Lovćen film je prvo preduzeće za proizvodnju filmova u Crnoj Gori, osnovano 1949. godine.
Istorijat edit
Prva filmska djelatnost sa sopstvenim kadrom u Crnoj Gori počela je 1948. godine. Pri Ministarstvu prosvjete NR Crne Gore formirana je ekipa za snimanje dokumentarno-propagandnih filmova. Ta ekipa snimila je prvi dokumentarni žurnal „Mjesečni pregled NR Crne Gore“. Mjesečnik je snimio i redaktor bio Stevo Lepetić, a montirao je Albest Verner, njemački zarobljenik na Cetinju, po struci filmski montažer. Mjesečnik će biti svojevrsna praktična škola za mnoge crnogorske sineaste.
Godine 1949. ministar prosvjete i predśednik Vlade NR Crne Gore donose rješenje kojim se osniva preduzeće za proizvodnju filmova „Lovćen film“ sa śedištem na Cetinju. Tako je osnovano prvo preduzeće za proizvodnju filmova u Crnoj Gori, a za prvog direktora imenovan je Simo Čolović, dotadašnji direktor Preduzeća za raspodjelu filmova. Novoformirano preduzeće „Lovćen film“ nastavilo je realizaciju Mjesečnih pregleda, koji su razvijani i obrađivani u preduzećima drugih republika. Na samom početku rada, to preduzeće je imalo svega dvije trofejne kamere, dva reditelja, dva snimatelja, dva asistenta snimatelja, dva montažera i jednoga redaktora. Prvu dokumentarnu reportažu Kongres fiskulturnika preduzeće je realizovalo 1951.godine. Reditelj je bio sam direktor preduzeća Simo Čolović, a snimatelj Stevo Lepetić. Prvi dokumentarni film bio je film „Na crnogorskom primorju“ reditelja Đorđija Vujovića i snimatelja Miodraga Miša Tomaševića.
Drugi film toga preduzeća je film „Njegoš“. Po svojoj strukturi to je prvi kratki igrani film u našoj kinematografiji. Film je režirao Velimir Veljo Stojanović, a scenaristi su bili Ratko Đurović i Danilo Lekić. Za ime Velimira Velja Stojanovića vezan je i prvi snimljeni dokumentarno-eksperimentalni film realizovan u filmskoj trilogiji „Pjesma o sužnju“. Kad je administrativni period prešao na period decentralizacije, to preduzeće seli se s Cetinja u Herceg Novi u decembru 1951. godine, i tamo nastavlja svoju djelatnost do 1955. godine kad se preseljava u Budvu. Aktom o postavljenju 24. 09. 1951. godine za direktora „Lovćen filma“ imenovan je Aleksije Leko Obradović, koji će biti na čelu toga preduzeća do njegova ukidanja.
Do 1955. godine „Lovćen film“ je proizvodio dokumentarne i dokumentarno-propagandne filmove i filmski žurnal, od kojih su neki nagrađivani na našim i međunarodnim festivalima, te su značajna dostignuća u jugoslovenskoj kinematografiji (Njegoš, Mrtvi grad, Utkani tokovi, Kamen i more, Pobuna kotorskih mornara, Kamenom zaobljeni, Zublja grahovačka, Selo Tijanje, Žedne česme i dr.). U tome periodu već je definisan dokumentaristički izraz reditelja Velimira Velja Stojanovića i scenariste Ratka Đurovića. Godine 1955. njih dvojica snimili su prvi crnogorski igrani film „Lažni car“. Za ta dva imena vezani su prvi uspjesi crnogorskoga dokumentarnog i igranog filma. Prvi nagrađeni crnogorski dokumentarni film bio je „Mrtvi grad“, nagrađen nagradom juoslovenskih proizvođača. Prvi nagrađeni crnogorski sineasta bio je scenarista Ratko Đurović za scenario igranoga filma „Zle pare“. Pored tih filmova nagrađeni su i filmovi „Dan četrnaesti“, „Ne diraj u sreću“, „Nebeski odred“ i dr.
Saveznim Osnovnim zakonom o filmu koji je donijet 18. aprila 1956. godine izdvojene su kinematografske djelatnosti. Na osnovu toga Zakona, Savjet za prosvjetu i kulturu SR Crne Gore, na śednici od 10. jula 1956. godine, predložio je Izvršnome vijeću Crne Gore da se preduzeće za proizvodnju i raspodjelu filmova „Lovhen film“ reorganizuje u skladu sa saveznim zakonom o filmu. Tada se od „Lovćen filma“ formiraju se tri filmska preduzeća: „Lovćen film“ za proizvodnju filmova, „Mediteran film“ za tehničke usluge i „Zeta film“ za distribuciju filmova. U periodu nakon 1945. među crnogorskim filmskim stvaraocima posebno su se isticali reditelji: V. Stojanović (1921-1959), D. Vukotić, Veljko Bulajić, Z. Velimirović, K. Škanata, V. Gilić, P. Golubović, N. Jovićević, B. Bastać, R. Šaranović, Živko Nikolić; scenaristi: B. Pekić, S. Bulajić, M. Kovač, B. Šćepanović, R. Đurović; snimatelji: A. Sekulović (1918-1975), S. Radović.
Foto-kino savez Crne Gore, sa svojih 9 foto-klubova i kino-klubova, održao je šest republičkih festivala amaterskoga filma. Razvoj filmske umjetnosti promovisao je filmske stvaraoce iz Crne Gore u poznata imena jugoslovenske i svjetske kinematografije. Filmski scenarista i režiser Dušan Vukotić dobitnik je „Oskara“ za animirani film „Surogat“ 1962. godine.
Pomenuta reorganizacija kinematografije u Crnoj Gori bila je posljedica opštedruštvenih kretanja u Jugoslaviji i imaće ozbiljne posljedice na dalji razvoj crnogorske kinematografije. Izdvajanjem tehničke baze i formiranjem posebnoga preduzeća „Mediteran filma“, „Lovćen film“ je ostao bez sredstava za proizvodnju. Uz to, pored svih ambicija u razvoju tehničke baze „Mediteran filma“, u Crnoj Gori nikad nije zaokružena tehnološka cjelina proizvodnje filma. Godine 1958, naročito 1959. i 1960, „Lovćen film“ ostvario je maksimalnu proizvodnju. Proizvodne ambicije ovo preduzeće gradilo je na podizanju kratkoročnnih kredita za finansiranje sopstvenih filmskih projekata, igranih filmova, koprodukcija i usluga. Samo za otplatu prvih prispjelih rata na podignute kredite za finansiranje proizvodnje 1959. i 1960. godine „Lovćen film“ je 1961. godine morao da izmiri bankama 587.988.000 dinara, kad je prośečna cijena jednoga igranog filma bila 95.587.00 dinara.
Do sredine 1962. godine iz Saveznoga fonda za unapređenje kinematografije preduzeća su dobijala onoliko procenata s koliko su učestvovala u prometu domaćega filma po teritoriji SFRJ. Prelaskom kinematografije u nadležnost republika, prirodno je bilo da se taj Savezni fond decentralizuje kako bi se omogućilo svakoj republici da ostvari svoje nadležnosti. No, to crnogorskoj kinematografiji nije donijelo nikakav napredak. Po ukidanju Saveznoga fonda, u republičkim fondovima formirana su sredstva za finansiranje kinematografije od prometa domaćega i stranoga filma, ostvarenoga u bioskopskoj mreži te republike. Tako je, suprotno ustavnim principima, jedinstveno jugoslovensko tržište bilo ukinuto za filmski proizvod i onemogućeno da njegov prihod zavisi od ostvarenoga prometa, čime je faktički spriječena realizacija dohotka u filmskoj proizvodnji na osnovu rezultata. Ukidanje Saveznoga fonda dovelo je filmsku proizvodnju do potpunoga prestanka rada. Godine 1966. rješenjem Okružnoga privrednoga suda u Titogradu pokrenut je stečajni postupak u „Lovćen filmu“, jer nije mogao da izmiri finansijske obaveze prema društvenoj zajednici i povjeriocima. Tako je poslije šesnaest godina prestao da postoji „Lovćen film“.
Od osnivanja do 1965. godine „Lovćen film“ je proizveo 82 dokumentarna i dokumentarno-propagandna filma u sopstvenoj proizvodnji, 2 dokumentarna filma u koprodukciji i 24 dokumentarna žurnala. U sopstvenoj proizvodnji proizveo je 11 igranih filmova i 4 igrane inokoprodukcije. Aprila 1966. godine u Crnoj Gori formirano je novo filmsko proizvodno preduzeće „Filmski studio“ u Titogradu, bez obrtnih i osnovnih sredstava. Baziralo je svoju proizvodnju, zbog nedovoljnih sredstava Republičkoga fonda, na udruživanje s drugim filmskim producentima iz Jugoslavije i tako održavalo kontinuitet filmske djelatnosti. Sa osam stalno zapošljenih radnika ,do 1978. godine, to preduzeće je proizvelo ukupno 35 dokumentarnih filmova, od toga u sopstvenoj proizvodnji 19, a u koprodukciji 16 dokumentarnih i dokumentarno-propagandnih filmova. Svih 12 igranih filmova proizveo je u koprodukciji i inokoprodukciji. Prema računovodstvenim pokazateljima „Filmskoga studija“, sredstvima Republičkoga fonda finansirana je proizvodnja 46% cijene jednoga filma.
Poveznice edit
Izvori edit
- Gojko Kastratović, Istorija crnogorskoga filma, 2005.