Wp/cnr/Nacionalni park "Durmitor"

‘’’Nacionalni park Durmitor’’’ obuhvata prostor na śeverozapadu Crne Gore. Površina Nacionalnog parka iznosi 325.19 km2, a površina zaštitne zone Nacionalnog parka 595.24 km2. Prostire se na prostoru opština Žabljak, Šavnik, Plužine, Pljevlja i Mojkovac.

Durmitor - Bobotov kuk

Opis i teritorija

Durmitorsko područje obuhvata prostor na śeverozapadu Crne Gore. Površina Nacionalnog parka iznosi 325.19 km2, a površina zaštitne zone Nacionalnog parka 595.24 km2. Prostire se na prostoru opština Žabljak, Šavnik, Plužine, Pljevlja i Mojkovac.

Kanjon reke Tare

NP park obuhvata kanjon Tare, kanjone desnih pritoka Tare-Vaškovske rijeke i Drage, Zabojsko jezero na Sinjajevini sa uskim pojasom koji ga povezuje sa prašumom Crna poda u kanjonu Tare, masiv Durmitora, djelove Pivske planine, kanjon Sušice, izvorišni dio Bukovice i veći dio površine Jezera drobnjačkih.

Posebne zone zaštite (rezervati) čine: Mlinski potok, sliv Škrčkih jezera sa užom kanjonskom dolinom Sušice, Crna Poda, Barno jezero sa najužom okolinom, Zabojsko jezero i kanjon rijeke Tare.

Kanjon rijeke Tare

Osnovne karakteristike durmitorskog područja su najviše planine Crne Gore koje se uzdižu sa planinskih površi, vrlo strmih subvertikalnih strana i skoro sve teško prohodne, dosta šumovite i ispresijecane dubokim riječnim dolinama koje ih razbijaju na manje prostorne cjeline. Vlada umjereno-kontinentalna, subplaninska i planinska klima. Odlikuju je duge i hladne zime, relativno kratka i svježa ljeta. Prelazni period između godišnjih doba ja slabije izražen, a jeseni su nešto toplije od proljeća. Prośečna godišnja količina padavina se kreće od 1.250 do 2.000 mm.

Prostor NP „Durmitor“ i Durmitora u širem smislu odlikuju izuzetne i specifične osobine reljefa kakve se rijetko mogu sresti i na prostoru Balkanskog poluostrva, pa i Evrope u cjelini. Predstavlja najmarkantniji dio Dinarida. Površi kao što su Jezerska i druge predstavljaju sponu između planinskih skupina i kanjonskih dolina. Na površima su formirane raznovrsne vrtače, uvale, doline, polja itd., a formiran je i veliki broj veoma raznovrsnih i bogatih elemenata tipičnih za karst, po čemu je i ovo područje, kao i Crna Gora u cjelini prepoznatljivo. Vertikalna razlika između najnižih i najviših djelova Durmitora je preko 2000m, pa ovaj prostor karakteriše velika raščlanjenost, mozaičnost, disekciranost i istaknutost reljefa. Brojni su lednički oblici reljefa kao što su cirkovi, valovi, morene i drugi oblici pleistocene glacijacije.

Reljef

Osnovna odlika reljefa je prostrana visoravan na 1500 metara nadmorske visine, koju presijecaju duboke kanjonske doline i s koje se uzdižu impozantni planinski vrhovi, od kojih je 48 sa preko 2000 metara nadmorske visine i među njima najviši Bobotov kuk sa 2 523 m a lijepim izgledom, složenošću litološke osnove reljefa i ukupnom ljepotom ističu se još: Šljeme (2477 m), Prutaš (2393 m), Šareni pasovi (2248 m), Međed (2280 m), Savin kuk (2312 m) i drugi.

Durmitor, canyon Tara - Montenegro

Osim brojnih i atraktivnih planinskih vrhova i grebena specifičnost Durmitorskog masiva se ogleda i u grandioznosti kanjonskih dolina rijeka Tare i Pive i njihovih pritoka Sušice, Drage, Vaškovske rijeke, Komarnice i dr. Kanjon rijeke Tare je geomorfološki i po ostalim prirodnim odlikama poseban u svijetu. Dubina kanjona između Bistrice i Tepaca je oko 1000 m a nizvodno i do 1300m što ga čini najdubljim u Evropi i drugim najdubljim kanjonom na svijetu. Kanjon Tare je izuzetno živ, zelen i bujan, bogat zimzelenom i listopadnom florom. Bistra, zelena voda Tare spada u ˝A˝ kategoriju, pitka je cijelim tokom (što je izuzetna rijetkost). Na dijelu toka kroz NP Durmitor,Tara ima prośečan pad od 3.6 m/km, uslijed čega se stvaraju brojni vodopadi – bukovi i brzaci. Među njima je svakako najpoznatije vrelo Bajlovica sige, izvor na lijevoj obali Tare, izdašnosti više stotina litara u sekundi, kod koga se voda koja izvire iz jezera u pećini Bučavica stropoštava u Taru sa visine od preko 30 i na dužini od oko 150 metara.

Kanjon Komarnice i Pive je ukupne dužine 60 km a visina dolinskih strana oko 1000 m. Prije spajanja sa Pridvoricom Komarnica je uśekla kanjon Nevidio dug 4 km visina strana 300 m, a na pojedinim mjestima je širina kanjona 2-3 m.

Crno jezero

Ovim specifičnostima se pridružuju 18 glečerskih jezera, poznatih kao “gorske oči”: Trnovačko jezero (1.517 mnm. dugаčko je 825m, а široko 715 m); Stаbаnsko jezero (1319mnm 45000m2); Mаlo stabansko jezero (1194m -.oko 10.500m2); Crno jezero ( 1.422mnm-516.000m2), najveće je jezero Durmitora; Zminje jezero (1.520mnm - do 18.000m2); Veliko Škrčko jezero (1.686mnm jezero - 56.800m2); Malo Škrčko jezero (1.711mnm - 10.800m); Sušičko jezero ( 76.000m2); Valovito jezero (1.695mnm - 11.600m2); Pošćensko jezero.(1487m); Vražje jezero (1.411mnm - 118.310m2); Riblje jezero, površine 42.400m2; Barno jezero( 1.489mnm- 1.500m2); Valovito jezero (1.695mn/v- 11.600m2); Modro jezero ; Pošćensko jezero (1.609 mn/v. -7.300m2); Srablje jezero ( 1.623 mn/v- oko 2.400 m2); Zminičko jezero ( 1.285mnm- 42.500m2); Zabojsko jezero (1.477mnm- 27.600m2).

Eko sistem

Pogled na Žabljak sa Bobotovog Kuka (2523 m)

Pored brojnih hidroloških, geomorfoloških geoloških speleoloških i dr. fenomena, prisutan je veoma bogat i zanimljiv biljni i životinjski svijet i biodiverzitet u cjelini, sa velikim učešćem endemičnih, reliktnih, rijetkih, zaštićenih i na na drugi način značajnih i korisnih vrsta. Vegetacijski pokrivač predstavljen je brojnim biljnim zajednicama šumskih ekosistema, planinskih livada i pašnjaka, pukotina stijena, kamenjara, sipara, snježanika, tresava, slatkovodnih ekosistema i dr. Šume zauzimaju relativno malu površinu (visoke šume 8%, izdanačke 2%, šikare i šibljaci 13%), ali su neke od njih pravi rariteti prirode kao šuma crnog bora na lokalitetu Crna poda, čija grandiozna stable do 50 m visine, odoljevaju vremenu punih 450 godna. Od 1325 vrsta flore Durmitora i okolnih kanjona, 898 vrsta pripada visokoplaninskoj flori (iznad 1500 mnv). Endemi čine 15% od ukupne visokoplaninske flore (122 vrste), dok u odnosu na cjelokupnu endemičnu floru masiva Durmitora čak 77% su visokoplaninski endemi. Endemične vrste su munika, planinski javor, crnogorski zvončić, Glišićev zvončac, Brau-Blankeov odoljen, durmitorska divizma, autariatska krčagovina, dinarski rožac, velecvjetni rožac, travnatolisna mišjakinja, Kocijeva zečina, vratić dinarski, Sendtnerova pušina, albanski ljiljan, Nikolajeva ljubičica, Cojzova ljubičica, ljupka ljubičica, Dafnijev i Malijev jeremičak, balkanska debeljača, bedrnica, modro lasinje, perunika bosanska, mlječika crnogorska…

Na cjelokupnom masivu Durmitora veliki visinski raspon i različita staništa uslovili su izvanredno bogatstvo faune. Prostrane šume, otvoreni pašnjaci, litice, durmitorski vrhovi, obilje jezera važni su za egzistenciju i bogatstvo životinjskog svijeta.

U zoni visokoplaninskih pašnjaka i kamenjara živi divokoza (Rupicapra rupicapra), a raritetom se smatra prisustvo slijepog kučeta. U ovoj zoni žive predstavnici glacijalnih vrsta ptica snježna zeba, planinski popić, ušata ševa, planinska trepetljika kao grabljivice vjetruška, suri orao i bjeloglavi sup koji pośećuje ovaj prostor radi hrane. Planinski i mosorski gušter su najbrojniji predstavnici gmizavaca, a jedini predstavnik vodozemaca je planinski mrmoljak

Na stijenama i liticama gnijezde rijetke vrste ptica suri orao i vjetruška. Litice su stanište gavrana, žutokljune galice i rijetkog puzgavca.

Četinarske šume između ostalih naseljuju veliki tetrijeb, lještarka, djetlić, sjenice i zebe.

Listopadne i mješovite šume naseljene su krupnim sisarima: srna, medvjed, lisica kao i zec, jazavac, kuna, lasica i vjeverica. Ornitofauna ovih šuma je bogata vrstama: mišar, jastreb, kobac, planinska sjenica, obična strnadica, zeba, lilfordov djetlić, šumski zviždak, drozd pjevač, crvendać i slavuj.

U durmitorskim jezerima živi četiri vrste introdukovanih riba: potočna pastrmka, jezerska zlatovčica, kalifornijska pastrmka i gaovica. U rijeci Tari je stanište osam autohtonih vrsta riba: potočna pastrmka, mladica, lipljen, potočna mrena, skobalj, jelšovka, gaovica i peš.

Crno jezero (Durmitor)

Vrlo složena, raznovrsna i kontrastna priroda, složena geološka građa, zanimljive morfološke strukture, različiti oblici skoro svih genetskih tipova reljefa, brojne hidrološke rijetkosti i zanimljivosti, bogata flora i fauna sa mnoštvom endemičnih i reliktnih primjeraka su uslovili da se 1952.g. ovo područje proglasi za nacionalni park. Znatno ranije, u doba Kralja Nikole, prostor oko Crnog jezera je bio zaštićen kao “Kraljev zabran”.

NP „Durmitor“ je uvršćen u IBA i IPA područja (Područja koja su značajna za boravak ptica – Important Bird Areas – IBA i Područja koja su značajna za biljke – Important Plant Areas – IPA). Nacionalni park „Durmitor“ sa kanjonom Tare zaštićen je od 1980.g. kao Svjetsko prirodno nasljeđe (UNESCO Lista Svjetskog prirodnog i kulturnog nasljeđa), po osnovu ispunjenja kriterijuma N (II), (III) i (IV) iz Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO). Slivno područje rijeke Tare, površine 182.899ha, je zaštićeno kao Svjetski rezervat biosfere (Program “Čovjek i biosfera” - M&B, UNESCO), od 17 januara 1977.g., na osnovu Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO). Sama rijeka Tara je zbog svoje izuzetne ljepote, s pravom prozvana “Suzom Evrope”. NP „Durmitor“ jedini je nacionalni park u Crnoj Gori koji ima dvojnu međunarodnu zaštitu.

Durmitor

Kulturno nasljeđe

Od kulturnog nasljeđa područje Durmitora baštini dobra svih epoha, od antike do XX vijeka. Najkarakterističniji su ostaci srednjevjekovnih gradina, utvrđenja, mostova, karaula, nekropola stećaka i manastira u dolini Tare. Posebnu vrijednost čini etnološka baština Durmitora koju prezentuje tradicionalna materijalna i nematerijalna kultura, prezentovana u različitim oblicima tradicionalnog graditeljstva, privređivanja, lokalna mitologija, kužina i rukotvorine. Osim ranije (od 1962.g. do 1970.g.) zaštićenih, odnedavno (od decembra 2012.g.) status kulturnog dobra Crne Gore imaju i dvije nekropole stećaka na Durmitoru, nekropola Grčko Groblje kod Ribljeg jezera i nekropola stećaka u Novakovićima, koje su od jula 2014.g. u postupku međunarodne nominacije za zaštitu kod UNESCO-a (sa nekropolama stećaka iz Bosne i Hercegovine, Srbije i Hrvatske).