Togo edi ekpri idụt ke Edem Usoputịn Africa. Ghana odu adan̄a ye edem usoputịn, Benin ebe aka edem usiahautịn ye Burkina Faso ke edem edere. Lomé edi ibuot obio oro odude ke Gulf ke Guinea. Ke 2016, n̄kpọ nte owo miliọn 7 ẹkedụn̄ do. Akpan usem edi French. Togo ekedi ata ediwak ke otu ifịn Atlantic oro ẹkesinyamde ẹnọ mbon Europe. Togo ekedi kiet ke otu ofụn Sven Coast. Ediwak mme andito ubon Togo ẹdụn̄ ke America. Ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ idụt emi ke ntak Voodoo. Ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Togo n̄ko ke ntak nsio nsio emịnen̄mịnen̄ ye aranuwat esie. Ediwak ebiet ẹdu ke Togo.
Mbụk Eyouwem edit
Ọtọn̄ọde ke ọyọhọ isua ikie 11 esịm ọyọhọ isua ikie 16, nsio nsio esien ẹma ẹto kpukpru ikpehe ẹdi: Ewé emi otode edem usiahautịn, Mina ye Guin ẹto edem usoputịn ẹdi; ata ediwak mmọ ẹkedụn̄ ke mbenesụk. Mbon Portugal ẹma ẹtat obio emi ke n̄kpọ nte isua 1,700 emi ẹkebede. Nte Togoland, enye ama akabade edi andikpeme Germany ke 1884. Ke Ekọn̄ Ererimbot I ama okokụre, ẹma ẹnọ Togo aka French. Togo ama ada ke idem ọkpọn̄ ukara French ke 1960. Etubom Galnasingé Eydadéma ama akabade edi adausụn̄ ekọn̄ ke 1967. Ke ini Eydadéma ọkọwọrọde ke ufọk-n̄kpọkọbi ke 2002 ndien ekem akpa ke 2005, Faure Gnasingbe eyen esie ama akabade etieibuot. Ke June 2022, Togo ama odụk N̄ka Mme Idụt.
Okụk edit
Ekpri idụt Africa emi enyene n̄kpọ ndinam ye in̄wan̄ - in̄wan̄ ekikere. N̄wed emi ẹkotde CIA FIAFib ọdọhọ ke n̄kpọ nte owo 65 ke otu kpukpru owo 100 emi ẹnamde utom ke idụt en̄wen ẹsinam utom ke idụt en̄wen. Mme n̄kpọ oro ẹdade ẹnam n̄kpọ ke Agricultures ẹsịne kọfi, kọfi, coton, sysava (n̄kpọ nte taoca), edesi, edesi, ye ekpri n̄kpọmidem. Mme usiakifia ẹsịne edidọk ukan̄, editụn̄ọ in̄wan̄, editụn̄ọ in̄wan̄, ubọkutom, uwetn̄kpọ, ye edin̄wọn̄ n̄kpọ.
Ukara edit
Ẹmek adaibuot ukara Togo ke isua 5. Adaibuot ukara n̄ko edi etubom udịmekọn̄. Adaibuot ukara n̄ko enyene unen nditọn̄ọ mme ibet ye mme n̄kpọ ntre. Ke Togo ama akada ke idem ọkpọn̄ France, etubom ekọn̄ Gnassingbé Eyadéma ama akabade edi adausụn̄ mbonekọn̄. Ke ini Eyadéma akakpade ke 2005, Faure Gnassingbé eyen esie ama akabade etieibuot.Ke ini Eyadéma akakpade ke 2005, Faure Gnassingbé eyen esie ama akabade etieibuot. Ke ini ubịnikọt ubịnikọt ekọn̄ esie, enye ama an̄wam ke ndibọ mme n̄kpọisan̄ ke Lomé ama atara esịm Bollé Groupe ọtọn̄ọde ke isua 10 esịm 35 ke ibuot man an̄wam otuowo ke ndinọ un̄wam kaban̄a itie ebuana mmọ. Ke Feb 2021 ke esopikpe Paris, ediwak biliọn owo ke France ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ Vincent Bolloré, ọkọrọ ye mme nsan̄a Gilleslix ye Jean Phipipe Dor, ẹnyụn̄ ẹkpe ubọk ẹte ẹsabade mme edinam oro ke Togo. Adaibuot ukara esop oro ama esịn eben̄e ukpen̄e oro onyụn̄ ọnọ uyo ete ẹkpe ikpe ita oro ke esopikpe ubiatibet. Kpasụk ntre, Bolloré SE.
Mme Iyatesịt edit
Ẹbahade Togo ẹsịn ke ikpehe 5. Ẹbahade mme ikpehe oro ẹdọn̄ ke ikpehe 30 ẹnyụn̄ ẹbahade 1 ke ibio ibio ini. Savanes, Kara, Centrale, Plateaux ye Mari ini ẹto edem edere.
Mme Iyatesịt edit
Mme Usio-Ukot edit
N̄kponn̄kan obio ke Togo ẹdi:
Ido Ukpono edit
N̄kpọ nte mbahade 51 eke ikie ke otu mme owo ẹnyene edinịm ke akpanikọ n̄kann̄kụk, 293 ẹdi mme Christian, ndien owo 20 ẹkenịm Muslim ke akpanikọ.
Udia ye edin̄wọn̄ wine edit
Ediwak udia ẹdu ke Togolese, utọ nte in̄wan̄ mfri, mme ini edem, ye ediwak nsio nsio n̄kpọ oro ẹsision̄ode ẹto inịn̄e inịn̄e inịn̄e uyo. Edin̄wọn̄ mmịn idatesịt esịne tea, kọfi, ye wine. Togolese esiwak ndita mbiet ke mme in̄wan̄ ye mme n̄kpọ un̄wam ẹtode France.