Wikimedia Incubator

Wp/rki/ဂျွန်ဒီး

< Wp | rki
Wp > rki > ဂျွန်ဒီး

ဂျွန်ဒီး (၁၃ ဂျူလိုင် ၁၅၂၇ - ၁၆၀၈ သို့မဟုတ် ၁၆၀၉) ရေ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး သင်္ချာပညာသျှင်၊နက္ခတ္တဗေဒပညာသျှင်၊ နက္ခတ်ဗေဒင်ဆရာ၊ဂမ္ဘီရပညာသျှင်နန့် နယ်ချဲ့ဝါဒီတစ်ဦးဖြစ်ရေ။[5] ထို့ပြင် အယ်လီဇဘက် ပထမဧ့ အကြံပေးတစ်ဦးလည်းဖြစ်ရေ။ သူ့ဘဝဧ့ အချိန်အများစုကို အဂ္ဂိရတ်၊ ဂမ္ဘီရဉာဏ်နန့် ဝိဇ္ဇာဓိုရ်အတတ်တိအား လိ့လာခြင်းဖြင့် ကုန်ဆုံးခသူဖြစ်ရေ။

ဂျွန်ဒီး
၁၆ရာစုမှ ဂျွန်ဒီးဧ့ပုံတူ။
အဖို့မသိပန်းချီဆရာ[1]
မွီးဖွား(1527-07-13)၁၃ ဇူလိုင်၊ ၁၅၂၇[2]
တာဝါရပ်၊ လန်ဒန်။[2]
ဆုံးပါး၁၆၀၈ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ သို့မဟုတ် ၁၆၀၉ခုနှစ် မတ်လ (အသက် ၈၁ နှစ်)
မော့လိတ်၊ ဆာရီး၊  အင်္ဂလန်။
ခေါင်းချရာ
နီထိုင်ရာအင်္ဂလန်
နိုင်ငံသားအင်္ဂလန်ဘုရင့်နိုင်ငံသား
နိုင်ငံလူမျိုးအင်္ဂလိပ်
နယ်ပယ်သင်္ချာ၊ အဂ္ဂိရတ်၊ နက္ခတ္တဗေဒ၊ ဝိဇ္ဇာဓိုရ်အတတ်၊ ရေကြောင်းပညာ။
အဖွဲ့အစည်းဌာနခရစ်ကောလိပ်၊ မန်ချက်စတာ။ စိန့်ဂျွန်းကောလိပ်၊ ကိန်းဘရစ်။
မိခင်ကျောင်းကိန်းဘရစ် တက္ကသိုလ်
လူဗိန်း တက္ကသိုလ်
ကြီးကြပ်သူတိဂမ္မာ ဖရစ်ဆီးယတ်စ်၊ ဂရားဒတ်စ် မာကေတာ။[3]
တပည့်ကျော်တိရေမတ်စ် ဒစ်ဂျစ်[4]
ကျော်ကြားမှုအရင်းခံအယ်လီစဘက် ပထမ ဧ့ အကြံပေး

ဒီးရေ သိပ္ပံပညာနန့် မှော်ပညာရို့ရေ ခွဲခြားမရနိုင်ရေ နယ်ပယ်နှစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ခြေစုံရပ်တည်ခသူဖြစ်ရေ။ သူ့ခေတ်သူ့အခါက ပညာတတ်တိတွင် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်ရေ ဒီးရေ အသက်နှစ်ဆယ်ဝန်းကျင်ကပင် ယူကလစ်ဧ့ ဂျီဩမေတြီပညာကို လာရောက်သင်ကြားပေးပါဖို့ ပါရီတက္ကသိုလ်မှ ဖိတ်ကြားခြင်းခံရသူလည်းဖြစ်ရေ။ ဒီးရေ လေးစားဖွယ် နက္ခတ္တဗေဒပညာသျှင်ဖြစ်ရေအပြင် တက်ကြွရေ သင်္ချာသမားတစ်ဦးလည်းဖြစ်ရေ။ ထို့ပြင် ရေကြောင်းလားလာရီးအတတ်ပညာတွင်လည်း ထိပ်တန်းရှေ့ဆောင်တစ်ဦးဖြစ်ရေ။

ဒေသို့ တဖက်တွင် ကြိုးသားအားထုတ်နီသကဲ့သို့ အခြားတဖက်တွင်လည်း ဒီးရေ ဝိဇ္ဇာဓိုရ်ပညာ၊ မှော်ပညာနန့် နက္ခတ်ဗေဒင်ပညာကို နှစ်မြုပ်လိ့လာနီလေရေ။ သူ့ဘဝဧ့ နှောင်းပိုင်းနှစ်သုံးဆယ်တွင် ကောင်းကင်တမန်တော်(ဝါ) နတ်တိဖြင့် ဆက်သွယ်မှုပြုကာ စကြဝဠာ ဘာသာစကားကို လိ့လာနိုင်ဖို့ ကြိုးစားခရေ။


သူ့ဘဝတစ်လျောက် ဒီးရေ အင်္ဂလန်တွင် အကြီးမားဆုံးရေ စာကြည့်တိုက်ဖြစ်အောင်ပင် စာအုပ်တိ စုဆောင်းခရေ။

ဘဝဖြစ်စဉ်

edit

ငယ်ဘဝ

edit

ဒီးကို လန်ဒန်မြို့၊ တာဝါရပ်တွင် ဖွားမြင်ရေ။[6][7][8][9][10]သူဧ့ မျိုးရိုးနာဖို့ "ဒီး"ဟူရေမှာ ဝေ့လရှ်စကား ဒူ (အနက်ရောင်)မှဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီးကေ သူဧ့အဖိုးမှာ ဘေဒိုဒူဖြစ်ရေ။ သူဧ့အဖေ ရိုလန်မှာ ပိုးကုန်ရေတစ်ဦးဖြစ်ရေအပြင် ဟင်နရီ အဌမဘုရင်မင်းမြတ်ထံ ခစားရရေ ဂုဏ်သရေဟိ လူကြီးလူကောင်း နန်းတွင်းသားတစ်ဦးဖြစ်ရေ။ ဒီးမိသားစု လန်ဒန်သို့ စတင်ရောက်ဟိလာချိန်မှာ ကျူဒေါမင်းဆက်ဧ့ ဟင်နရီ သတ္တမ နန်းတက်နီစဉ်ဖြစ်ရေ။[11]

ဒီးရေ အသက် ဆယ့်ငါးနှစ်အရွယ်၁၅၄၂ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ကိန်းဘရစ်ဟိ စိန့်ဂျွန်းကောလိပ်ကို စတင်တက်ရောက်ရေ။ ၁၅၄၅ သို့မဟုတ် ၁၅၄၆ အစီာပိုင်းတွင် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ရရေ။[12][13]၁၅၄၆ တွင် ဟင်နရီ အဌမ ဘုရင်မင်းမြတ်တည်ထောင်ရေ ကိန်းဘရစ်၊ ထရီနီတီကောလိပ်တွင် တက်ရောက်ဖို့ အရည်အချင်းပြည့်မှီသူအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရရေ။[14]၁၅၄၀၊ ၁၅၅၀နှစ်တိတွင် သူရေ ဥရောပတခွင်လှည့်လည်လားလာခပြီးကေ လူဗိန်းတက္ကသိုလ်၊ ဘရက်ဆဲလ်ရို့တွင် ပညာသင်ခပြီးကေ ပါရီတွင် ယူကလစ်ဧ့ပညာကို ပို့ချခရေ။ ဂမ္မာ ဖရစ်ဆီးယတ်စ်နန့်အတူ ပညာဆည်းပူးခပြီးကေ မြေပုံဆွဲသူ ဂရားဒတ်စ် မာကေတာ နန့် အရင်းနှီးဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်လာရေ။ သင်္ချာနန့် နက္ခတ္တဗေဒဆိုင်ရာ ကိရိယာတိစုဆောင်းပြီးကေ အင်္ဂလန်သို့ပြန်လာရေ။ ၁၅၅၂ တွင် လန်ဒန်၌ ဂျီရိုလာမို ကာဒါနိုနန့်ပူးပေါင်းပြီးကေ အစဉ်ရွေ့လျားနိုင်ရေ စက်တစ်မျိုးနန့် မှော်အစွမ်းသတ္တိဟိရေ ကျောက်မြတ်တစ်လုံးကို စူးစမ်းလိ့လာခရေ။[15]

၁၅၅၅တွင် ဒီးရေ ပိုးကုန်ရေတိအသင်းဝင်ဖြစ်လာရေ။[16]

ထို ၁၅၅၅ခုနှစ်မှာပင် မေရီဘုရင်မနန့် အယ်လီဇဘက် ပထမရို့ဧ့ ဇာတာခွင်ကို တွက်ချက်ကာ ဟောကိန်းထုတ်ပနာ အဖမ်းခံလိုက်ရရေ။[17]ဒီးရေ ကြယ်ခန်းမဆောင်တွင် မိမိအပြစ်မှကင်းလွှတ်ကြောင်း လျှောက်လှဲခကေလည်း ကတ်တလစ်ဘုန်းတော်ကြီး ဘိုနာဧ့ ဘာသာရီးအရ စစ်ဆေးမှုကို ခံယူရဧ့။ လျှို့ဝှက်မှုအပေါ် သူဧ့ ခိုင်ခံ့ရေ ရာသက်ပန်ခုံမင်မှုမှာ အဆိုးဘက်သို့သာဦးတည်လာပြီးကေ ဒေဖြစ်ရပ်ကြောင့် သူ့ဘဝတစ်လျောက်လုံး ထိုးနှက်တိုက်ခိုက်မှုတိကို ကြုံရလေရေ။

၁၅၅၆ခုနှစ်တွင် ဒီးရေ ရှေးဟောင်းစာအုပ်တိ၊ လက်ရီးမူတိ၊မှတ်တမ်းတိကို ထိန်းသိမ်းစီာင့်ရှောက်ဖို့နန့် နိုင်ငံတော်စာကြည့်တိုက်တည်ထောင်ဖို့ အမြော်အမြင်ဖြင့် မေရီဘုရင်မထံ တင်ပြကေလည်း သူဧ့တင်ပြမှုကို အရီးမလုပ်ခံရပေ။ ထို့ကြောင့် မော့လိတ်ဟိ သူဧ့နီအိမ်မှ စာကြည့်တိုက်ကိုသာ တိုးချဲ့ပြီးကေ အင်္ဂလန်နန့် ဥရောပတိုက်တခွင်မှ စာအုပ်တိ၊ လက်ရီးမူတိကို တရပ်စပ်စုဆောင်းတော့ဧ့။ တက္ကသိုလ်စာကြည့်တိုက်တိမှလွဲပနာ ဒီးဧ့စာကြည့်တိုက်ရေ အင်္ဂလန်တွင် အကြီးဆုံးစာကြည့်တိုက်ဖြစ်လာပြီးကေ ပညာသင်တိကို ဆွဲဆောင်နိုင်ခရေ။[18]

 
ဒီးဧ့ glyph၊Monas Hieroglyphicaကျမ်းတွင် သျှင်းပြထား.


၁၅၅၈ခုနှစ်တွင် အယ်လီစဘက် နန်းတက်လာရေအခါ ဒီးရေ ဘုရင်မကြီးဧ့ သိပ္ပံနန့် နက္ခတ္တပိုင်းဆိုင်ရာ ယုံကြည်ရရေ အကြံပေးဖြစ်လာရေ။ နန်းတက်ပွဲ ကျင်းပမည့်ရက်ကိုပင် ဒီးက အခါတော်ပေးရရေ။[19][20]၁၅၅၀မှ ၁၅၇၀ထိ အင်္ဂလန်ဧ့ နယ်မြေရှာဖွေရီး ရေကြောင်းခရီးစဉ်တိတွင် အကြံပေးတာဝန်ယူခပြီးကေ ရေကြောင်းလားလာရီးအတွက် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာကူညီခရေ။ ထို့အပြင် "ဗြိတိသျှ အင်ပါယာ"တည်ထောင်နိုင်ရီးအတွက် နောက်ကွယ်မှ နိုင်ငံရီးသဘောတရားတည်ဆောက်ရာတွင် ပါဝင်ခရေ။ ("ဗြိတိသျှ အင်ပါယာ"ဟူရေ အသုံးကို ဒီးက ပထမဆုံးစသုံးစွဲခခြင်းဖြစ်ရေ။)[21]

၁၅၇၀တွင် ယူကလစ်ဧ့ အခြီခံသဘောတရားတိကျမ်းကို ဟင်နရီ ဘီလင်စလေက အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုရေ ကျမ်းတွင် ဒီးက သင်္ချာဆိုင်ရာ ကျမ်းဦးနိဒါန်းရီးသားခရေ။ ထိုကျမ်းဦးနိဒါန်းတွင် ဒီးက သင်္ချာဧ့ ဗဟိုအရီးပါမှုနန့် သိပ္ပံနန့် အခြားအနုပညာတိအပေါ် သင်္ချာဧ့လွှမ်းမိုးမှုတိကို အကြမ်းဖျဉ်းဆွေးနွေးခရေ။[22]ထိုဆွေးနွေးချက်ရေ တက္ကသိုလ်ပြင်ပမှ လိ့လာသူတိကိုရည်ရွယ်ပြီးကေ ဒီးဧ့ လွှမ်းမိုးမှုအဟိဆုံးနန့် အကြိမ်ကြိမ် ပြန်လည်ရိုက်နှိပ်ရရေ လက်ရာဖြစ်ရေ။ [23]

နှောင်းပိုင်းဘဝ

edit
 
ဗြိတိသျှပြတိုက်ဟိ ဘုရားသခင် တံဆိပ်တော်

၁၅၈၀ ခုနှစ် အစီာပိုင်းတွင် ဒီးရေ သူဧ့ သဘာဝတရားလျှို့ဝှက်ချက်တိကို လိ့လာမှုတိနန့် လွှတ်ရုံးအတွင်း သူဧ့ ဩဇာအခြီအနီကျဆင်းလာခြင်း အပေါ် မကျေမနပ်ဖြစ်လာရေ။ ပြက္ခဒိန်ကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ဖို့နန့် မြောက်အမေရိကကို စူးစမ်းရှာဖွေဖို့ သူပေးသမျှ အကြံရို့ကျရှူံးခရရေအတွက် သူဧ့ နိုင်ငံရီးမှာ ဆုံးခန်းတိုင်ပြီဖြစ်ရေ။ ယကေလည်း အခြားတစ်ဖက်ကကြည့်လျင်မူ သဘာဝလွန်ကိစ္စတိကို ပိုမိုစူးစမ်းလိ့လာနိုင်လာရေ။ အထူးယေအတွက်နန့် သူရေ ဖန်လုံးကြည့်သူတိကို ကြားခံအဖြစ်သုံးပနာ ကောင်းကင်တမန်ရို့နန့် ဆက်သွယ်နိုင်ဖို့ အပူတပြင်းကြိုးပမ်းခရေ။[24]


ဖန်လုံးကြည့်သူအများအပြားနန့် ဒီးဧ့ပထမဆုံးအားထုတ်စမ်းသပ်မှုမှာ ကျေနပ်ဖွယ်မဖြစ်ခလီ။ ယကေလည်း ၁၅၈၂ ခုနှစ်တွင် သူရေ အက်ဒ်ဝက် ကယ်လီနန့် ဆုံဆည်းခပြီးကေ ကယ်လီဧ့အရည်အချင်းရေ ဒီးကို သဘောကျစီနိုင်ခရေ။[25] ဒီးရေ ကယ်လီ့ကို သူဧ့စူးစမ်းလိ့လာမှုတိတွင် ကူညီဖို့ခေါ်ခပြီးကေ အစွမ်းကုန်ကြိုးစားတော့ရေ။[25]ဒီးရေ လူသားရို့အတွက် အကျိုးဟိရေ အရာတိကို သူဧ့စူးစမ်းလိ့လာမှုမှ တွိ့ဟိနိုင်ဖို့ဟု ယုံကြည်နီခရေ။[26] ဒီးရေ ကယ်လီမှတဆင့် ကောင်းကင်တမန်တိက သူ့အား စာအုပ်အများအပြားကို အထူးနတ်စကားတစ်မျိုး(ဝါ)အီနိုခီယံဘာသာစကားဖြင့် နုတ်တိုက်ချပေးခရေဟု ဆိုရေ။[27][28]

 
အက်ဒ်ဝက် ကယ်လီ

၁၅၈၃ ခုနှစ်တွင် ဒီးထံသို့ အထည်ကြီးပျက် ပို့လစ်ရှ်တော်ဝင်လူကြီးလူကောင်းတစ်ဦးဖြစ်သူ အယ်လဘတ် လာစကီး ရောက်လာရေ။ သူ ပိုလန်သို့ပြန်ရာတွင် ဒီးကို အတူ လိုက်ခဖို့ လာရောက်ဖိတ်ကြားခြင်းဖြစ်ရေ။[17]ကယ်လီမှတဆင့် ကောင်းကင်တမန်ရို့က ဒီးကို ခရီးထွက်ဖို့ လှုံ့ဆော်ခရေဟုဆိုကာ ၁၅၈၃ စက်တင်ဘာတွင် ဒီး၊ ကယ်လီနန့် သူရို့ဧ့မိသားစုတိ အတူ ထွက်ခွာခရေ။ ယကေလည်း လာစကီးမှာ သူဧ့နိုင်ငံတွင် ဒေဝါလီခံထားရအောင် အခြီအနီကျဆင်းနီသူဖြစ်ရေ။[29]ဒီးနန့် ကယ်လီရေ သူရို့ဧ့ ဝိဉာဉ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တွိ့ဆုံမှုတိလုပ်ရင်းကပင် အလယ်ဥရောပတွင် ရေကြည်ရာမြက်နုခရရေ။[27][28]သူရို့ရေ ရိုမန်အင်ပါယာပြည့်သျှင် ရူးဒေါ့ ဒုတိယ၊ ပိုလန်ပြည့်သျှင် စတီဖင် ကတ်ဆယ်ရို့နန့် ပရာ့ဂ်ရဲတိုက်တွင် တွိ့ဆုံခပြီးကေ ကောင်းကင်တမန်တိနန့် ဆက်သွယ်ဖို့အားထုတ်နီမှုဧ့ အရီးပါပုံကို ဖျားယောင်းဆွဲဆောင်ခရေ။ ဒီးအား အသိဉာဏ်ပညာနန့် ပြည့်စုံရေ ပညာဟိတစ်ဦးအဖြစ် ၎င်းရို့က အသိအမှတ်ပြုလက်ခံကြကေလည်း ဒီးဧ့ အယ်လီစဘက် ပထမ နန့် အဆက်အသွယ်ဟိမှုကြောင့် မယုံကြည်ကြပေ။ သူရို့တွိ့ဆုံမှုဧ့ နောက်ကွယ်တွင် နိုင်ငံရီးအရဖုံးကွယ်မှုတိ ဟိနိုင်ရေဟု မသေချာကြပေ။ အချို့က ဒီးရေ ဗြိတိသျှ ဧကရာဇ်ဧ့ သူလျှိုဖြစ်ရေဟု ထင်ကတ်ရေ။( အချို့က ထင်ဆဲဖြစ်ရေ။) ပိုလန်ဘုရင်ရေ ဘာသာတရားကိုင်းရှိုင်းရေ ကတ်တလစ်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီးကေ သဘာဝလွန်ကိစ္စတိအပေါ်တွင် သတိထားလိ့ဟိသူဖြစ်ကေငြားလည်း သူရို့ဧ့အစည်းအဝေးတိရေ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးဧ့ခွင့်ပြုချက်နန့်အတူ ကတ်သလစ်ကျောင်းတော်ဧ့ သာသနာပြုမူဘောင်အတွင်း၊ ယေရှု ခရစ်ဧ့ သင်ကြားမှုတိမှ သွေဖည်ခြင်းမဟိရဟူရေ ကန့်သတ်ချက်တိနန့် လက်ခံတွိ့ဆုံခရေ။

၁၅၈၇ ခုနှစ်၌ ဘိုဟီးမီးယားဘုရင့်နိုင်ငံအတွင်း ပြုလုပ်ရေ ဝိဉာဉ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တွိ့ဆုံပွဲတစ်ခုအတွင်းတွင် ကယ်လီက ကောင်းကင်တမန်တော် ယူရီယယ်ရေ လူသားရို့အား မိမိရို့ပိုင်ဆိုင်သမျှ(ဇနီးမယားတိပါ အပါအဝင်) အရာအားလုံးကို မျှဝေသုံးစွဲကြဖို့ ညွှန်ကြားလာရေဟု ဒီးအားသတင်းပို့ရေ။ ထိုကာလတွင် ကယ်လီရေ အဂ္ဂိရတ်ဆရာတစ်ယောက်အဖြစ် လူသိလူသိတိလာပြီဖြစ်ရေ။ ဒီးမှာမူ ကောင်းကင်တမန်ရို့နန့် ဆက်သွယ်ဖို့သာ အားသန်နီပြီးကေ ၎င်းရို့က သူ့အား ကောင်းကင်ဘုံဧ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်မှုတိကို အလင်းဆိုင်ရာပညာရပ်၊ နက္ခတ်အတတ်၊ သိပ္ပံနန့် သင်္ချာမှတဆင့် ဖြေသျှင်းနိုင်ဖို့ ကူညီလမ်းညွှန်စောင်မဖို့ဟုသာ ယုံကြည်နီရေ။ တကယ်တမ်းတွင် ကယ်လီရေ သူ့အားကြားခံအဖြစ် ဒီးဧ့မှီခိုနီရမှုကို အဆုံးသတ်စီချင်ပနာဖြစ်ရေ။[29]မယားမျှသုံးရီးညွှန်ကြားချက်ရေ ဒီးအား အတော်ချေ မချိတင်ကဲဖြစ်စီခကေလည်း သံသယနည်းနည်းမှ ဖြစ်ပုံမရချေ။ တကယ်တမ်းလည်း မယားတိကို မျှသုံးခကတ်ရေ။ သို့ရာတွင် နောက်ပိုင်းတွင် ဒီးက တွိ့ဆုံပွဲတိကို တောက်လျှောက်ဆက်တိုက် ချက်ချင်းဖျက်ပစ်ရေ။ ၁၅၈၉ခုနှစ်တွင် ဒီး အင်္ဂလန်သို့ပြန်လာရေ။ ကယ်လီကမူ ရူးဒေါ့ ဒုတိယထံတွင် အဂ္ဂိရတ်ဆရာအဖြစ် အမှုထမ်းရစ်ရေ။[29][30] ကိုးလကြာအပြီးကေ ၁၅၈၈ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ ရက်တွင် ဒီးဧ့ဇနီးမှ သားချေတစ်ယောက်ဖွားမြင်ရေ။ ထိုချေကို ဒီးက သီယိုဒိုးယတ်စ် ထရီဘနျီာယတ်စ် ဒီးအဖြစ် နှစ်ခြင်းခံကာ သူဧ့သားအရင်းကဲ့သို့ ပြုစုပျိုးထောင်ခရေ။ ထိုစဉ်က ဒီးမှာ အသက် ၆၀ ဟိနီပြီးကေ ကယ်လီမှာ ၃၂နှစ် သာဟိသေးပနာ ထိုချေမှာ ကယ်လီဧ့ ချေသာဖြစ်နိုင်ရေဟု ဆိုကတ်ရေ။

နောက်ဆုံးနှစ်တိ

edit
 
ဒီးဧ့ ဖန်ကျောက် အက်ဇတက် မှော်မှန်
 
၂၀၁၃ခုနှစ်တွင် မော့လိတ်ဟိ အပျိုစင် စိန့်မေရီချာ့ခ်ျတွင် တပ်ဆင်ထားရေ ဒီးအမှတ်တရ ပလိတ်ပြား

ပြည်ပတွင် ခြောက်နှစ်ကြာပြီးကေနောက် မော့လိတ်သို့ ဒီးပြန်ရောက်ရေအခါ သူဧ့အိမ်မှာ လက်သရမ်းဖျက်ဆီးခံထားရပြီးကေ သူဧ့ စာကြည့်တိုက်မှာလည်း ပျက်စီးနီပြီဖြစ်ကာ တန်ဖိုးဟိ ကိရိယာတိ၊ စာအုပ်တိမှာလည်း အခိုးခံရလိုက်လေရေ။[18][29]နောက်ထပ်ပနာ ဒီးတွိ့ကြုံရရေမှာ ထိုအချိန်တွင် အင်္ဂလန်၌ ပုံမှန်မဟုတ်ရေ ဘာသာရီးအသစ်တိကို ဝေဖန်ဆန့်ကျင်မှုမှာ မြင့်တက်နီပြီးကေ ဒီးဧ့ မှော်ပညာကို လိ့လာမှုနန့် သဘာဝတရားဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်သစ်အတွက် ကောင်းရေ ဝန်းကျင်တစ်ခုမဟုတ်ပေ။ အဂ္ဂိရတ်ဖြင့် အင်္ဂလန်ဧ့ စီးပွားရီးကို အထောက်အပံ့ဖြစ်စီခြင်းငှာ ကယ်လီ့ကို အိမ်ပြန်လာအောင် ဒီးက ကြိုးစားနိုင်လိမ့်ဖို့ဟု မျှော်လင့်ပြီးကေ အယ်လီစဘက် ဘုရင်မက ဒီးကို ကူညီရေ။ ၁၅၉၅တွင် မန်ချက်စတာဟိ "ခရစ်တော်ဧ့ ကောလိပ်" တွင် ဒီးအား ကြီးကြပ်မှူးအဖြစ် ခန့်အပ်ရေ။[31]

၁၆၀၅ ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာမှ လန်ဒန်သို့ပြန်လာရေ။[32]ယကေလည်းလည်း သူသေရေအထိ သူ့အား ကြီးကြပ်မှူးအဖြစ် ခန့်အပ်ထားဆဲဖြစ်ရေ။[33]အယ်လီစဘက် နတ်ရွာစံပနာ ဂျိမ်းစ် ပထမ နန်းတက်လာကေ ဒီးမှာ အထောက်အပံ့မရတော့ပေ။ ကွယ်လွန်ရေအထိ သူနန့်အတူနီကာ စီာင့်ရှောက်ရေ သမီး ကတ်သရင်းနန့်အတူ သူ့ဘဝနောက်ဆုံးကာလကို ဟိစုမဲ့စုမှန်သမျှ ကို ရောင်းချစားရေက်ကာ အသက်ဆက်ရလေရေ။[32] အသက် ၈၂ နှစ်ဝန်းကျင် ၁၆၀၈ သို့မဟုတ် ၁၆၀၉ခုနှစ်တွင် မော့လိတ်၌ ကွယ်လွန်ရေ။ (ကွယ်လွန်ရေ ရက်စွဲအများအကျကို မှတ်တမ်းမှတ်ရာမဟိပေ။ ဒီးဧ့ သင်္ချိုင်းဂူ အမှတ်တရကျောက်တိုင်မှာလည်း ပျောက်ဆုံးနီရေ။)[34] ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် စိန့်မေရီဘုရားကျောင်းဧ့ တောင်ဘက်နံရံတွင် ဒီးအမှတ်တရ ပလိတ်ပြားတစ်ခုကို ချိတ်ဆွဲခရေ။[35]

ပုဂ္ဂလိက ဘဝ

edit

ဒီးရေ အိမ်ထောင် သုံးကြိမ်ပြုခပြီးကေ သားသမီး ရှစ်ယောက်ထွန်းကားခရေ။ ၁၅၆၅ တွင် ကတ်သရင်း ကွန်စတေဘယ်နန့် ပထမဆုံး အိမ်ထောင်ကျခရေ။ သူမမှာ ၁၅၇၄ တွင် ကွယ်လွန်ရေ။ သားသမီးမရဟိခလီ။ ဒုတိယအိမ်ထောင်မှာ အဖို့မသိအမျိုးသမီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီးကေ အိမ်ထောင်သက်မှာလည်း သူမကွယ်လွန်လားရေ ၁၅၇၆ ထိ တစ်နှစ်သာကြာမြင့်ပြီးကေ သားသမီးမထွန်းကားခလီ။[36]၁၅၇၇ခုမှ ၁၆၀၁ခုထိ ဒီးရေ ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်း မှတ်တမ်းရီးလိ့ဟိရာ ထိုကာလအတွင်း ကျွန်ုပ်ရို့သိရသမျှ သူ့အကြောင်းသတင်းရို့မှာ ထိုမှတ်တမ်း၌ ပါသမျှသာဖြစ်ရေ။ ၁၅၇၈ တွင် တတိယအိမ်ထောင်အဖြစ် အသက် ၂၃ နှစ်အရွယ် ဂျိန်း ဖရိုမွန်နန့် လက်ထပ်ခရေ။ ထိုအချိန်တွင် ဒီးမှာ ငါးဆယ့်တစ်နှစ်ဟိနီပြီဖြစ်ရေ။ ၁၅၈၇တွင် ကယ်လီလုပ်ဇာတ်ထိုးရေ ဇနီးမယားမျှသုံးဖို့ ကောင်းကင်တမန်က မှာကြားရေဆိုရေကာလက ဇနီးမှာ ထို ဂျိန်း ဒီး( အပျိုဘဝက ဖရိုမွန်)ပင်ဖြစ်ရေ။

ဂျိန်းမှာ ၁၆၀၄ ခုနှစ် မန်ချက်စတာတွင်ပင် အကျိတ်ထွက်ရေ ပလိပ်ရောဂါဖြင့် ကွယ်လွန်ရှာလေရေ။[37] ပရာ့ဂ်တွင် မွေးရေ သား မိုက်ကယ်မှာ ၁၅၉၄ခုနှစ် ဒီးဧ့ မွေးနိတွင်ပင် ကွယ်လွန်ရေ။ ထရီဘိုနျီာတွင် မွေးရေ သား သီယိုဒိုမှာ ၁၆၀၁ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာ၌ ကွယ်လွန်ရေ။ သူကွယ်လွန်ရေအထိ အနီးကပ် စီာင့်ရှောက်ရေ သမီး ကတ်သရင်းနန့် သားနှစ်ဦးဖြစ်ရေ အာသာ ဒီးနန့် ရိုလန် ဒီးရို့သာ အသက်ရှည်ရေ။[38]သူဧ့ သမီးအငယ်တိဖြစ်ရေ မက်ဒီနီယာ၊ ဖဖို့စစ်နန့် မာဂရက်ရို့အကြောင်း ၁၆၀၄ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် မှတ်တမ်းမှတ်ရာ မတွိ့ရပနာ ၎င်းရို့အမေကွယ်လွန်ရေ ပလိပ်ရောဂါဘေးတွင်ပင် ကွယ်လွန်ခကြပုံရရေဟု မှန်းဆကတ်ရေ။

ဝက်မင်စတာကျောင်းတွင် အာသာကျောင်းတက်နီစဉ် ဒီးက ထိုကျောင်းအုပ်ထံ သူ့သားအတွက် စိတ်ပူကြောင်း စာရီးပို့ခရေ။ အာသာရေ သူ့ဖခင်ဧ့ သိပ္ပံပညာ၊ အဂ္ဂိရတ်ပညာတိကို လက်ဆင့်ကမ်းသင်ယူနိုင်သူဖြစ်ပြီးကေ အထူးယေအတွက်နန့် ကယ်လီနန့် လမ်းခွဲပြီးကေနောက် သူ့ဖခင်ဧ့ နတ်ဝင်ရေအဖြစ် ကူညီခသူဖြစ်ရေ။ အာသာရေ နောက်ပိုင်းတွင် အဂ္ဂိရတ်ဆရာဖြစ်လာပြီးကေ အဂ္ဂိရတ်၊ ဂမ္ဘီရစာရီးဆရာလည်းဖြစ်လာပြီးကေ သူဧ့စာအုပ်တိကို အဲလိယတ်စ် အတ်ရှ်မိုးက ထုတ်ဝီပေးခရေ။

ရှေးဟောင်းပစ္စည်းတိ စုဆောင်းလိ့လာသူ ဂျွန် အော်ဘရေ[39]က ဒီးဧ့ ရုပ်ပုံသွင်ပြင်နန့်ပတ်သက်ပနာ ဒေသို့ဆိုခရေ။ "သူက အရပ်ရှည်ပြီးကေ ကျစ်လျစ်သွယ်လျတယ်။ အနုပညာသျှင်တစ်ယောက်ဝတ်လိ့ဟိတဲ့ ဝတ်ရုံလိုမျိုး ဝတ်ရုံကိုဝတ်ဆင်ထားတယ်။ လက်ကသီစတွေကျလျက်နဲ့ဟာပေါ့။ အဆင်းလှပြီးကေသျှင်းလင်းတဲ့ အသားအရည်မျိုးဟိတယ်။ နို့လို ဖြူဖွေးနီတဲ့ မုတ်ဆိတ်ဖြူကြီးတွေနဲ့။ ရုပ်အရမ်းဖြောင့်တယ်။"[34]

အောင်မြင်ပိုင်ဆိုင်မှုတိ

edit
 
ဂျိုဟန်းနတ်စ် ထရိုင်သမီးယတ်စ်ဧ့ စတက်ဂန်နိုဂရပ်ဖီယာမှ ပုံစံကားချပ်တစ်ခု(၁၅၉၁ တွင် လက်ရီးမူတစ်ခုလုံးကို ဂျွန်ဒီးက ကူးယူခ)

အတွေးအမြင်

edit

ဒီးရေ အပြင်းအထန် ဘာသာတရားကိုင်းရှိုင်းရေ ခရစ်ယာန်တစ်ဦးဖြစ်ခရေ။ ယကေလည်း သူဧ့ယုံကြည်မှုအမြင်တွင် ဝိဇ္ဇာဓိုရ်နန့် ရီနီးဆွန့်ကာလတွင် ပျံ့နှံ့ခရေ ပလေတိုးနစ် ပိုက်သာဂိုရီယန် အယူဝါဒဧ့ လွှမ်းမိုးမှုတိပါရေ။[40] ကိန်းဂဏန်းရို့ရေ အရာအားလုံးရို့ဧ့ အခြီခံအကြောင်းတရားဖြစ်ပြီးကေ အသိဉာဏ်ပညာအတွက်အခရာဖြစ်ကာ ဘုရားသခင်ဧ့ ဖန်ဆင်းမှုရေ ကိန်းဂဏန်းအရဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်ရေ။[19]ဝိဇ္ဇာဓိုရ်အတတ်မှ သူဧ့ယုံကြည်ချက်မှာ လူသားရို့ရေ သိဒ္ဓိတန်ခိုးရဟိနိုင်ရေ အလားအလာဟိပြီးကေ ထိုသိဒ္ဓိတန်ခိုးကို ကိန်းဂဏန်းတိကို လိ့ကျင့်ခြင်းမှ ရဟိနိုင်ရေဟု ယုံကြည်ရေ။ သူဧ့ လျှို့ဝှက်နက်နဲရေ ဒေဝတာမှော်နန့် လက်တွိ့အသုံးချသင်္ချာရို့ရေ ၎င်းရို့အား ဂနိအများက ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်ဘက်နယ်ပယ်နှစ်ခုအဖြစ်မြင်နီသကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ တူညီရေလမ်းစဉ်တစ်ခုတည်းမှ ကြီးမြတ်ရေနန့် သူလိုငါလိုဟူရေ အစွန်းနှစ်ဖက်သာဖြစ်ရေ။[23]သူဧ့ အန္တိမရည်မှန်းချက်မှာ ရိုးသျှင်းပနာ ညီညွှတ်ရေ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဘာသာတရားတစ်ရပ်ကို တည်ထောင်ဖို့ဖြစ်ရေ။[19]

ဂုဏ်သတင်းနန့် အရီးပါမှု

edit

ပြက္ခဒိန်

edit

ဒီးရေ တိုင်ချို ဘရာဟီဧ့ သူငယ်ချင်းတစ်ဦးဖြစ်ရေအပြင် နီကိုးလတ်စ် ကော့ပါးနိကတ်စ်ဧ့ လုပ်ငန်းစဉ်နန့် အကျွမ်းတဝင်ဟိသူဖြစ်ရေ။ သူဧ့ နက္ခတ္တဗေဒဆိုင်ရာ တွက်ချက်မှုအများအပြားမှာ ကော့ပါးနိကတ်စ် ယူဆချက်တိအပေါ် အခြီခံထားခြင်းဖြစ်ရေ။ ပြက္ခဒိန်ပြန်လည်ပြုပြင်ရာတွင် ဒီးရေ ကော့ပါးနိကတ်စ် သီအိုရီကို အသုံးပြုခရေ။ ၁၅၈၃ ခုနှစ်တွင် ဘုရင်မကြီးမှ ဒီးအား ဂရီဂိုရီယန် ပြက္ခဒိန်ကို ပြုပြင်ရာတွင် အကြံပေးဖို့ အကူအညီတောင်းခရေ။ ယကေလည်းလည်း သူအကြံပေးခရေတိကို ငြင်းဆန်ခရေ။[19]

ဗွိုင်းနစ်ချ် လက်ရီးမူ

edit

ဗွိုင်းနစ်ချ် လက်ရီးမူနန့် ဒီးမှာ မကြာခဏ အတူဆက်နွယ်ခရေ။ [25][41]၁၉၁၂ ခုနှစ်တွင် မူလလက်ရီးမူကို ပြန်လည်ဝယ်ယူခရေ ဆက်ခံသူ ဝီးလ်ဖရစ် မိုက်ကယ် ဗွိုင်းနစ်ချ်က ဒီးရေ မူလလက်ရီးမူကို ပိုင်ဆိုင်ခပြီးကေ ရိုမန်အင်ပါယာပြည့်သျှင် ရူးဒေါ့ ဒုတိယထံရောင်းချခခြင်းဖြစ်နိုင်ရေဟု မှန်းဆရေ။ ယကေလည်း ဒီးဧ့ မှတ်တမ်းစာအုပ်တွင်မူ ရောင်းချမှုနန့်ပတ်သက်ပနာ ရီးမှတ်ထားရေ အထောက်အထားမတွိ့ရပေ။ အခြား သက်သေပဟေဠိဝှက် စာအုပ်တစ်အုပ်ဖြစ်ရေ "ဆွိုင်ဂါ စာအုပ်"ကိုလည်း ဒီးပိုင်ဆိုင်ခရေဟု သိကတ်ရေ။[42]

ရီးသားခသမျှ

edit

ရှေးခေတ်လူ့အသုံးအဆောင်ပစ္စည်း

edit
 
လက်ဟိ ဗြိတိသျှ ပြတိုက်တွင်ပြသထားရေ ဒီးမှော်စီရင်ရာတွင် သုံးခရေ ပစ္စည်းတိ

ဒီးပိုင်ဆိုင်ရေ ဝိဉာဉ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တွိ့ဆုံပွဲတိနန့် ပတ်သက်ရေ ပစ္စည်းအများအပြားကို ဗြိတိသျှ ပြတိုက်တွင် ပြသထားရေ။[43]

  • ဒီးဧ့ ကြေးမုံ (သို့မဟုတ်) မီဆိုအမေရိကန် ယဉ်ကျေးမှုမှ မှန်ချပ်တိ (၁၅၂၀ ဝန်းကျင်တွင် ဥရောပသို့ ရောက်လာရေ အက်ဇတက်ရို့ဧ့ မီးသင့်ကျောက်ကို ဖန်ကဲ့သို့သွေးပြီးကေပြုလုပ်ထားရေ လက်ကိုင်မှန်ပုံစံ အစီအရင်ပစ္စည်းတစ်ခု)[44] ဂျနီဖာ ရမ်ပလင်က ဒေပစ္စည်းကို ဒီးမပိုင်ခဟုဆိုရေ။
  • ဒီး အစီအရင်ပြုရာ စားပွဲဧ့ ခြေတွင် ကပ်ထားရေ ချိတ်တံဆိပ်ငယ်လေးတိ။
  • "ရှူးကျောက်တုံး"ဟုခေါ်ရေ သလင်းကျောက်လုံးတွင် ပီပီသသ အလှဆင်ရီးချယ်ထားရေ "ဘုရားသခင်ဧ့ တံဆိပ်တော်"ဟူရေ ချိတ်တံဆိပ်ကြီး။
  • ကယ်လီဧ့ အမြင်တိမှ တစ်ခုကို ထွင်းထားရေ ရွှေနန့်ပြုလုပ်ရေ အဆောင်လက်ဖွဲ့တစ်ခု။
  • သလင်းကျောက်လုံးတစ်လုံး၊ ဒီး ပိုင်ဆိုင်ခရေ ကျောက်မြတ်တွင်းထွက်ဆိုင်ရာ စုဆောင်းမှုတွင် နှစ်တိစွာ သတိမထားမိခကတ်ရေ အချင်း ၆ စင်တီမီတာဟိ ကျောက်လုံး။ [45]

၂၀၀၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် "ရှူးကျောက်တုံး"နန့် နစ်ကိုးလတ်စ် ကူလ်ပက်ပါ ရီးရေ ၁၇ ရာစု အလယ်မူ ၎င်းကျောက်တုံး အသုံးပြုနည်း နှစ်ခုလုံးကို လန်ဒန်ဟိ ပြတိုက်မှ အခိုးခံရရေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည် ရှာဖွေတွိ့ဟိခရေ။[46]

စာပီနန့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ညွှန်းဆိုခံရမှု

edit

ဒီးရေ သူ့ခေတ်ပြိုင်တိဧ့ စာပီ အရီးအသားတိတွင် ထင်ရှားရေ ပုံရိပ်တစ်ခုအဖြစ် ဖော်ကျူးခံခရရေ။ ဆက်လက်ပနာလည်း မှော်၊ အစီအရင်ရို့နန့်သက်ဆိုင်ကာ ဒီးဧ့ဘဝကာလအချိန်တွင် အခြီတည်ထားရေ စိတ်ကူးယဉ်ဝတ္ထုတိတွင် ထင်ရှားရေ ပုံရိပ်အဖြစ် သရုပ်ဖော်ခံရဆဲဖြစ်ရေ။

၁၆ နန့် ၁၇ ရာစုတိ

  • အက်ဒ်မွန် စပန်ဆာရေ ဒီးကို ၁၅၉၆ထုတ် "ဖယ်ရီ ဘုရင်မ"တွင် ညွှန်းဆိုခရေ။[47]
  • ၁၆၁၀-၁၁ တွင် ရီးသားခရေ မုန်တိုင်း ပြဇာတ်တွင် ဝီလီယံ ဟိတ်စပီးယားရေ ဇာတ်ကောင် ပရိုစပါရိုကို ဒီးအားအခြီခံပနာ ဖန်တီးခခြင်းဖြစ်ရေ။[25]
  • ၁၆၆၆ ခုနှစ်ထုတ် မာဂရက် ကာဗန်ဒစ်ခ်ျဧ့ "လှောင်မြိုက်နီရေ ကမ္ဘာ"စာအုပ်မှ ဝိဉာဉ်တိရေ ဒီးအကြောင်းထည့်ပြောခရေ။

၁၉ ရာစု

  • ၁၈၄၀ ခုနှစ်ထုတ် "ဂိုင်း ဖောကစ်"ဝတ္ထုတွင် စာရီးဆရာ ဝီလီယံ ဟာရစ်ဆင် အိန်းဆွော့က ဒီးအား ဇာတ်ကောင်တစ်ကောင်အဖြစ် ထည့်သွင်း ဖန်တီးခရေ။

၂၀ ရာစု

  • ဂျွန်ဒီးအား သူဧ့ စိတ်ကူးယဉ် အမွေခံ ဘာရွန် မြူရယ်လာနန့်အတူ အဓိက ဇာတ်ကောင်အဖြစ် ဂူစတဗ် မေရင့်ခ်က သူဧ့၁၉၂၇ ခုနှစ်ထုတ် "အနောက်ပြတင်းမှ တမန်တော်"(မူရင်း ဂျာမန် ခေါင်းစဉ်- Der Engel vom westlichen Fenster)တွင် ထည့်သွင်းဖန်တီးခရေ။
  • အီယန် ဖလန်းမင်းရေ ဂျိမ်းစ် ဘွန်းဧ့ ကုဒ်နံပါတ် 007 ကို ဂျွန်ဒီးထံမှ ယူခခြင်းဖြစ်ရေ။[48]ဖလန်းမင်းရေ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး ဂျိမ်းစ် ဘွန်း ဝတ္ထု ကိုရီးနီစဉ် ဒီးဧ့ ဘဝအမှတ်တရ စာတစ်ပုဒ်ကို ဖတ်မိရာမှ စိတ်ကူးရခခြင်းဖြစ်ရေ။
  • ၁၉၇၈ခုနှစ်ထုတ် ရုပ်သျှင်ဇာတ်ကား "ဂျူဘလီ"တွင် ဒီးရေ အဓိက ဇာတ်ကောင်ဖြစ်ရေ။
  • ၁၉၈၇ မှ ၂၀၀၇ အတွင်း ထွက်ဟိခရေ Ægypt အဖို့ဟိ ဝတ္ထုလေးအုပ်တွဲတွင် ဒီးရေ အဓိက ဇာတ်ကောင်ဖြစ်ရေ။[49]
  • ၁၉၉၄ ထုတ် ဂရန့် လီး ဘက်ဖဲလိုးဧ့ "ကောင်းရေညပါ ဂျွန်ဒီး"သီချင်းဧ့ အကြောင်းအရာမှာ ဂျွန်ဒီးဖြစ်ရေ။

၂၁ ရာစု

  • ဂျွန်ဒီးရေ အိုင်းရွန်း မေဒန်ရော့ခ်အဖွဲ့ဧ့ ၂၀၁၀မှ သီချင်းတစ်ပုဒ်တွင် အကြောင်းအရာဖြစ်ရေ။

ကိုးကား

edit
  1. ↑ ချားလော့ ဖဲလ်စမစ်ဧ့အဆိုအရ အဆိုပါပုံတူကို ဂျွန်ဒီး အသက်၆၇အရွယ်တွင်ဆွဲထားခခြင်းဖြစ်ပြီးကေ မြေးဖြစ်သူ ရိုလန်ဒီးမှတဆင့် အဲလိယတ်စ် အတ်ရှ်မိုးထံရောက်ကာ ထိုမှတဆင့် အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်သို့ရောက်လာရေ။
  2. ↑ 2.0 2.1 Benjamin Woolley (2012), The Queen's Conjuror, HarperCollins UK, p. 3, ISBN 9780007401062
  3. ↑ "Mathematics Genealogy Project". Genealogy.math.ndsu.nodak.edu. Retrieved 2 April 2010.
  4. ↑ "British Society for the History of Mathematics". Dcs.warwick.ac.uk. Archived from the original on 2010-05-16. Retrieved 2 April 2010.
  5. ↑ Roberts, R. Julian (2006) [2004]. "Dee, John (1527–1609)". Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/7418. Retrieved 6 December 2011.
  6. ↑ "Blogs - Wales - John Dee, magician to Queen Elizabeth". BBC. 2010-12-18. Retrieved 2012-10-06.
  7. ↑ "The National Library of Wales :: Dictionary of Welsh Biography". Wbo.llgc.org.uk. Retrieved 2012-10-06.
  8. ↑ "Dee biography". History.mcs.st-andrews.ac.uk. Retrieved 2012-10-06.
  9. ↑ "Welsh Journals Online". Welshjournals.llgc.org.uk. Retrieved 2012-10-06.
  10. ↑ Poole, Robert. "John Dee and the English Calendar: Science, Religion and Empire". The Institute of Historical Research. Archived from the original on 2011-06-13.
  11. ↑ National Library of Wales; accessed 28 November 2015
  12. ↑ Fell Smith, Charlotte (1909). John Dee: 1527–1608. London: Constable and Company. pp. 15 & 16. Retrieved 31 December 2015.
  13. ↑ "A true & faithful relation of what passed for many yeers between Dr John Dee ... and some spirits (London, 1659)". St John's College, Cambridge. 2014. Retrieved 31 December 2015.
  14. ↑ Fell Smith, Charlotte (1909). John Dee: 1527–1608. London: Constable and Company. p. 15. Retrieved 31 December 2015.
  15. ↑ Gerolamo Cardano (trans. by Jean Stoner) (2002). De Vita Propria (The Book of My Life). New York: New York Review of Books. viii. {{cite book}}: Unknown parameter |nopp= ignored (|no-pp= suggested) (help)
  16. ↑ Julian Roberts, ed. (2005). "A John Dee Chronology, 1509–1609". Renaissance Man: The Reconstructed Libraries of European Scholars: 1450–1700 Series One: The Books and Manuscripts of John Dee, 1527–1608. Adam Matthew Publications. Archived from the original on 2008-07-20. Retrieved 27 October 2006.
  17. ↑ 17.0 17.1 "Mortlake" (1792). The Environs of London: County of Surrey 1: 364–88. Retrieved on 27 October 2006. 
  18. ↑ 18.0 18.1 "Books owned by John Dee". St. John's College, Cambridge. Retrieved 26 October 2006.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 Dr. Robert Poole (6 September 2005). "John Dee and the English Calendar: Science, Religion and Empire". Institute of Historical Research. Archived from the original on 2007-09-30. Retrieved 26 October 2006.
  20. ↑ Szönyi, György E. (2004). "John Dee and Early Modern Occult Philosophy". Literature Compass 1 (1): 1–12. 
  21. ↑ Ken MacMillan (April 2001). "Discourse on history, geography, and law: John Dee and the limits of the British empire, 1576–80". Canadian Journal of History.  Archived 4 November 2012 at the Wayback Machine.
  22. ↑ "John Dee (1527–1608): Alchemy – the Beginnings of Chemistry" (PDF). Museum of Science and Industry in Manchester. 2005. Archived from the original (PDF) on 28 September 2006. Retrieved 26 October 2006. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  23. ↑ 23.0 23.1 Stephen Johnston (1995). "The identity of the mathematical practitioner in 16th-century England". Museum of the History of Science, Oxford. Retrieved 27 October 2006.
  24. ↑ Frank Klaassen (August 2002). "John Dee's Conversations with Angels: Cabala, alchemy, and the end of nature". Canadian Journal of History. 
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 25.3 Calder, I. R. F. (1952). "John Dee Studied as an English Neo-Platonist". University of London. Retrieved 26 October 2006.
  26. ↑ "Dee, John". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. 2006. Retrieved 27 October 2006.
  27. ↑ 27.0 27.1 Meric Casaubon. A True & Faithful Relation of What passed for many Yeers between Dr. John Dee (A Mathematician of Great Fame in Q. Eliz. and King James their Reignes) and some spirits. New York: Magickal Childe Pub. ISBN 0-939708-01-9.
  28. ↑ 28.0 28.1 Dee, John. Quinti Libri Mysteriorum. British Library.
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 29.3 Mackay, Charles (1852). "4". Memoirs of Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds. London: Office of the National Illustrated Library. Archived from the original on 2009-01-11.
  30. ↑ "History of the Alchemy Guild". International Alchemy Guild. Archived from the original on 2009-02-28. Retrieved 26 October 2006. {{cite web}}: Unknown parameter |subscription= ignored (|url-access= suggested) (help)
  31. ↑ Dee, John (1842) Diary. Manchester: Chetham Society; p. 33
  32. ↑ 32.0 32.1 Fell-Smith, Charlotte (1909). John Dee: 1527–1608: Appendix 1. London: Constable and Company.
  33. ↑ Frangopulo, N. J. (1962) Rich Inheritance. Manchester: Education Committee; pp. 129–30
  34. ↑ 34.0 34.1 John Aubrey (1898). Rev. Andrew Clark (ed.). Brief Lives chiefly of Contemporaries set down John Aubrey between the Years 1669 and 1696. Clarendon Press.
  35. ↑ "John Dee of Mortlake Society-Home". Johndeemortlakesoc.org. Archived from the original on 2 June 2013. Retrieved 2015-06-02.
  36. ↑ "ALCHEMICAL MANCHESTER - THE DEE CONNECTION". Uncarved.org. Retrieved 2015-06-02.
  37. ↑ Manchester Cathedral Archive, MS 1
  38. ↑ "Appendix 1 : The Descendants of John Dee" (PDF). Johndee.org. Retrieved 2015-06-02.
  39. ↑ ၎င်းဧ့ အဘေး ဝီလျံ အော်ဘရေမှာ ဒီးနန့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ရေအပြင် ဆွေးမျိုးနီးစပ်လည်းတော်ရေ
  40. ↑ Walter I. Trattner (January 1964). "God and Expansion in Elizabethan England: John Dee, 1527–1583". Journal of the History of Ideas 25 (1): 17–34. doi:10.2307/2708083. 
  41. ↑ Rugg, Gordon (July 2004). "The Mystery of the Voynich Manuscript". Scientific American. Archived from the original on 2007-10-13. Retrieved 28 October 2006.
  42. ↑ Reeds, Jim (1996). "John Dee and the Magic Tables in the Book of Soyga" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2007-03-05. Retrieved 8 November 2006.
  43. ↑ "Dr Dee's magic". British Museum. Archived from the original on 2010-07-06.
  44. ↑ "Dr Dee's mirror". British Museum. Archived from the original on 2010-07-07.
  45. ↑ "BSHM Gazetteer – LONDON: British Museum, British Library and Science Museum". British Society for the History of Mathematics. August 2002. Archived from the original on 2006-12-11. Retrieved 27 October 2006.
  46. ↑ Adam Fresco။ "Museum thief spirits away old crystal ball"၊ The Times၊ 11 December 2004။ 27 October 2006 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  47. ↑ Woolley, Benjamin The Queen's Conjuror: The Science and Magic of Dr. John Dee, Adviser to Queen Elizabeth I. New York: Henry Holt and Company (2001)
  48. ↑ Ferreras Savoye, Daniel (2013). The Signs of James Bond: Semiotic Explorations in the World of 007. McFarland. p. 37. ISBN 9781476600123. Retrieved 25 November 2015.
  49. ↑ Ed Park။ "A word-magus gets his due"၊ Los Angeles Times၊ 7 October 2007။ 5 October 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 

Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/rki/ဂျွန်ဒီး&oldid=6176911"