Ogun ire ama-mkpulu me agan̄ osiki ichep-ura me Naijiria. Efele ijon̄ me ama-mkpulu yi isana me lek oka Ama-mkpulu agan̄ ichep-ura isa ichili ama-mkpulu yi. Ama-mkpulu ikukup ikana ọmọ ìre Lagọs me agan̄ osiki,Ọyọ mè Oṣun me agan̄ inyọn̄,Ondo me agan̄ mbum-ura,mè ido Bènè me agan̄ ichep-ura. Otu-ifuk ebi ìluk me emen ire 3,751,140 me acha 2016. Okike ijọn̄ îbenbe ire 16,762 km². Ọmọ ore òso akọp mè gweregwen ene ewabe ichit me mè ire òso akọp iba mè ini (24) òmimin ichit me okike ijon̄. Echili ama-mkpulu yi me 3 febuwari 1976. Ama-ibot kan̄ mè ama-ile òmimin ichit ìre Abeokuta. Ofifi ama-ile ìsisibi isi ìre Ijebu ode (orere ama-ibot Ama-ubọọn̄ Ijebu) mè sagamu,ama òkeke me isi me iwowop ibọn̄ <ref3>
Ekigween ọmọ ibe îre "otunchit ekisa inin̄ Naijiria" [Gate way to Nigeria]. Eriọọn̄ ama-mkpulu yi kire ama-mkpulu ge òkakaan̄ ogbogbo uwu-ǹrom,mè ire ebon ere irom-inu me Naijiria. Erumfaka isisibi isi me ama-mkpulu yi ire eyi Isilam me eyi Kiristien,ubọk geelek îrebe ene inen mè inen ekigọọk erum-mfaka orọmijọn̄.
Otoko òwawa-ichit me ama-mkpulu yi yoruba, <ref13>usem yoruba si ore owawa ene ekitumu mè iyaka ikinọ [lingua franca].