Nacionalni park Biogradska gora
.JPG)
Opis i teritorija
editNacionalni park "Biogradska gora"[1] je formiran 1952. g, na osnovu Zakona o proglašenju šumskih područja Durmitora, Lovćena i Biogradske Gora za nacionalne parkove. Nacionalni park "Biogradska Gora" i planine Bjelasice, kao njegova integralna razvojna cjelina, nalaze se u śeveroistočnom dijelu Crne Gore. Obuhvata površinu od 5.650 ha, od čega u okviru Opštine Kolašin 3.470, Opštine Mojkovac 370, Opštine Berane 1.800 i Opštine Andrijevica 10 ha.
Masiv Bjelasice[2] karakteriše velika vertikalna razuđenost i brojni oblici, koji prate planinski reljef. Izgrađen je od četiri planinska grebena dinarskog pravca pružanja, disecirana dubokim rječnim dolinama, koje su otvorene, na istoku prema rijeci Limu, a na zapadu ka Tari. Najviši vrhovi su Crna glava 2.139m, Zekova glava 2.117mTroglava , 2.072m. Preko i kroz masiv planine Bjelasice ide hidrogeološko razvođe između terena na zapadu, koji daju vode rijeci Tari, i terena na istoku, koji daju vode rijeci Lim. Unutar teritorije, koja pripada slivu rijeke Tare, izdvajaju se manje hidrografske cjeline, među kojima se ističu: sliv rijeke Svinjače, površine oko 40 km2; sliv Jezerštice, sa Biogradskim jezerom i Biogradskom rijekom, površine od oko 38,5 km2; sliv Bjelojevićke rijeke, površine od oko 25 km2; i sliv rijeke Rudnice, površine nešto preko 15 km2 .
Nacionalni park "Biogradska gora" obuhvata sliv Biogradske rijeke, koji se u amfiteatralnom obliku spušta od najvišeg vrha, Zekove glave, te Donjeg Lumera i Razvršja prema Tari. Šire područje Parka obuhvata dolinu Bjelojevićke rijeke, na śeveru i dolinu Mušovića rijeke, na jugu, kao i dio dolina Suvodola, na śeveru i Jelovice, na jugu, što je u stvari centralni dio masiva Bjelasice.
Na području Nacionalnog parka prisutna su tri klimata: umjereno−kontinentalni, u najnižim dijelovima doline Tare, izložen uticaju jadransko−mediteranske klime; te subplaninski, u srednjim visinskim zonama; i planinski, u najvišim predjelima, koji su pod snažnim uticajem kontinenta. Izražen reljef i različita eksponiranost pojedinih dijelova teritorije mijenjaju opštu zonalnost klimata, i česte su pojave raznih tipova mikroklime. Osnovne karakteristike subplaninskog i planinskog klimata, koji vladaju na najvećem dijelu prostora Nacionalnog parka, su duge i hladne zime, relativno kratka i svježa ljeta, slabije izražena smjena godišnjih doba, toplija jesen od proleća, te velike količine sniježnih padavina i dugotrajno zadržavanje pokrivača u zimskom periodu.
Klima, ekosistem
editNa području Nacionalnog parka prisutna su tri klimata: umjereno−kontinentalni, u najnižim dijelovima doline Tare, izložen uticaju jadransko−mediteranske klime; te subplaninski, u srednjim visinskim zonama; i planinski, u najvišim predjelima, koji su pod snažnim uticajem kontinenta. Izražen reljef i različita eksponiranost pojedinih dijelova teritorije mijenjaju opštu zonalnost klimata, i česte su pojave raznih tipova mikroklime. Osnovne karakteristike subplaninskog i planinskog klimata, koji vladaju na najvećem dijelu prostora Nacionalnog parka, su duge i hladne zime, relativno kratka i svježa ljeta, slabije izražena smjena godišnjih doba, toplija jesen od proleća, te velike količine sniježnih padavina i dugotrajno zadržavanje pokrivača u zimskom periodu.
Područje Parka se odlikuje izvanrednim specijskim i ekosistemskim diverzitetom koji ga svrstavaju u jedan od značajnih prostora i centara biološke raznovrsnosti na Balkanskom poluostrvu, pa i šire. Veliki broj raznovrsnih, dinamičnih i složenih ekosistema, bogatstvo vrsta flore različitog nastanka i starosti, visok stepen refugijalnosti staništa kao i značajan broj endemičnih i reliktnih biljnih vrsta su rezultat biogeografskog položaja planine Bjelasice kao i specifične istorije i evolucije živog svijeta od tercijera, preko ledenog doba, do današnjih dana.
Dominantni su šumski ekosistemi, zatim ekosistemi gorskih mezofilnih livada endemične sveze Pančićion, livada i pašnjaka, planinskih vriština, planinskih rudina, pukotine stijena, kao i vodeni ekosistemi sa bogatom algoflorom glacijalnih jezera. Utvrđeno je postojanje 26 biljnih zajednica sa oko 2000 vrsta i podvrsta viših biljaka, među kojima je 20% endema Balkanskog poluostrva. Endemične vrste su: munika, molika, planinski javor, crnogorski zvončić, crnogorska petoprsta, dinarski rožac, velecvjetni rožac, Lakušićev karanfil, Pančićevmliječac, Pančićev odoljen, albanski ljiljan, perunika bosanska, Sendterova pušina, siva babina svila, jezikolika hajdučka trava, siparska hajdučka trava.
Zastupljene su četiri zone koje se odlikuju specifičnom faunom. Ekosistem reliktnih listopadnih šuma predstavljen je faunom: mediteranska sjenica, bjelovrata muharica, lilfordov djetlić, puh orašar. Ekosistem prašume predstavljen je vrstama ptica: grmuše, zebe, sjenice puzgavci, mišar, sivi soko i jastreb. Faunu sisara čine: srna, jelen i divlja svinja. Vodeni biotop čine Biogradsko jezero i rijeka Tara. U Biogradskom jezeru egzistiraju tri autohtone vrste riba: potočna pastrmka, gaovica, peš, i dvije neautohtone vrste:zlatovčica i kalifornijska pastrmka. Biogradsko jezero je reproduktivni centar balkanskog endemita grčke žabe i mrmoljka. Visoko-planinski ekosistem je stanište surog orla, vjetruške, a najviši planinski vrhovi su stanište glacijalnih vrsta ptica: snežna zeba, ušata ševa, planinski popić.
Od šumskih ekosistema najznačajniji je prašumski rezervat, u slivu Biogradske rijeke i Jezerštice, koji je jedan od tri preostala u Evropi. Površina prašumskog rezervata je 1600ha. Utvrđeno da u njemu postoji blizu 90 vrsta dendroflore od kojih su najznačajnije bukove i bukovo−jelove šume. Starost pojedinih stabala je procijenjena na preko 400 godina, od kojih su neka preko 40m, pa čak i 60m, visine. Rezervat predstavlja zonu sa posebnim režimom zaštite.U prašumskom rezervatu zabranjena je svaka djelatnost kojom bi se narušio spontrani razvoj prirode i autohtonost područja u cjelini.
Pored rijetke, endemične i reliktne flore i faune, prirodnu rijetkost predstavljaju i pet glacijalnih jezera, među kojima je najznačajnije Biogradsko jezero jedno od najvećih i najljepših planinskih jezera, ne samo na Bjelasici, već i mnogo šire, koje je na nadmorskoj visini od 1.094 m, prosječne površine oko 228.500 m2 , maksimalne dubine 12,1 m i zapremine oko 1.052.760 m3. Pored njega tu su još Pešića jezero, koje je na nadmorskoj visini od oko 1820 m, prosječne površine oko 37.400 m2, maksimalne dubine 8,4 m i zapremine oko 120.936 m3 ; Veliko Ursulovačko jezero, koje je na nadmorskoj visini od oko 1895 m, prosječne površine oko 12.200 m2 , maksimalne dubine 8,1 m i zapremine oko 35.302 m3 ; Malo Ursulovačko jezero, koje je na nadmorskoj visini od oko 1760 m, prosječne površine oko 5.000m2 , maksimalne dubine 2,2 m i zapremine oko 5.000 m3 (ovo jezero naziva se i Blatina); Veliko Šiško jezero, koje je na nadmorskoj visini od oko 1660 m, prosječne površine oko 29.000 m2 , maksimalne dubine 3,2 m i zapremine oko 35.000 m3; Malo Šiško jezero, koje je na nadmorskoj visini od oko 1760 m, prosječne površine oko 6.200 m2 i maksimalne dubine 1,7 m.
Brojni su i bogati izvori, ponori, rječice, klisure, uvale i vrtače, kao i drugi prirodni fenomeni. Posebnu specifičnost ovog Parka čine kopneni i vodeni ekosistemi, čija izvornost prirode nije dosada ozbiljnije narušena djelovanjem antropogenih faktora.
Rješenjem o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta, zaštićen je veliki broj biljnih i životinjskih vrsta i vrsta gljiva koje su zastupljene u području Parka. Zaštićen je bor krivulj (Pinus mugo) koji u subalpijskom i alpijskom pojasu Bjelasice obrazuje karakteristične klimatogene šibljake i predstavlja gornju granicu šumske vegetacije. Zbog prisustva izuzetno velikog broja endemičnih biljnih vrsta i habitata, područje Biogradske gore je prepoznato kao IPA područje (Important Plant Area – važno stanište biljaka), dok područje prašumskog rezervata predstavlja potencijalno IFA područje (Important Fungus Area – važno stanište gljiva) zbog velikog bogatstva vrsta gljiva i prisustva međunarodno značajnih vrsta. Zahvaljujući činjenici da je stanište velikog broja međunarodno značajnih ptica, Bjelasica je 2000. godine dobila IBA status (Important Bird Area – važno stanište za ptice).
Poseban značaj sa stanovišta prezentiranja prirodnih vrijednosti područja Parka i njegove zaštite, predstavlja prva Botanička bašta planinske flore Crne Gore, locirana u Kolašinu (Dulovine) na nadmorskoj visini od 1000 m. Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju i klimatskim prilikama, kao i drugim faktorima, u Bašti se na površini oko 500 m2 uspješno uzgaja oko 400 vrsta planinske flore. U toku petnaestogodišnjeg postojanja Bašte biljke su mahom sakupljane sa crnogorskih planina: Bjelasice, Sinjavine, Komova, Durmitora, Hajle, Prokletija i drugih. Posebna pažnja je posvećena praćenju adaptacije zaštićenih, endemičnih i rijetkih biljnih vrsta, kao i određenih fenoloških osmatranja. Bašta je zaštićena kao spomenik prirode.
U Nacionalnom parku su utvrđene zone zaštite: zona stroge zaštite − (prašumski rezervat), i zona liberalnijeg režima zaštite, dok se neposredo okruženje Parka tretira kao kontaktna − zaštitna zona. U svakoj zoni utvrđen je poseban režim ponašanja. Ovaj Park u prvom redu služi naučno−istraživačkom radu, obrazovno−kulturnim turističko−rekreativnim potrebama, prema utvrđenom obimu.