Wp/grc/Σπάρτη (ἀρχαία πόλις)

Ἡ Σπάρτη (ἢ «Σπάρτα» Δωριστὶ ἢ καὶ «Λακεδαίμων») ἦν πόλις ὀνομαστότατη τῆς Ἑλλάδος, ἐν τῇ Λακωνικῇ χώρᾳ κείμενη.
Ἡ Σπάρτη εἶχε λιμένα, τὸ Γύθειον ἐν τῷ Λακωνικῷ κόλπῳ τοῦ Αἰγαίου πελάγους.
Οὕτω δὴ ἀφειδῶς οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐδίδοσαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ πολεμικὰ, ὥστε καίπερ ὀλίγοι ὄντες καὶ συνενίκησαν τοὺς Πέρσας (ὅρα Τὰ Μηδικά) καὶ ὑστέρῳ χρόνῳ ἐκράτησαν τοὺς Ἀθηναίους (ὅρα Πελοποννησιακὸv πόλεμον). Τοιαύτη δῆτα δόξα αὐτῶν παρεστήκει ἀνθρώποις ὡς οἱ μὲν πάλαι ἡγοῦντο τοὺς Λακεδαιμονίους εἶναι τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἡγεμόνας, οἱ δὲ νῦν λέγουσιν «Σπαρτιατικὸν» ὡς φήσοντες «σκληρόν».

Σπάρτη
ἢ Σπάρτα ἢ Λακεδαίμων
Ἐρείπια τῆς Σπάρτης
Ἡ περιοικὶς τῆς Σπάρτης πρὶν τοῦ ἔτους 371 π.Χ.
Θέσις
Γεωγραφικαὶ συντεταγμέναι	37°04′50″Β 22°25′42″Α
Ὕψωμα	705 ποδές (≈ 208,8 μέτρα)
Σελὶς τοῦ γεωγραφικοῦ λεξικοῦ τῶν «Πλειάδων»	Σελὶς τῆς πόλεως
Χώρα καὶ δῆμος
Ἐθνικόν	Σπαρτιάτης (ἢ «Σπαρτιάτας» Δωριστὶ ἢ «Σπαρτιήτης» Ἰωνιστί ἢ «Λακεδαιμόνιος»)
Χώρα	Λακεδαίμων ἢ Λακωνική
Ἐμβαδὸν τῆς χώρας	περὶ 310 πλέθρα τετράγωνα (≈ 270 χιλιόμετρα τετράγωνα) τῷ ἐνάτῳ αἰῶνι π.Χ. περὶ 9.700 πλέθρα τετράγωνα (≈ 8.500 χιλιόμετρα τετράγωνα) τῷ τέλει τοῦ ἕκτου αἰῶνος π.Χ.
Περίοικος	Πελοπόννησος
Πλῆθος	σχεδὸν 100.000 ἐνοικοῦντες (ἐν οἷς 38.000 πολῖται, 8.000 ἁδροί) τῇ ἀρχῇ τοῦ πέμπτου αἰῶνος π.Χ. 1.050 ἁδροί τῷ ἔτει 371 π.Χ.
Ἔθνος	Ἑλληνικόν
Φῦλον	Δωρικόν
Μείζονες θεοί	Ἀπόλλων ὁ Κάρνειος Ἄρτεμις ἡ Ὀρθία Ἀθηνᾶ ἡ Χαλκίοικος, ἡ Πολιάκος
Πόλις
Ἀναγνώρισις τοῦ τόπου ὡς πόλεως	ἀναμφισβήτητος
Πρόξενοι	ἡ πόλις καὶ ἐδέχετο προξένους ἀπὸ ἄλλων πόλεων καὶ ἐδίδου προξενίαν πολίταις ἄλλων πόλεων
Τείχη	ἀτείχιστος (τῷ 362 π.Χ.)
Κόμμα νομίσματος	χαλκοῦ· οὔποτε ἀργυροῦ· οὔποτε ἠλεκτρίνου· οὔποτε χρυσοῦ· οὔποτε
Πολίτευμα	οὔποτε δημοκρατικόν· ὀλιγαρχία (ῥήτρα τοῦ Λικούργου)
Συμβούλια	δῆμος γερουσία
Πολιτικαὶ διαιρέσεις	3 Δωρικαὶ φυλαί 5 ὠβαί
Στάσις	τῷ τέλει τοῦ ὀγδόου αἰῶνος π.Χ.
Συγγραφή
Κτίστης (ἀληθὴς ἢ μυθικός)	Λακεδαίμων
Ἀποικίαι	9 σύμπαντι· Κύθηρα; (;) Μῆλος; (τῷ πρώτῳ ἡμίσει τοῦ ὀγδόου αἰῶνος π.Χ.) Θήρα; (τῷ πρώτῳ ἡμίσει τοῦ ὀγδόου αἰῶνος π.Χ.) Κνίδος; (τῷ ὀγδόῳ αἰῶνι π.Χ.) Αἴθαια; (τῷ ὀγδόῳ αἰῶνι π.Χ.) Τάρας (706 π.Χ.) Κίνυψ (περὶ 512 π.Χ π.Χ.) Ἡράκλεια ἡ ἐν Σικελίᾳ (περὶ 500 π.Χ. π.Χ.) Ἡράκλεια ἡ Τραχινία (426 π.Χ.)
Ὑπάρχουσα τῷ ἔτει 400 π.Χ.	ναί
Χρονογραφία	κτίσις· ἡρώων γένει Κάθοδος τῶν Δωριέων· τῷ δωδεκάτῷ αἰῶνι π.Χ. ἀνάκτισις· τῷ δεκάτῷ αἰῶνι π.Χ. Μεσσήνιοι πόλεμοι· μεταξὺ τοῦ ἐνάτου καὶ τοῦ ὀγδόου αἰῶνος π.Χ. μάχη τῶν Θερμοπυλῶν· 480 π.Χ. Πελοποννησιακὸς πόλεμος· 431-404 π.Χ. Λακεδαιμονία ἡγεμονία· 404-371 π.Χ. μάχη τῶν Λεύκτρων, ἧσσα ἐναντίον τῶν Θηβαίων· 371 π.Χ. ἧσσα ἐν τῷ Λακωνικῷ πολέμῳ· 323 π.Χ. Ῥωμαϊκὴ κατάληψις· 146 π.Χ. πόρθησις καὶ ἀνδραποδισμὸς ὑπὸ τῶν Γότθων· 396 μ.Χ.
Νῆες ἐν Σαλαμῖνι (480 π.Χ.) κατὰ Ἡρόδοτον, Ηʹ, 43-48	16 τριήρεις
Ὁπλῖται ἐν Πλαταιαῖς (479 π.Χ.) κατὰ Ἡρόδοτον, Θʹ, 28-29	10.000 ὁπλῖται
Μέρος τῆς Πελοποννησιακῆς συμμαχίας	ναί· ἦν ἡ τῆς συμμαχίας κεφαλή
Ἅπαξ ποτὲ ἐνίκησε	4 τῶν 4 Πανελληνίων ἀγώνων· τὰ Ὀλύμπια· ναί τὰ Πύθια· ναί τὰ Νέμεια· ναί τὰ Ἴσθμια· ναί
Πολῖται φανεροί	Μενέλαος, μυθικὸς βασιλεύς Ἑλένη, μυθικὴ βασιλίς Ὀρέστης, μυθικὸς βασιλεύς Ἄγις Α' ὁ Σπαρτιάτης (10ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Εὐρυπῶν ὁ Σπαρτιάτης (10ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Λυκοῦργος (10ος αἰ. π.Χ.), νομοθέτης Χίονις ὁ Σπαρτιάτης (7ος αἰ. π.Χ.), Ὀλυμπιονίκης Τυρταῖος (7ος αἰ. π.Χ.), ποιητής Ἀλκμάν (7ος αἰ. π.Χ.), ποιητής Χείλων ὁ Σπαρτιάτης (6ος αἰ. π.Χ.), φιλόσοφoς Ἀναξανδρίδας Β' ὁ Σπαρτιάτης (6ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Κλεομένης Α' ὁ Σπαρτιάτης (6ος-5ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Λεωνίδας Α' ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Γοργώ ἡ Σπαρτιᾶτις (5ος αἰ. π.Χ.), βασιλίς Εὐρυβιάδης ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), ναύαρχος Ἀρχίδαμος Β' ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Βρασίδας ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), στρατηγός Κλέαρχος ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), στρατηγός Ἄγις Β' ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Γύλιππος ὁ Σπαρτιάτης (5ος αἰ. π.Χ.), στρατηγός Παυσανίας ὁ Σπαρτιάτης (5ος-4ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Λύσανδρος ὁ Σπαρτιάτης (5ος-4ος αἰ. π.Χ.), στρατηγός Κυνίσκα ἡ Σπαρτιᾶτις (4ος αἰ. π.Χ.), βασιλίς καὶ Ὀλυμπιόνικος Ἀγησίπολις Α' ὁ Σπαρτιάτης (4ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ἀγησίλαος Β' ὁ Σπαρτιάτης (4ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ἄγις Γ' ὁ Σπαρτιάτης (4ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ἀρεύς Α' ὁ Σπαρτιάτης (4ος-3ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ἄγις Δ' ὁ Σπαρτιάτης (3ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ξάνθιππος ὁ Σπαρτιάτης (3ος αἰ. π.Χ.), στρατηγός Κλεομένης Γ' ὁ Σπαρτιάτης (3ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Σωσύλος ὁ Σπαρτιάτης (3ος αἰ. π.Χ.), ἱστορικός Νάβις ὁ Σπαρτιάτης (3ος-2ος αἰ. π.Χ.), βασιλεύς Ἀγαθῖνος ὁ Σπαρτιάτης (1ος
Πολεοδομία
Ὀρθογώνιον ὁδῶν πλέγμα	οὔ
Ἀξιόλογα οἰκοδομήματα	ναοί (σχεδὸν ἀπὸ τοῦ ἔτους 700 π.Χ. π.Χ.) στοά (τοῦ πρώτου ἡμίσους τοῦ πέμπτου αἰῶνος π.Χ.) παλαῖστραι (τοῦ τετάρτου αἰῶνος π.Χ.)

Σύνδεσμοι Ἐξώτεροι

• Σύνδεσμος τῷ Πινάκῳ τῶν Πολέων ἐν τῇ ἱστοσελίδι τοῦ Πανδιδακτηρίου Στάμφορδ
• Hansen & Nielsen, An Inventory of Archaic and Classical Poleis («Κατάλογος ἀρχαϊκῶν καὶ κλασσικῶν πολέων», Oxford University Press, 2004)

Ἥδε ἡ ἐγγραφὴ περὶ ἱστορίας δεῖ παρεκτενεῖσθαι . Βοηθεῖτε μετὰ τῆς ὑμετέρας εἰσφορᾶς τῇ ἐργασίᾳ ταύτῃ.

Ἥδε ἡ ἐγγραφὴ περὶ γεωγραφίας δεῖ παρεκτενεῖσθαι . Βοηθεῖτε μετὰ τῆς ὑμετέρας εἰσφορᾶς τῇ ἐργασίᾳ ταύτῃ.