အနုပညာဘာသာရပ်တိဆိုစွာဖို့ လူ့ယဉ်ကျေးမှုနန့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတိ၌တိ့ဟိရရေ စိတ်ကူးဉာဏ်စွမ်းနန့် ရသမျိုးစုံဖြစ်ပေါ်အောင် ဖန်တီးခြင်းနန့် သက်ဆိုင်ရေ သီအိုရီ၊ လက်တိ့အသုံးချမှုနန့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖော်ပြချက်တိကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်ရေ။ အဆိုပါပညာရပ်တိရေ ကျွမ်းကျင်မှုတိနန့် စိတ်ကူးဉာဏ်ကောင်းတိကို အသုံးချကာ အရာဝတ္ထုတိ၊ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်တိနန့် အတိ့အကြုံတိကို ဖြစ်ပေါ်လာစေရေ။
အနုပညာ ဘာသာရပ်တိခေါင်းစဉ်အောက်တွင် (ဗိသုကာပညာ၊ ကြွေထည်မြေထည်အတတ်(ceramics)၊ ပန်းချီ(drawing and painting)၊ ပန်းပု၊ ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးခြင်းပညာ(filmmaking)၊ ဓာတ်ပုံပညာ(photography) ရို့ ပါဝင်ရေ) အမြင်ဆိုင်ရာ အနုပညာတိ၊ (ဝတ္ထု၊ ဇာတ်ညွှန်း၊ ကဗျာ၊ စကားပြေဖန်တီးခြင်းရို့ ပါဝင်ရေ) စာပေပညာရပ်တိ၊ (အက၊ အဆို၊ ပြဇာတ်ရို့ ပါဝင်ရေ) သရုပ်ဆောင်မှုဆိုင်ရာ ပညာရပ်တိ၊ (ချက်ပြုတ်ခြင်း၊ ချောကလက်ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝိုင်ပြုလုပ်ခြင်းရို့ ပါဝင်ရေ) ချက်နည်းပြုတ်နည်းဆိုင်ရာ အတတ်ပညာတိလည်း ပါဝင်ရေ။
အမျိုးအစားခွဲခြားပုံ edit
အလယ်ခေတ်တွင် ဘက်စုံဝိဇ္ဇာ(liberal arts)ကို တက္ကသိုလ်တိတွင် သဒ္ဒါ၊ စကားပြောပညာ(Rhetoric)နန့် ယုတ္တိဗေဒ(logic)ရို့ပါဝင်ရေ အခြီခံသင်ရိုးညွှန်းတမ်းဖြစ်ရေ တြစ်ဗွီယမ်(Trivium)[1]အဖြစ်သင်ကတ်ားရေ။ ယင့်ချင့်နောက် သင်္ချာ-အနုပညာ(mathematical arts)အဖြစ် ဂဏန်းသင်္ချာ၊ ဂျီဩမေတြီ၊ ဂီတပညာနန့် နက္ခတ္တဗေဒ ဘာသာရပ်တိကို အဆင့်မြင့်သင်ရိုးညွှန်းတမ်း ကွာဒြစ်ဗွီယမ်(Quadrivium)တွင် သင်ကတ်ားခရေ။[2] အတတ်ပညာကျွမ်းကျင်မှုရို့၌ အနုပညာဆန်ခြင်း မဆန်ခြင်း ခေတ်ပေါ်ခွဲခြားမှုရေ ဉာဏ်သစ် အရေးတော်ပုံ(Renaissance)ကာလမတိုင်မီက မဟိသေးပေ။ လက်ဟိခေတ် တက္ကသိုလ်လောကတွင် အနုပညာ ဘာသာရပ်တိကို လူမှုရေးရာ ဘာသာရပ်တိ(humanities)ဧ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ပေါင်းယူခကတ်ရေ။
ပန်းချီ၊ ဗိသုကာပညာ၊ ပန်းပု၊ စာပေပညာ၊ ဂီတပညာ၊ သရုပ်ဆောင်ခြင်း(performing)နန့် ရုပ်ရှင်ပညာရို့ကို အနုပညာ ဘာသာရပ် ၇-ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ကတ်ရေ။ တချို့ကလည်း စာပေပညာ၊ ပန်းချီ၊ ပန်းပုနန့် ဂီတပညာရို့ကို အဓိကအနုပညာ ၄-ရပ်အဖြစ် ယူကတ်ပြီးကေ၊ ကျန်ရေပညာတိကို တစ်ဆင့်ဆင်းသက်လာရေပညာရပ်အဖြစ် ယူကတ်ရေ။ ပြဇာတ်ရေ စာပေနန့် သရုပ်ဆောင်ခြင်းကို ပေါင်းစပ်လျှင်ရရေ၊ အကရေ ဂီတကို လှုပ်ရှားမှုနန့် ဖော်ပြခြင်းဖြစ်ရေ၊ သီချင်းရေ စာပေနန့် အသံကိုပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်ရေဟူရေ အချက်တိကို ပြပနာ ရှင်းရေ။[3]
မှတ်စုတိ edit
ကိုးကား edit
- Onions, Charles Talbut; Friedrichsen, George Washington Salisbury; Burchfield, Robert William (1991). The Oxford dictionary of English etymology. Oxford: at The Clarendon Press. ISBN 978-0198611127.
- Rowlands, Joseph; Landauer, Jeff (2001). "Esthetics". Importance of Philosophy. Archived from the original on 16 April 2016. Retrieved 28 October 2016.