Šavnik je grad u visokoplaninskom dijelu Crne Gore.
Šavnik se nalazi na južnoj podgorini Durmitora, u dubokom kanjonu rječice Pridvorice, jedne od sastavnica rijeke Pive. Najmanji je opštinski centar u Crnoj Gori.
Istorija edit
Administrativni centar opštine, varošica Šavnik, nalazi se na sastavu tri rijeke: Bukovice, Bijele i Šavnika, na nadmorskoj visini 840 m i na najnižoj je koti u opštini. Taj prostor je bio sav obrastao žilavim vrbovim šavicama, po čemu je i novo naselje dobilo ime. Za razliku od većine naselja u opštini koja datiraju po nekoliko vjekova, naselje Šavnik je novo. Osnovano je 1861. godine. Osnovali su ga doseljenici iz drugih krajeva Crne Gore i Hercegovine. To su bili trgovci, tufegzije i kovači, zanimanja koja su bila neophodna drobnjačkim stočarima i ratnicima. Pošto je najveći dio Drobnjaka, neposredno prije toga pripojen Crnoj Gori, mjesto se počelo brzo razvijati i ubrzo je postalo administrativni centar Drobnjaka; izgrađena je škola, osnovan kapetanski i oblasni sud, pošta, telegraf i telefon, vojna komanda, crkva… Za samo desetak godina, Šavnik se znatno razvio, pa je do 1869. godine imao radionicu za opravak oružja, kovačnicu i školu.
Geografija edit
Opština Šavnik se nalazi u śevernom dijelu Crne Gore, u visoko-planinskoj zoni Dinarida između: 40° 52′ 31” i 43° 7′ 30” śeverne geografske širine i 18° 52′ 47” i 19° 22′ 31” istočne geografske dužine. Površina opštine iznosi 553 km2. Opština se sa juga graniči sa opštinom Nikšić, sa istoka su opštine Kolašin i Mojkovac, sa zapadne strane Pluzine, dok je na śevernoj strani opština Žabljak. Teritoriju opštine Šavnik čine varošice Šavnik i Boan i sela: Bare, Borovac, Godijelji, Grabovica, Gradac, Gornja Bijela, Donja Bijela, Gornja Bukovica, Donja Bukovica, Vrtoč Polje, Duzi, Dubrovsko, Dobra Sela, Komarnica, Kosorici, Krnja Jela, Malinsko, Miloševići, Mljetičak, Mokro, Petnjica, Pošćenje, Pridvorica, Previs, Provalija, Sirovac, Slatina, Strug, Timar i Tusinja.
Reljef edit
Reljef je jako dinamičan i složen. Čine ga planinski masivi, visoravni i doline rijeka i kanjoni. Nagle visinske promjene su karakteristika ovog prostora, više od 90% površine je iznad 1000 m nadmorske visine. Opština Šavnik nalazi se u području u kome vlada izrazito planinska klima. Međutim, klima je, u samoj varoši Šavniku i u cijeloj uvali drobnjačkoj, umjerena sa ne velikim padavinama zimi i toplim ljetom. Tako, na primjer, srednja godišnja temperatura Šavnika je 8° C, a broj sunčanih dana kreće se do 210 dana u godini. Prośečna godišnja količina padavina iznosi oko 2 023 mm.
Vode edit
Vode su veliko bogatsvo opštine; izvorske vode i izgradnja postrojenja za punjenje i flaširanje. Prema kvalitetu i izdašnosti, evidentirano je 5-6 izvora koji se mogu rentabilno eksploatisati. Za neke od njih se rade koncesioni elaborati. Izvor Maljen u Gornjoj Bukovici već je u eksploataciji; tamo je urađena fabrika vode „Gorska“ koja zapošljava petnaestak radnika i koja ima svoje mjesto na tržištu.
Vode šavničke opštine pripadaju slivu Crnoga mora. Svi potoci, sve rijeke i rječice šalju svoju vodu Bukovicom odnosno Komarnicom rijeci Pivi i pune akumulaciju hidroelektrane Mratinje. U šavničkoj opštini ima pet rijeka i mogu se njenom u pravom smislu te riječi nazvati, jer u njoj sve izviru i gube svoja imena. To su: Tusinja, Bukovica, Bijela, Šavnik i Komarnica.
Najveća je i po dužini i po količini vode Bukovica. Izvor joj je ispod planine Ranisave, na visini od 1 391 m a uvor na 750 met. Dakle, pad korita joj je od izvora do sastava sa Komarnicom 641 metar. Od sastava sa Bijelom i Šavnikom Bukovica se zove Pridvorica ili samo Rijeka, ali to nije pravilno jer sve do sastava sa Komarnicom je rijeka Bukovica i njena ukupna dužina je 42 km. Rijeka Tusina nema pravog izvora nego se sastaje više potočića i izvora sa raznih krajeva i tek ispod Somine i Krnje Jele može se reći da je rijeka sa pravim tokom.Tok joj je od Krnje Jele do ušća u Bukovicu kod Borove Glave, ukupne dužine 10 km. Bijela izvire iz sela Gornje Bijele, ispod brda Gradine, na visini od 1 000 m ispod same planine Lole. Izvor Bijele je jako vrelo. Od Manastira, rijeka teče kanjonom čije strane su okomite i visoke do 600 m. Na izlazu iz kanjona na rijeci je poznati Odov most. Savnik izvire ispod Pogledina u šumama previskim ispod sela Previsa. Tok mu je dugačak 1,5 km. Nekada je na ovoj maloj rijeci bilo 14 mlinova, danas je na njoj mini elektrana. Komarnica izvire iz Poljane Komarske. Ona teče između Boljskih i Komarskih Greda, zatim kroz selo Komarnicu, pa ulazi u kanjon Nevidio i poslije kanjona se sastaje sa Bukovicom, teče kroz novi kanjon i spaja se kod Božura sa rječicom Sinjac i grade Pivu. U koritu Komarnice je i najniža visinska kota opštine 650 m, kod Brezovog brda. Kanjon Nevidio koga „niko nije vidio“ do avgusta 1965. godine, kada su ga osvojili planinari nikšićkog Javorka. Dugacak je 4,5 km, a na mjestima širok 2 do 3 m. Izuzetna je turistička atrakcija. Visina kanjona je do 300 m, a na zaravnima sa obije strane kanjona su dva najstarija drobnjačka sela Pošćenje i Duzi. Ukupna dužina rijeke je 48 km.
Od ukupno 20 durmitorskih jezera, dva se nalaze u šavnickoj opoštini; to su Pošćenska jezera koja svojom živopisnom ljepotom čine selo Pošćenje jednim od najljepših sela u Crnoj Gori.
Šavnik je poznat i po dva prirodna fenomena. Prvi, u danima oko ravnodnevnice sunce se rađa i zalazi dva puta u toku dana. Ujutru, sunce izađe iza brda Kravice i oko dva sata poslije podne zađe za brdo Gradac. Kasnije, oko tri i po sata sunce opet izgrije i pojavi se u kanjonu Bukovice da bi na kraju dana zašlo za Vojnik. Drugi fenomen: u toku dana, naročito ljeti kad je suša, rijeku Šavnik u toku dana po nekoliko puta „uhvati mukavica“. Mukavica je vrsta kraškog vrela koje čine dva podzemna izdana međusobno povezana. Zbog toga što se u doba suše izdani neravnomjerno pune i prazne, pojavljuju se vazdušni jastuci i izvor odjednom presuši. Voda u koritu rijeke nestane i to traje po nekoliko minuta ili do pola sata u toku dana, zavisno kolika je suša.
Poljoprivreda edit
Poljoprivreda je vjekovima bila osnovna djelatnost ljudi ovog kraja. Gajenje ovaca, koza, govedi i konja je tradicija. Meso, mlijeko, skorup, sir, koza i vuna su proizvodi sa prepoznatljivim kvalitetom.
Ukupan stočni fond u 2001. godini iznosio je: 11 500 ovaca, 3 500 govedi i 350 konja.
Od povrtarskih kultura ođe uspijeva odlično krompir, kupus, grašak, luk, mrkva, cvekla.
Poveznice edit
Izvori edit
- Nacionalni atlas Crne Gore, autori i urednici: Denis Šehić i Demir Šehić, autor tekstova: Ivan Bertić, Podgorica: Daily Press, 2005, Podgorica: Studio Mouse, 15. str.