နက္ခတ္တဗေဒ (အင်္ဂလိပ်: astronomy) ရေ ဂြိုဟ်တိ၊ ကြယ်တိ၊ ဂယ်လက်ဆီတိနန့် အာကာသအတွင်းဟိ အခြားအရာဝတ္ထုတိကို လေ့လာရေ ပညာရပ်ဖြစ်ရေ။ နက္ခတ္တဗေဒရေ ရှေးအကျဆုံးရေ သိပ္ပံပညာရပ်တိတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပြီး သမိုင်းမတင်ခင်အချိန်ကပင် စတင်ခကတ်ရေ။
ရှေးဟောင်းခေတ် နက္ခတ္တဗေဒ edit
ရှေးဟောင်းခေတ် နက္ခတ္တဗေဒ ပညာသျှင်တိမှာ ညဖက်တွင် လမ်းကြောင်းရှာရန်လိုအပ်ရေ ကုန်ရေတိ နန့် သင်္ဘောသားတိရို့ဖြစ်ရေ။ ထို့အတူ လယ်သမားတိအနီနန့်လည်း စိုက်ပျိုးချိန်၊ ရိတ်သိမ်းချိန် နန့် ရေကြီးမည့်အချိန်ကို အချို့ရေ နက္ခတ်ရို့ ပေါ်ပေါက်လာမှုနန့် သူရို့ဧ ပုံသဏ္ဌန်ကို ကြည့်ရှုခြင်းဖြင့် ကြိုတင်ခန့်မှန်းရန်ကတ်ရေ။ စတုန်းဟင်းချ် နန့် မြောက်အမေရိက ရှေးဦးလူမျိုးစုရို့ဧ ဆေးဝါးဘီးတိ စရေရို့ကို တည်ဆောက်ရေ ရှေးခေတ်လူရို့ရေ ကောင်းကင်ကို ဘာသာရီး သို့ အထွတ်အမြတ်ထားရေ အနီဖြင့် လေ့လာနိုင်ရေဟု ယူဆရရေ။ ဇာကြောင့်ဆိုကေ သူရို့အနီဖြင့် လဧလားလာပုံ၊ နီဧ ရာသီပေါ်မူတည်၍ မြောက်ဘက်နန့် တောင်ဘက်ဆုံးနီရာ နန့် အခြားအချက်အလက်တိကို သူရို့ဧ တည်ဆောက်မှုအတွက် လိုအပ်ရေကြောင့်ဖြစ်ရေ။
ဗေဒင်ဆရာရို့ရေ လူတစ်ယောက်မွေးဖွားချိန်တွင် ကောင်းကင်၌ဟိရေ ဂြိုဟ်တိကို လေ့လာခြင်းဖြင့် ရှေ့ဖြစ်ကို ဟောနိုင်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ဗေဒင်ပညာကို ဂနိခေတ်တွင် သိပ္ပံပညာအဖြစ် မယူဆကေလည်း ရှေးခေတ်အခါကမူ ဗေဒင်ပညာ နန့် နက္ခတ္တပညာရို့ရေ နီးစပ်စွာ ဆက်နွယ်နီကတ်ပြီး လူရို့ရေ သူရို့မြင်သမျှအရာရို့ကို ဂရုတစိုက်မှတ်တမ်းရီးကတ်ရေ။ ထိုမှတ်တမ်းရို့ရေ လွန်ခရေ ရာစုနှစ် ၂ ခုအတွင်း နက္ခတ္တဗေဒပညာသျှင် ရို့အတွက် စကြဝဠာကို နားလည်ရန်ကြိုးစာရာတွင် အလွန်ပင် အရီးကြီးရေ။
နက္ခတ္တဗေဒဧ သမိုင်း edit
ရှေးခေတ်လူရို့ရေ တယ်လီစကုပ် နန့် မှန်ပြောင်းတိ မပေါ်မီတွင် ကြယ်တိကိုလေ့လာရန် သာမန်မျက်စိကိုသာ အသုံးပြုကတ်ရေ။ လူရို့ရေ အင်္ဂါဂြိုဟ် နန့် သောကြာဂြိုဟ် အစဟိရေ အချို့ရေ ဂြိုဟ်ရို့ နန့် ကမ္ဘာဧဂြိုဟ်ရံ ဖြစ်ရေလကို လေ့လာခကတ်ရေ။ လူရို့ရေ ကြယ်ရို့ဧ တည်နီရာ နန့် ရွေ့လျားပုံရို့ကို မြေပုံရီးဆွဲ၍ ရေကြောင်းလားလာရီးအတွက် အသုံးပြုကတ်ရေ။ ရှေးခေတ်နက္ခတ္တဗေဒ ပညာသျှင်ရို့က နီနန့် ကြယ်ရို့ရေ ကမ္ဘာကိုလှည့်ပတ်၍ လားလာနီရေဟု ထင်မြင်ယူဆကတ်ရေ။ နှစ်ပေါင်း ရာပေါင်းတိစွာပင် အားလုံးက ထိုသို့ထင်မြင်ယူဆကတ်ရေ။ ယပြီးကေ Renaissance ဟုခေါ်ရေ အချိန်ကာလ၌ နီကိုလပ်စ် ကော့ပါးနိကပ်စ် မှ ကမ္ဘာရေ နီကိုလှည့်ပတ်လားလာနီကြောင်း သက်သေပြခရေ။ ကမ္ဘာနန့် ဂြိုဟ်တိ နီကို လှည့်ပတ်လားလာနီရေ နီအဖွဲ့အစည်းဆိုသည့် ယူဆချက်ကို ကော်ပါးနိကပ်စ် မှ စတင်ခခြင်းဖြစ်ရေ။ သူဧအယူအဆနီမှ ပို၍တိုးတက်ရေ အယူအဆကို ဖြစ်စေခသူမှာ အရီးပါရေ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဂယ်လီလီယို ဂယ်လီလီပင်ဖြစ်ရေ။ ဂယ်လီလီယိုရေ တယ်လီစကုပ်ကို တီထွင်ခသဖြင့် လူရို့အနီနန့် ပိုမိုဝီးလံရေ ဒေသမှ အရာဝတ္ထုတိကို တွိ့မြင်နိုင်ခရေ။ ဂယ်လီလီယိုက ကမ္ဘာရေ အရာအားလုံးဧ အလယ်ဗဟိုဖြစ်ရေ ဆိုရေ အချက်ကို ငြင်းချက်ထုတ်ခသဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘုရားကျောင်းနန့် ပြဿနာတက်ခရေ။ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးက ဂယ်လီလီယိုကို သူဧဘဝအချိန် အတော်တိတိကို အိမ်တွင်း၌သာနီထိုင်ရန်နန့် မည်သည့်စာအုပ်ကိုမှ ထုတ်ဝေခြင်းမပြုရန် အမိန့်ထုတ်ခရေ။
ဂယ်လီလီယိုဧ နောက်ပိုင်းတွင် လူရို့ရေ တယ်လီစကုပ်တိကို မကြာခဏ အသုံးပြုလာကတ်ပြီး ယူရီးနပ်စ်ဂြိုဟ် နန့် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ် အစဟိရေ ဝီးကွာရေ နီရာမှ အရာဝတ္ထုတိကို တွိ့မြင်နိုင်လာရေ။ ထို့ပြင် ကြယ်ရို့ရေ ကျွန်ုပ်ရို့နီဧ အရောင်နန့် အရွယ်အစားမတူကေလည်း မည်သို့တူညီပုံနန့် အခြားရေ ဝီးကွာရေ အရပ်မှာ အရာဝတ္ထုတိဖြစ်သည့် နက်ဗျူလာ စရေရို့ကို မြင်တွိ့နိုင်ခကတ်ရေ။ ၂၀ ရာစုမှစ၍ နက္ခတ္တဗေဒပညာရေ အလွန်ပင် တိုးတက်လာခရေ။ အခုအခါတွင် အလွန်ကြီးမားရေ တယ်လီစကုပ်တိဖြစ်သည့် ဟပ်ဘယ် အာကာသ တယ်လီစကုပ် (Hubble Space Telescope) စရေရို့ကို အသုံးပြု၍ မိုင်ပေါင်း ဘီလီယံတိစွာဝီးရေ ဒေသမှ ကြယ်တိနန့် ဂယ်လက်ဆီတိကို ကြည့်ရှုနိုင်ပြီဖြစ်ရေ။ ယခုအခါတွင် နက္ခတ္တဗေဒပညာသျှင်ရို့ရေ ရေဒီယိုလှိုင်းနန့် အိတ်စ်ရီး (x rays) ရို့ကိုသုံး၍ ဧရာမ လှိုင်းထုတ်လွှင့်စက်တိဖြင့် အရာဝတ္ထုတိကို ကြည့်ရှုကတ်ရေ။
နက္ခတ္တဗေဒဆိုင်ရာ ကိရိယာတိ edit
နက္ခတ္တဗေဒကို အခြေခံအဆင့် လေ့လာရန်အတွက် မျက်စိကိုသာအသုံးပြု၍ လေ့လာနိုင်ရေ။ တစ်စုံတစ်ခုကို မျက်စိသက်သက်ဖြင့် ကြည့်ခြင်းကို သာမန်မျက်စိဖြင့်ကြည့်ခြင်း ဟုခေါ်ရေ။ ကြယ်အတိစုမှာ မျက်စိသက်သက်ဖြင့် မြင်ရန်ခက်ခဲပြီး မှန်ပြောင်း သို့မဟုတ် တယ်လီစကုပ်ကို သုံးမှသာ မြင်နိုင်ရေ။
နက္ခတ္တဗေဒ မျိုးကွဲတိ edit
လွန်ခရေ ရာစုနှစ်အနည်းငယ်အတွင်းတွင် နက္ခတ္တဗေဒပညာရေ အလွန်ကြီးမားရေ သိပ္ပံပညာ တစ်ခုဖြစ်လာရေ။ နက္ခတ္တဗေဒပညာတွင် မျိုးကွဲပေါင်းမြောက်မြားစွာဟိရေ။