Taivoan ka pan'nanen Taibowan lava Tawoan (Maka-Nangatin: 大滿族, 大武安族 lava) lava, Tevorangh lava, Taiburan lava, Toavuran[1] lava, Tevoran[1] lava, Taibulan (Maka-Nangatin: 大武壠族) lava, ka Shisha (Maka-nangatin: 四社) lava, ta taipuruh ti Taiwan[2]. Ni-taula ta Taivoan to vukin, to kaulun, to buking apa ki Tainan, si-uro to Buking ki Yuchin, ka taula ta banabana ki tautau ti Taivoan to Kaosiong, ki Tainan, ki Hualien apa nini. Ni-pan'nanen ti Taivoan ta Buking ki Yuchin ka Tamani, ka pan'nanen ki tautau ka maka-Jit-pun ka Tamai (Maka-Iapan: 玉井) ka ni-ibaan ato ki tautau ka maka-Nangatin ka Yujing apa.
- Hamawat ta lbah kata ki tautau ti Taivoan. Hiro ka makiap ko mavangara ki rara ti Taivoan, ukitaa ki Rara ka maka-Taivoan.
- Hamawat ta lbah kata ki n'nan ka raruma ki tautau ti Taivoan. Hiro ka makiap ko mavangara ki cacaha' ki puruh ti Taivoan, ukitaa ki Tevorangh.
Mamumu ti Taivoan ka ni-mamia ki kurai ka rie ti Taivoan to kidi ki tatanen tmamud to Siaolin.
Ni-pararaen ta rara ka maka-Taivoan ti Taivoan ka nini pararaen nein ta rara ka maka-Nangatin ra.
Pan'nanan
editSiraya ni-kwa ki tama-matautauh to Taivoan to Makatao apa, si awh ki ana ni-mila ta tama-matautauh mama ti Raleigh Farrell ma-n'nan ki tautau, ka ni-kmakuakua hina ka ni-aku-hima ki taipuruh ka manini to lbalbah ki tibu ki raur ti Taiwan:
- Siraya
- Tevorang-Taivuan
- Takaraian (ka pan'nanen nini Makatao)
- Pangsoia-Dolatok (ka pan'nanen nini Makatao)
- Longkiau (ka pan'nanen nini Makatao)
Purupuruh
editNa a-ca-17 to kidi ki a-ca-19 ki idarinuhan
editNi-arahan ta banabana ki purupuruh ti Taivoan to Tainan, aikakun ta:
- Tevorangh (ka pan'nanen Tevorang, ka Tivorangh, ka Tevurang apa, 大武壠頭社)
- Sia-urie (ka Siyauri lava, 霄里社)
- Vogavon (ka Voungo Voungor lava, 芒仔芒社)
- Kapoa (茄拔社)
Ni-akomiya hia ta puruh ka raruma ti Taivoan:
- Tapani (噍吧哖社)
- A-ra-ruha ki puruh ki Tevorangh (大武壠二社)
- Makang (木岡社)
- Maopao (茅匏社)
- Mongmingming (夢明明社)
- Tevorangh ka raruma (大武壠派社), ka Liuchongxi nini ki isi k'ata.
Ni-pasusu-en ta rara ka maka-Taivoan to purupuruh ka ma-auauh, na akakuan ki su ki Shigeru Tsuchida ki Li, Paul Jen-kuei apa:
Tainan
edit- Baccrouangh (灣裡)
- Wankhu (灣丘)
- Kiothaotseng (橋頭莊)
- Toukapta (麻豆)
Taitung
edit- Tshio-ling-poo (石寧埔)
- Li-long (里壠)
Na a-ra-20 ki idarinuhan
editNa purupuruh ti Taivoan to kidi ki a-ra-21 ki idarinuhan ta:
Tainan
edit- Liuchongxi (六重溪) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh to kidi to tukad ki 1650 ki 1757.
- Khetang (溪東) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh.
Kaohsiung
edit- Alikuan (阿里關) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh.
- Siaolin (小林村) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh to kidi ki awahey ki a-ca-19 ki idarinuhan.
- Wulipu (五里埔) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Siaolin si-awh ki Sipaw ki Morakot to kidi ki 2011 ni 1 goij 15 sit.
- Siaolin ki Sina (日光小林) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Siaolin si-awh ki Sipaw ki Morakot to kidi ki 2011 ni 12 goij 24 sit.
- Siao'ai Siaolin (小愛小林) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Siaolin si-awh ki Sipaw ki Morakot to kidi ki 2010 ni 2 goij 11 sit.
- Sisialiao (四社寮) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh.
- Kahsianpoo (甲仙埔) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Tevorangh.
- Pualiao (匏仔寮) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Kapoa.
- Tuakhuhenn (大丘園) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Kapoa.
- Tingkongkuan (頂公館) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Kapoa.
- Hakongkuan (下公館) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Kapoa.
- Suannsamna (山杉林) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Siaurie si-awh ki kidi ki 1736.
- Pangliao (枋寮) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Vogavon si-awh ki kidi ki 1761.
- Lakuri (六龜) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Pangliao.
- Rauron (荖濃) ka ni-arahan ti Taivoan ka maka-Pangliao si-awh ki kidi ki 1781.
Hualian
edit- Dazhuang (大庄) ka ni-arahan ato ti Taivoan ki Makatao, ki Siraya ka ma-titing ka maka-Sinckan apa to kidi ki nawnamu ki a-ca-19 ki idarinuhan.
- Yuli (玉里)
- Guanyinshan (觀音山)
- Majialu (馬加祿)
- Wanning (萬寧)
- Luoshan (羅山)
- Mingli (明里)
- Funan (富南)
Taitung[edit]
editKada'amen
editRara
edit- Lbah ka maiyan: Rara ka maka-Taivoan
La-lam to tara' ki rara ka maka-Siraya ki rara ka maka-Makatao apa ta rara ka maka-Taivoan, ka ni-pu-rara-en to tibu to raur apa ti Taiwan. Akakuan ki patairuken to sasolat ki rara apa, asi ma-kaula ta rara ka maka-Taivoan ki rara ka maka-Siraya:
Patairuken to sasolat
editNi-ma-duk ta solat ka "De Dagregisters van het Kasteel Zeelandia" to a-ca-17 ki idarinuhan ka ni-pai-a'apo-en ki Kapitan ki Tevorangh ta tama-viri to pu-rara-an ki Kapitan-an ti Tarrocquan (tsaha ki n'nan ki rara ka maka-Paiwan lava rara ka maka-Rukai lava) ti Siraya apa.
Patairuken to rara
editAkakuan ki tama-matawtawh ka Paul Jen-kuei Li ki Shigeru Tsuchida apa, kidi ka rara ka maka-Taivoan ta rara ka ni-pai-kakua-n to "Na Sasulat ti Mattheus to Su ka Maka-Siraya" to "Partar ki Tna-'msing-an ki Christang" apa, ka asi ma-kaula ki rara ka maka-Siraya to hi-hima ki kidi ki rara:
| Siraya | Taivoan | Makatao | PAn | |
|---|---|---|---|---|
| Pasilala'an ki uni (1) | r | Ø~h | r | < *l |
| Pasilala'an ki uni (2) | l | l | n | < *N |
| Pasilala'an ki uni (3) | s | r, d | r, d | < *D, *d |
| Pasilala'an ki uni (4) | -k-
-g- |
Ø
Ø |
-k-
---- |
< *k
< *S |
| Pasilala'an ki paikakuan | -ali | -ah | -ani |
Palikuhen mawah ki kada'amen
edit
Ni-ma-pungas ta tautau ka ma-batung ti Taivoan ki ringey-ringey to palikuhan mawah ki kada'amen to tawi-tawil ka lma'an:
Pai-ringey-panah-an
edit- Kaililan ki Rarangtultulan ti Taivoan (na 2011) (大滿舞團)
- Isi ki Owaowao ki Kada'amen apa ti Taivoan (na 2015) (大武壠族歌舞文化節)
Paka-amah-an ki owaowao
edit- Hadat-ey mita m-unaunaw (2015) (歡喜來牽戱)
- Ararak ki Ananag (2016) (太祖的孩子)
- Momehina to Tara' Mowaowao (2018) (回家跳舞)
Paka-amah-an ki solat
edit- Palikuhen tmalum ki hibavaleyen ki Siaolin (na 2017) (種回小林村的記憶)
- Rara ka Tinunen ki Hima (na 2018) (用手說的故事)