Wp/bgn/ولایت نیمروز
نیمروز ولایت یکی شه اوگانستانی ولایتان اینت که ای ملکی (جالء روکپت کپګیت)جنوب روچ کپتی تا موقیعت داریت.
| بلوچی زبانی تا نیمروزی ولایت پشتو: نيمروز ولايت (به پارسی زبانئ تا: ولایت نیمروز) |
|
|---|---|
 |
|
 |
|
| چارنیمه گ (Capital): 31°00′ شمالی 62°30′ شرقی / 31.0° شمالی 62.5° شرقی | |
| ملک |  اوگانستان |
| بُن شار | زرنج |
| مزن | |
| • والی | انجینیر محمد سمیع |
| پراخی | |
| • موچ | ۴۱٬۳۵۶ km۲ (۱۵,۹۶۸ sq mi) |
| نپوس (2012)[1] | |
| • موچین | ۱۵۶,۶۰۰ |
| وختێ سیمسران | UTC+4:30 |
| کد ایزو ۳۱۶۶ | AF-NIM |
| زبانان | بلوچی پشتو دری |
ولايت نيمروز که اوگانستانی جنوب غربئ تا موقعيت داریت و يکى شه مزنین مرزین و سرحدین ولایتان به اوگانستان تا اینت . ولايت نيمروز به روچ کپتا گو ایرانا و جهلسرا گو پاکستا تچکین سرحد داریت. اي ولايت همیرنگ روچ دراتی نیمگا گو هلمند و بُرزسرا هم گو فراهي ولایتا سرحد داریت.
نیمروزئ ولایتی مرکز یا بُنشار زرنجئ شار اینت. نیمروز یک نامی اینت که به میانجینین قرن ئان به ای ناحیه سرا ایشته بوته.
ای ولایتئ گیشتیرین نپوسا بلوچ‌ملت جورا کننت که البته ای ولایت دیما یکی شه کم نپوسین ولایتان ات که انون نپوس باز بوته .ای ولایتئ پراخی یا مساحت ۴۱۰۰۵ کیلومتر مربع اینت و ۱۴۹۰۰۰ نفر نپوس به ۲۰۰۴ تا داشته.[2] ای ولایتی دومین نپوسا پشتون جورا کننت و تاجک ، ازبک و هزاره گ هم ای ولایتی تا زنده گیا کننت.
رود هیرمند و دنبالهٔ آن به نام خاشرود به علاوهٔ شاخه‌های هیرمند به نام‌های رام‌رود و سنارود در این ولایت جریان دارند. بیابانی به نام دشت مارگو بیشتر سطح این ولایت را در بر گرفته و هامون گودزره نیز در این ولایت قرار دارد.[3]
ای ولایتی مشهورین شار زرنج، غورغوری ،چخانسور و چهاربرجک شاران انت و شه ای ولایتی مهمین آباتیان توانن که شه کرودی، میرآباد، قلعه فتح، دشت مارگو، کده، کرکی، و شند و دیگران نام بگیران.[4]
جغرافیا
edit
نیمروز ولایت پهناور است با جمعیت کم و طبیعتی خشن و فقیر که از دشت‌ها و بیابان‌های وسیع و خشک تشکیل شده‌است. تنها نقاطی از این ولایت مسکونی بوده و جمعیت‌هایی را در خود جای داده‌است که در مسیر رود هلمند در جنوب و خاشرود در شمال قرار گرفته‌اند. مراکز سه ولسوالی این ولایت یعنی چهار برجک، چخانسور و خاشرود در حقیقت آبادی‌هایی هستند که اولی در مسیر رود هلمند و دوتای دیگر در مسیر خاشرود واقع شده‌اند.
شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز شهری مرزی است و درست در جایی قرار گرفته که هلمند مرز مشترک ایران و افغانستان محسوب می‌گردد و همچنان نقطهٔ نهایی جریان هلمند یعنی جایی است که ریگستان‌های عظیم، هلمند را در خود می‌بلعد و در فصلهای خشک آب هلمند حتی به این مناطق هم نمی‌رسد.
اقتصاد نیمروز متکی به دادوستدهای مرزی است و در این میان تجارت کالا و ترانزیت آن، قاچاق مواد مخدر و کالا و نیز قاچاق انسان درآمدهای زیادی را به این ولایت وارد می‌کند. خیل مهاجرین اقتصادی افغانستان نیز از طریق نیمروز وارد ایران می‌شوند.
زرنج مرکز نیمروز بلوچ‌نشین است ولی اقلیت‌های پشتون، تاجیک، ازبک و شیعیان در شهر زرنج دیده می‌شوند. اکثر مهاجرت غیر بومی‌ها دلایل اقتصادی دارد و سرمایه‌گذاری‌های آنان در این شهر به رونق آن افزوده‌است. جز شهر زرنج در بقیهٔ نقاط ولایت محرومیت زیادی دیده می‌شود اما در شهر زرنج به نسبت اوضاع بهتری حکم‌فرما است. شهر به طور کلی در حال توسعه و ساخت است. بیشتر خیابان‌ها و کوچه‌های داخلی آن آسفالت شده‌اند و اکثرا منظم به نظر می‌رسند. برق شهر توسط ایران تامین می‌گردد و خدمات شهری کمابیش توسط نهادهای دولتی ارائه می‌شود.
منطقهٔ دلارام و مسیر شاهراه کابل- هرات و دلارام به زرنج گاه دچار ناامنی است.
تاریخ
editنیمروز یکی شه باز کهنگین سیمسران اینت ، دیمتیرا ای دمگاه سیستان ، سکستان و عرب سجستان گُشته انت.
نام
editنیمروز نام شه بلوچی نیم روچ ئا گیپته بوته که ای مانا که اگر ایدا روچ نیمگ بیت جهانی یک سرا روچ درا کیئت و دیگه سرا کپیت.
نيمروز يکى شه اوگانستاني سرحدین ولاياتان اینت که گو ایرانا مشترکین مرز داریت و ای ولایتی اقتصاد هم به تجارتین کاراني سرا اوشتاته که گو ایرانا به ینت . ای ولایت همیرنگ یک مزنین راه په انساناني قاچاق و مواد مخدران اینت که قاچاقبر شه همي راه نف زورنت و ای هم یک اقتصادین رقمِ اینت، همیرنگ بازین مردم شه ولایتا به رسمین و قانونین رقما به تجارت به نیمروز و ایراني مانجینا اخته انت و به ایرانا شوت و آت دارنت.
ای ولایتی مرکز زرنجی تا معدنىن آپان و پلاستیکئ توليدئ فابریکه هم کارا کننت، که مهمین نخش په نیمروزئ اقتصادِ دیمروگئ خاتیرا انت که بازین مردمیا گو وت مصروف کورته انت و همیرنگ چینکه سیمتی بسته بندى فابریکه هم هستند که په مردمان کار ودی کورته انت ، دیگه تعداد شه مردمان هم گو زراعت و مالدارىا مصروف انت.
هلمندئ رود به نیمروزئ ولایتئ تا جریان داریت و پد شه ای ولایتا به ایرانئ نیمگاه روت؛ای ولایتئ شه دیگه مزنین رودان حاشرودئ رود اینت که به ای ولایتئ تا تچیت .
ای ولایتئ مزنین بند ، کمال خانِ بند اینت که به ولسوالى چاربرجک تا موقعيت داریت و ای بندئ جور کورتینئ سرا کار شرو اینت . ای بندئ جور بوتین توانت که ولایتی ٨٠ هزار هکتار دگارا آپ دنت، و همیرنگ ٩ ميگاوات برق تولید و کارئ ودی بوتین په ای ولایتئ مردمان اینت.
نیمروزئ ولایتا مردم په گرمین و سوچوکین دشت و گیبانان زاننت ولی ای ولایتِ دگار به اوگانستانی تا شه باز هوارین و په کِشت و کِشارا مناسبین دگار هم داریت که انون به بیابانان بدل بوته انت شه حشکسالیانی خاتیرا ،اگه کی هلمندی رود شه ولایتا گووزیت ؛ ولی په ای ولایتا آنکه پایده گا نه رسینیت په خاتیریکه موچین آپ ویلا ایرانا رونت و نیمروزی هوارین دگار بی آپ انت. شه نیمروزِ ولایتِ زراعتِ ریاستئ مالومات و راپوراني بنا و اساسا ، ای ولایتی تا جواری، گله، کوکنار، ترروگ و کُوتتیگ باز کِشته ئه به ینت.
فرهنگ
edit
فعاليت هاى فرهنگى و کلتورى نيز در اين ولايت ديده ميشود، با آنکه کدام روزنامه در ولايت نيمروز وجود ندارد؛ اما رسانه هاى ديگر فعال است، راديو تلويزيون ملى در اين ولايت فعاليت دارد و علاوه بر آن برنامه هاى يکتعداد رسانه هاى ديگر شينده ميشود.
علاوه بر تلويزيون ملى، برنامه هاى تلويزيون هاى شمشاد، طلوع، لمر و اريانا نيز در اين ولايت ديده ميشود. همچنان برنامه هاى راديوى آرمان، اريانا و نوا در اين ولايت قابل شنيدن است و يک راديو محلى به نام دوستي غږ در اين ولايت فعال است. يکتعداد نهاد هاى اجتماعى نيز در اين ولايت فعاليت دارد که نشست هاى فرهنگى دارد.
از اين جمله نام هاى اتحاديۀ شعرا و نوسيندگان جوان نيمروز، انجمن فرهنگى خانۀ بلوچ و همچو ديگر ياد آورى کرده ميتوانيم. مراسم ميلاد النبى، سال جديد و مشاعره هاى مناسبتى در اين ولايت تجليل ميشود. همچنان يکتعداد رسانه هاى چاپى چون صداى نيمروز، نيمروز و مجلۀ مذهبى موسوم به علم و بيان نيز چاپ ميشود.
معارف
editمعارف:به اساس معلومات رياست معارف نيمروز، دراين ولايت ٨٦ هزار تن شاگرد که ٤٠ در صد آن دختران تشکيل کرده، در ٢٥٠ مکتب درس ميخواند. علاوه بر مکاتب اين ولايت، ٥ ليسه زراعتى و تخنيکى نيز در مرکز و ولسوالى هاى نيمروز فعاليت دارد. تعداد مدارسى دينى خصوصى اين ولايت به ٢٠ باب ميرسد که شاگردان اناث و ذکور مصروف فراگيرى تعليمات دينى در آن ميباشند.
مشاهير
editوکيل دوست محمد خان، حاجى عليم خان شورو، حاجى رييس غلام رسول ايوبى ، داکتر غلام محمد لعلزاد بلوچ، فرخى سيستانى، ابوداوود سجستانى، کانديد اکادميسن محمد اعظم سيستانى ، عبدالبصير بلوچ، استاد غلام دستگيرى (پيام)، عبدالغفور مراد، عبدالرحمن پهوال و عبدالکريم براهوى شه نیمروزی ولایتی مشاهیرانی جمعان انت.
ورزش
editبه اساس معلومات آمريت ورزشى نيمروز، در اين ولايت ٩٠ تيم بازى هاى مختلف وجود دارد که تعداد بازى کنان آن به سه هزار تن ميرسد.بازى کنان وعلاقه مندان بازى هاى فوتبال، واليبال، وزن بردارى، تکواندو، کانگو، کارراته و فوتسال وجود دارند. بازکنان وزن بردارى اين ولايت سه بارمدال هاى بين المللى از آن خود کرده است.
مردم
editای جاگه ۶۸٪ مردم بلوچ انت که بلوچ مردم بلوچی حبرا دهنت (هبره دینت)که ۸۳٪ مردم به دی و حلکانی تا زنده گی ئه کننت. دومین زبان که ای منطقه (هندا/دمګا)یی تا باز گو آیی مردم حبر دهنت پشتو زبان اینت. شه ای ولایتی مردمان ۲۰٪ پشتون انت که ۳۹٪ به دی و حلک ئانی تا زنده گی ئه کننت. پارسی و ازبکی زبان هم ای ولایتی ۱۰ فیصد ئا جور ئه کننت . همچنین ای ولایتی تا یک کمین اندازه گی کوچی و مالدار زنده گی ئه کننت(زندءګوازیننت) که آوانی اندازه گ به سال و موسیم تا پرک ئه کنت.
زوبان
editای ولایتی مردمانی ۷۵٪ بلوچی ۲۰٪ پشتو و ۵٪ دیگه زبان انت
فرهنگ
editدینین باوران
editنیمروز (۹۸٪) مهلوک مسلمان اهل سنت حنفی مذهب اینت
ولسوالی ئان
editکیپتجاه
edit- http://ari.rozblog.com/post/349
- https://web.archive.org/web/20160304224953/http://nimrooz.vcp.ir//43939-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2/253252-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%88-%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A-%D8%B2%D8%B1%D9%86%D8%AC.html
- https://web.archive.org/web/20160304201551/http://www.elections.pajhwok.com/dr/node/5513
- https://web.archive.org/web/20150912193932/http://customs.mof.gov.af/fa/news
- ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedcso - ↑ Afghanistan Provinces
- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.