Nali ìre okwaan̄ me ido Ijipiti. Îre okwaan̄ ge òkitap ubọk inyi ikwaan̄ iwop-uko me Ijipiti ukot ikaan̄.
Nali (òrere Iteru me usem Ijipiti Ukot Ikaan̄) ìre ge me lek ebi kè okwaan̄ òsisibi isi me Afirika agan̄ Inyọn̄ Mbum-ura. Ọmọ ojọn̄ọ ichit me otutuuk okwaan̄ me Afirika; ifan̄a ọmọ òwa me ijọn̄ ibe ke ọmọ ojọn̄ọ si ichit me otutuuk okwaan̄ me linyọn̄, ubọk geelek ebi mkpulu ido Burazil ekitumu ibe ke Okwaan̄ Amazọn îjọn̄ọ igak Nali. Ujọn̄ọ okwaan̄ Nali ìre obop kilomita gweregwen mè efit gweregwen mè akọp go (6 650 km). Ìje iraka akọp mè ido ge: Tanzania, Yuganda, Ruwanda, Burundi, Kongo Kinshasa, Kenya, Etiopia, Eritireya, Sudan Osiki, Sudan mè Ijipiti. Okwaan̄ Nali ore achubọk ere òkinyi mun̄ me Ijipiti mè Sudan.
Okwaan̄ iba ekilibi inin̄ Okwaan̄ Nali – Nali eyi Okuket mè Nali eyi Oluku.
Nali eyi Okuket ore achubọk ere mun̄ okinan̄abe inin̄ Okwaan̄ Nali, sà Nali eyi Oluku ke mun̄ owa me emen igak. Ìkaan̄ akọp irek jeeta me efit (80%) me lek otutuuk mun̄ òkup me Nali mè ikaan̄ si owuwa mgbugbulu mè ibat me emen. Nali eyi Okuket îjọn̄ọ igak Nali eyi Oluku; ìnan̄a me agan̄ Oyô Ile me Afirika agan̄ Etete. Kpechubọk iriọọn̄ ere ibot mun̄ kan̄ okupbe. Usini ene ekibe ìbore me Ruwanda mè ìre Burundi. Ìlibi iraka me Tanzania, Oyô Viktoria, Yuganda mè Sudan Osiki. Nali eyi Okuket ìbene me Oyô Tana me Etiopia mè inilibi me agan̄ osiki mbum-ura inin̄ ido Sudan. Okwaan̄ iba cha enigba iriaak me agan̄ inyọn̄ me Katowum [Khartoum] òrere ama-ibot ido Sudan.
Agan̄ inyọn̄ me lek okwaan̄ ya ìkilibi itibi Èwê Sudan ikifo Ijipiti mè iniraka ikeya inin̄ emen Okwaan̄-ile Mediterenia. Ichili-chieen̄ eyi Ijipiti mè eyi ijọn̄ ubọọn̄ echi Sudan, akarake ukot ikaan̄, ìnan̄a me lek Okwaan̄ Nali. Owuwa ene mè ama ìkup me Ijipiti ekup me Iteke Okwaan̄ Nali me agan̄ inyọn̄ me lek ama Asuwan. Ire isan̄a sọntiik me lek , otutuuk ere etumu ikọ ifolek me mfufuk mè orọmijọn̄ ebi Ijipiti Ukot Ikaan̄ ekup me agbalek okwaan̄ yi.
Okwaan̄ Nali ke ebi Ijipiti ukot ikaan̄ ekisa ikpukpo lek kiban̄. Okwaan̄ ya si osa ichili-chieen̄ mè njennyisi itap me ido ya. Inan̄a me lek ike okwaan̄ ya okibaak iben atasuk kan̄ me ibot mgbọ me acha geelek, îra ikisan̄a ibat mè mgbugbulu inigwook me inyọn̄ mè iraka itele. Echa onenikirọ inyi Iteke Nali ikinin̄ lek inu ewopbe enenen. Ebi Ijipiti enenikiwop àkpa wit mè fàlâs [flax], osùkut mè esese chieen̄ mfut uko mè inwan̄ ikana iteke Nali ya. Me emen mgbọ ya, àkpa wit ìre inu ekiweweek me agan̄ Etete Mbum-ura, inan̄a me lek una inorie òkup me agan̄ ya. Eya orọ ebi mbit ekekinan̄a me ujọn̄ọ ere mè me esese esese ido inirọ mbubek mèlek ebi Ijipiti. Ubọk mbit yi onenirọ inyi Ijipiti ikeke inye me mgbaan̄-nrọ kan̄ mèlek ebi ofifi ido ìkinu ìnilep mkpọ-ewe kiban̄.