Wp/qug/Perú

< Wp | qug
Wp > qug > Perú

Perú icha Piru (Kastilla shimipi República del Perú) shuk Uran Abya Yalapi mamallaktami kan. Chay mamallaktapi 29 180 899 runakunaka kawsan.

República del Perú[1]
Perú Perú
Wipala Kirara
Mamallaktapak rimay : Firme y feliz por la unión
Mamallaktapak taki : Piru mamallaktapak taki
 
Perú
Perú
 
Uma llakta Lima [4]
Mamakamachiymanta shimi Kastilla shimi
Kamachiy Ripublika
Pushakkuna
Pedro Castillo
Peru mamallaktapak kishpichiriy
 • rimashka
 • rurashka
 • allichishka
Ispaña mamallaktamanta
28 inti killapi 1821 watapi
20 kuya killapi 1822 watapi
9 kapak killapi 1824 watapi
Mashna allpata 1.285.215,6 km²
runakuna 29.165.000[1]
(21,96 hab./km²)
 PIB (2010)
 • PIB/runa
US$ 153.549 hunu[2]
US$ 5.265
HDI (Runa kururay rikuchik)-(2010) 0,723[3] (63º)   Alto
Kullki Nuevo sol (S/.) (PEN)
Pacha suyu
  Ruphay mit'a
UTC-5
UTC-5
Internet tuyru .pe
Karu rimay tuyru +51
Ankichik tuyru OAA-OCZ 4TA-4TZ
ISO tuyru 604 / PER / PE
Kaypi wankurishka: Unasur, ONU, OEA, APEC, CAN, Mercosur, BID, Grupo de Río, FLAR, CAF, OEI

1 1979 watamanta República Peruana.
2 Peru mamallaktapi Apya Yalamanta shimikuna (shina Qhichwa shimi, Aymara shimipash), shuk llaktapi ashtawan rimashkami kakpika, chay llaktapi co-oficiales nishkami kan..
3 Ñaupak pachapi uma llakta : Cuzco[4]

Pirupak uma llakta Lima llaktami kan, chay llaktapi 10 063 144 runakunaka kawsan. Piruw llaktamanta, antiman Brasil mamallaktaka Bolivia mamallaktapash tiyan, kullayman Chili mamallaktapash tiyan, Chinchayman Ecuador mamallakta Colombia mamallaktapash, kuntiman Pasifiku mamakuchami tiyan.

Piruw mamallaktapak chawpi uranmanta chinchayman Antikuna urkukuna tiyanmi. Antikunapi, Cuzco llaktaka Cajamarca llaktapash tiyanmi. Antikunamanta kuntiman kunuk, mana ashta yakuyuk markakuna tiyan : chay markakunapi Lima llaktaka, Trujillo llaktapash tiyan. Antikunamanta antiman, Amazonía hatun sachaka tiyan, chay markakunaka kunuk, yakuyuk, ashta kirukunayuk, mayukunayuk, wiwakunayukpashmi kan.

Suyukuna

edit

Perú llaktapika kanmi 24 suyu (región icha departamento), 194 marka (província), 1 833 uchillasuyupash (distrito).

Kanmi 24 suyu, 1 constitucional marka, ima 1 Metropolitana Suyupash:

Perú suyukuna
Perúpa suyukuna (2005)
  Suyu Uma llaqta Runakuna km² Runa / km²
1 Amarumayu suyu Chachapuyas 336.665 39.249 8,58
2 Ankash suyu Waras 1.107.828 35.459 31,24
3 Apurimak suyu Awankay 404.000 20.891 19,34
4 Arequipa Arequipa 916.806 63.345 14,47
5 Ayakuchu suyu Ayakuchu 492.507 43.306 11,37
6 Kashamarka suyu Cajamarca 1.259.808 33.317 37,81
7 Qusqu suyu Qusqu 1.028.763 71.892 14,31
8 Wankawillka suyu Wankawillka 385.162 22.133 17,40
9 Wanuku suyu Wanuku 654.489 37.722 17,35
10 Ika suyu Ika 565.686 21.305 26,55
11 Junín suyu Wankayuk 1.035.841 44.410 23,32
12 La Libertad suyu Trujillo 1.270.261 25.962 48,93
13 Lambayeque suyu Chiclayo 920.795 14.213 64,79
14 Lima suyu Wachu 6.386.308 34.802 183,5
15 Loreto suyu Iquitos 687.282 368.852 1,86
16 Madre de Dios suyu Puerto Maldonado 107.664* 85.183 1,26
17 Moquegua suyu Moquegua 134.000 15.734 8,52
18 Pasku suyu Cerro de Pasco 241.000 25.320 9,52
19 Piura suyu Piura 1.636.047 35.891 45,58
20 Punu suyu Punu 1.135.000 71.999 15,76
21 San Martin suyu Muyupampa 619.000 51.253 12,08
22 Tacna suyu Tacna 317.619 16.076 19,76
23 Tumbes suyu Tumbes 173.604 4.669 35,75
24 Ukayali suyu Pukallpa 363.000 102.410 3,54
* Callao hatun kamachi marka Callao 787.154 147 5.354,79
* Lima llakta suyu Lima 6.434.623 2.812 2.288,27


Kaypi p'anqapiqa Piruwpi hatun llaqtakuna rikunki.


Llaqtakuna Piruwpi
RangLlaqtaRunakunaSuyu
... 1981... 1993... 2005
1.Lima3.573.2275.363.2706.867.951Lima suyu
2.Ariqipa446.942619.156844.000Ariqipa suyu
3.Qallaw454.313639.729824.329Qallaw hatun kamachiy wamani
4.Truhillu354.301509.312750.004Qispi kay suyu
5.Chiklayu279.527411.536582.597Lampalliqi suyu
6.Ikitus178.738274.759439.114Luritu suyu
7.Wankayu164.954258.209380.098Hunin suyu
8.Piwra207.934277.964326.592Piwra suyu
9.Chimphuti223.341268.979320.119Anqash suyu
10.Qusqu184.550255.568313.210Qusqu suyu
11.Taqna/ Takana98.532174.336280.996Taqna suyu
12.Hullaca87.651142.576247.949Punu suyu
13.Ika114.786161.406247.687Ika suyu
14.Pukallpa89.604172.286204.772Ukayali suyu
15.Sullana112.770147.361162.493Piwra suyu
16.Carabayllok.A.106.543156.369Lima llaqta suyu
17.Chincha Alta75.685110.016154.561Ika suyu
18.Wanuku61.812118.814148.466Wanuku suyu
19.Ayakuchu/ Wamanqa69.553105.918140.510Ayakuchu suyu
20.Kashamarka‎65.00092.447132.622Kashamarka suyu
21.Lurigancho65.139100.240132.498Lima llaqta suyu
22.Tarapoto34.97977.783124.638San Martin suyu
23.Punu67.39791.877116.951Punu suyu
24.Tunpis47.93674.085109.599Tumpis suyu
25.Talara57.01582.228100.105Piwra suyu
26.Waras44.81466.88887.233Anqash suyu
27.Pasqu urqu66.37362.74979.183Pasqu suyu
28.Chulucanas34.97752.08969.145Piwra suyu
29.Huaral34.23554.19968.606Lima suyu
30.Pisqu55.60451.63962.148Ika suyu
31.Catacaos30.92752.78557.903Piwra suyu
32.Paita18.74942.49156.404Piwra suyu
33.Awankay19.86346.99755.299Apurimaq suyu
34.Muqiwa22.22438.83754.703Muqiwa Suyu
35.Wachu43.39849.27153.852Lima suyu
36.Ilu32.01143.94753.717Muqiwa suyu
37.Tinku Mariya25.03043.15253.416Wanuku suyu
38.Lurínk.A.34.26853.309Lima llaqta suyu
39.Jaén24.35646.47752.730Kashamarka suyu
40.Tarma34.36945.05651.581Hunin suyu
41.Barranca21.31240.35251.078Lima suyu

Pukyukuna

edit

Hawa tinkikuna

edit