Wy/ba/ Санкт-Петербу́рг (с 1914 йылдан 1924 йылға тиклем — Петрогра́д, c 1924 йылдан 1991 йылға тиклем — Ленингра́д) —халыҡ һаны буйынса Рәсәйҙә икенсе ҡала. Рәсәйҙең төнъяк-көнбайыш өлөшөндө, Нева йылғаһы Фин ҡултығына ҡойған урында урынлашҡан. Санкт-Петербург — халҡы бер миллиондан артыҡ булған иң төнъяҡта урынлашҡан ҡала. 1703 йылда Петр I тарафынан нигеҙләнгән. 2010 йылдың 29 июлендә Тарихи олоҫ (Историческое поселение) чтатусын алды.
Батша Петр I көслө йоғантоһо һәм йәшен тиҙлегеҙндәге төҙөлөш нәтижәһендә Сантк-Петербург Европа ҡиәфәтендәге ҡалаға әүрелде. Был яғы менән ул Рәсәйҙең Новгород, Псков, Ярославль, Рязань кеүек боронға рус ҡалаларынан айырылып тора. Ҡала шулай уҡ Урта быуаттарҙа төҙөлгән Көнсығыш Европа ҡалаларынан иркен урамдары, майҙандары һәм тулы һыулы Нева йылғаһы булыуы менән айырылып тора.
Яшен төзелеше һәм Европа архитектурасының Петр I патшасына көчле йогынтысы нәтиҗәсендә Санкт-Петербург шактый тулы европа кыяфәте һәм даими планировка алган. Моның белән ул Россиянең күп кенә шәһәрләреннән, мәсәлән, борынгы рус Новгородыннан, Псков, Ярославль, Рязаньнан нык аерыла. Ул шулай ук Көнбатыш Европаның урта гасыр шәһәрләреннән үзенең иркен мәйданнары һәм мул сулы Нева урамнары белән аерылып тора.
Петербургтың «Төнъҡ Венеция» (кнал һәм йылғалар күп булғанға), «Төнъяҡ Пальмира», «Төнъяҡ баш ҡала» (әһәмиәте буйынса Рәсәйҙә икенсе ҡала), «Мәҙәни баш ҡала» (ҡалала теаьрҙар, концерт залдары, уҡыу йорттары күп буоған өсөн) кеүек лирик исемдәре бар. Петра I заманын ябай халыҡ телендә Пи́тер тип атала.
Ҡаланың географик урыны май аҙағанда июль башында мөғжизәле аҡ төндәрҙе күҙәтергә мөмкинлек бирә. Был күренеш күтәрелә торған күперҙәр янында ифрат та матур күренә.
Тарихы
editПетербург батша Петром I тарафынан Швеция менән Төнъяҡ һуғышы ваҡытында Нева тамағында нығытма буларыҡ төҙөлгән. Крепость нигеҙен һалыу датаһы, 1703 йылдың 27 майы, ҡала нигеҙләнгән дата тип иҫәпләнә. Нева ярҙарында рус ерҙәрен һаҡлау өсөн рус ғәскәрҙәре ике крепосты ала: 1702 йылдың 11 октябрендә Нева тамағында Нотебург (хәҙерге Шлиссельбург) һәм 1703 йылдың 1 майында — хта йылғаһы Неваға ҡойған урындаНиеншанц. Дошмандан һаҡланыу өсөн Фин ҡултығындағы Котлин утрауында Кроншлот башняһы , ә утрауҙа Кронштадт крепосы төҙөлө. Күп һанды ваҡ утрауҙарҙа форд (нығытмалар) төҙөлә. Хәҙерге ҡала урынында ҡалаға исем биргән Санкт-Питер-Бурх (хәҙергеПетропавловская крепость) нығытмаһы төҙөлә.
1712 Петербург Рәсәй Империяһының баш ҡалаһы тип иғлан ителә.
Ҡала төҙөлөшө Европа архитекторҙарының иң яҡшы вәкилдәре, беренсе сиратта итальян архитекторҙары Доменико Трезини, Бартоломео Франческо Растрелли, Антонио Ринальди, Карл Росси, Джакомо Кваренги тарафынан ғәмәлгә ашырыла. Шулай уҡ танылған француз архитекторҙары Жан Батист Валлен-Деламот, Огюст Монферран, шотландец Чарлз Камерон, рус архитекторлары Михаил Земцов, Василий Стасов, Андрей Воронихин, Константин Тон, Андрей Штакеншнейдер һәм башҡалар.
Петербургта бик күп тарихи вакиғалар булда, шуларҙың иң мөһиме 1741 йылғы Һарай перевороты, 1825 йылғы Декабристтар Восстаниһы, «Ҡанлы йәкшәмбе» һәм 1905 йылғы революция, 1917 йылғы Февраль һәм Октябрь революцияһы.
1918 йылда баш ҡала Петербургтан Мәскәүгә күсерелә.
Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында ҡала батырҙарса 871 көн Ленинград блокадаһын кисергән, блокада ваҡытында аслыҡтан 600 меңдән артыҡ кеше үлгән. Шулай уҡ Ладлга күле аша һалынған йәшәү юлын да билдәләп үтергә кәрәк.
Рельеф
editПетербург построен в дельте Невы, где она делится на множество рукавов и протоков. Рукавами Невы называются:
- Большая Нева — левый рукав от стрелки Васильевского острова до Финского залива;
- Малая Нева — правый рукав от стрелки Васильевского острова до Финского залива;
- Большая Невка — правый рукав, отходящий резко на север между Литейным и Троицким мостами и далее разделяющийся на Малую и Среднюю Невки;
- Малая Невка — левый рукав Большой Невки, отходящий от неё у восточной оконечности Каменного острова;
- Средняя Невка — левый рукав Большой Невки, отходящий от неё у восточной оконечности Елагина острова.
Основные реки и каналы:
- на левом берегу Невы: реки Фонтанка, Мойка, Пряжка, Монастырка и каналы Грибоедова, Крюков, Адмиралтейский, Обводный;
- река Смоленка, разделяющая Васильевский остров и остров Декабристов;
- река Ждановка, разделяющая Петроградский и Петровский острова;
- река Карповка, разделяющая Петроградский и Аптекарский острова;
- река Крестовка, разделяющая Каменный и Крестовский острова;
- Кронверкский пролив, разделяющий Заячий и Петроградский острова;
- река Охта, правый приток Невы;
- река Оккервиль, левый приток Охты.
Климат
editПетербург Балтик диңгеҙенең Фин ҡултығы янында төньяҡ киңлектә урынашҡан, был урын дымлы диңгез климатын тәэъмин итә. Был географик киңлек өсөн һалҡынса ҡыш һәм йылы йәй (июльдең уртаса температураһы 17.8°, ғинуар - -7.7°C.) Гольфстрим тәэъҫире менән аңлатыла. Йылдың күпселек өлөшө болотло. Уртаса йылына 62 ҡояшлы көн тура килә (яҡынса 17%). Шул уҡ ваҡытта Санкт-Петербургта ҡояшлы йәй, йылы май һәм матур көҙ - һирәк күренеш түгел. Иң күңелһеҙ һәм ҡараңғы айҙар - ноябрь һәм декабрь айҙары
Туристическая информация
edit1 Туристар өсөн мәғлүмәт үҙәге (төп офис) , Садовой ул., 14/52 (180 м от 3 (Невско-Василеостровская) Гостиный двор kbybz8s). ☎ +7 (812) 3102231, 3102822. 2000 йылда Петербургта Рәсәйҙә беренсе туризм буйынса берҙәм мәғлүмәт хеҙмәте булдырыла.
2 Мәғлүмәт үҙәге (Сенная Площадь офисы), Садовая ур., 37. ☎ +7 (812) 570-76-25. дек 2015
✦ Мәғлүмәт павилиондары. Ете мәғлүмәт павильоны. Туристар өсөн карта һәм буклеттар алырға мөмкин.
3 Дворцовая майҙаны, 12 (400 м 5 (Фрунзенско-Приморская) линияһынан Адмиралтейская туҡталышы). 10.00-19.00.
4 Исаакиев майҙаны, 4/1. 10.00-19.00.
5 Растрелли майҙаны, 1а. Пн-Пт 10.00-18.00.
6 Александров паркы, 5 к.1 (Петропавловская крепость янында). 10.00-19.00.
7 Лиговский проспект, 10 к1 (Восстание майҙаны). 10.00-19.00.
12 Пулково аэропорты. 10.00-19.00.
12 Невская губя яры В.О., 1 ("Морской Фасад" порты). ☎ +7 (812) 310-22-31.
Аудиогид тыларға мөмкин.
Нисек барырға
editМәскәүҙән Санкт-Петербургҡа
editМәскәүҙән Санкт-Петербургҡа юл — илдең иң популяр маршруттарының береһе. Ике баш ҡала араһында самолеттар уртаса һәр 20 мин һайын осоп тора, ә поезддар 1.5-2 сәғәт интервал менән китеп тора. Рәсәйҙең башҡа ҡалаларв өсөн был бөтөнләй мөмкин түгел. Мәскәү һәм Петербург араһында өс ысул менән хәрәкәт итәргә мөмкин:
төнгө поездар (8-10 сәғ) — иң арзан вариант, плацкарт урын 900 һум.
Көндөҙгө тиз йөрөшлө поезда (4 сәғ) — хағы 1500 һумдан башлана, әммә китеү датаһына яҡынлашҡанда билет хағы ҡиммәтләнә, бигерәк тә пик ваҡытындағы поездарғаа (йома һәм йәкшәмбе кисе, дүшәмбе иртәһе); билеттар 10 көн алдан уҡ 2500 һумдан арзаныраҡ була, уртаса хаҡы - 3000-3500 һум.
Самолет — быд йүнәлештә конкуренция шул тиклем юғары, хатта сағыштырмаса осһоҙ билетты китеү көнөндә лә алырға мөмкин; хаҡы тиҙ йөрөшлө поездар менән сағыштырырлыҡ — 2500-3500 һум. Мәскәүҙән Питерга поезд менән барырғамы, самолет менән осоумы — был мәңгелек бәхәс темаһы. Аэропортҡа барыу, көтөп ултырыуҙы иҫәпкә алғанда — поезд менән дә, самолет менән дә бер ук ваҡыт сарыф ителә.
Самолётта
editНисек барырға: аэропртҡа Московская метроһынан 39, 39э автобустары, К-39 маршруткаһы йөрөй.Маршрутка һәм экспресс автобус туҡталышһыҙ 15-20 бара, автобус 26-35 минут бара. Юл хағы ҡалалағы тариф буйынса, «Подорожник» картаһы менән иҫәпләшергә мөмкин. Хәрәкәт интервалы: автобусдарҙыҡы 10, экспресс автобус 15-20 минут. Автобустар иртәнге 5-тән төнгө сәғәт 1-гә тиклем, метро эш ваҡытынан да оҙағыраҡ, йөрөй.
Такси: килеү зонаһында «Такси Пулково» көтөп тора, ҡаоаның көньяғына 600-700 һум, үҙәк өлөшөнә һум һәм 1200-1500 һум ҡаланың төньяҡ өлөшөнә. Яндекс, Uber, Gett таксиҙарының иң осһоҙ хаҡы 600 һум. Шәхси таксиҙар залда хеҙмәтен тәҡдим итәләр.
1 «Пулково» аэропорты , Пулковское шоссе, 41Б. ☎ +7 (812) 337-38-22, +7 (812) 337-34-44.
На поезде
editВ Санкт-Петербургта биш тимер юлы вокзалы бар: Мәскәү, Витебский, Балтика, Фин һәм Ладога. Бөтә вокзалдарҙан да электричкалар йөрөй. Алыҫ араға поездар түбәндәгесә: Фин вокзалынан Хельсинки йүнәлешендә, Витибск вокзалынан көньяҡ һәм көньяҡ-көнбайышҡа, Мәскәү һәм Ладога вокзалынан ҡалған йүнәлештәрҙә. Балтика вокзалынан алыҫ араға бөтөнләй поездар юҡ. Билет алғанда, поезд ҡайһы вокзалдан китә икәнен мотлаҡ тикшерегеҙ.
2 Мәскәү вокзалы, Невский проспект, 85 ( 1 (Кировско-Выборгская) линияһы пл. Восстания станцияһы). 1851 йылда төҙөлгән.
3 Витебск вокзалых, Загородный пр., 52 ( 1 (Кировско-Выборгская) линияһы Пушкинская станцияһы). Рәсәйҙең иң боронғо вокзалы. 1837 йылда ағас бина төҙөлгөн.
4 Балтика вокзалы,, 120 ( 1 (Кировско-Выборгская) линияһы Балтийская станцияһы). Вокзал биныһы 1858 йылда Париждағы Көнсығыш вокзалына оҡшапып төҙөлгән.
5 Фин вокзалы, пл. Ленина, 6 ( 1 (Кировско-Выборгская) линияһы пл. Ленина станцияһы).
6 Ладога вокзалы, Заневский пр. 73 ( 4 (Правобережная) линияһы Ладожская станцияһы).
Автомобилдә
editСанкт-Петербургтан түбәндәге автомобиль юлдары башлана:
- А181 (E18) Приморье шоссеһы — «Скандинавия» магистрале Финляндия яғына. Петербургты Сестрорецк, Зеленогорск, Выборг, Хельсинки, Турку ҡалалары менә тоташтыра.
- A122 Выборг шоссеһы — Петербургты Парголово, Сертолово, Симагино ҡалалары менән бәйләүсе магистраль.
- A121 — Петербургты Орехово, Сосново, Отрадным, Ларионово, Приозерском, Кузнечным, Сортавала ҡалалары менән таташтыра.
- 41К-064{{{2}}} - Дорога жизни. Всеволожск ҡалаһы яғына магистраль
- Р21 (E105) Мурманск шоссеһы — «Кола» магистрале, Лодейное Поле, Петрозаводск, Мурманск, Киркенес ҡалалары яғына магистраль.
- М10 (E105) Московское шоссе — магистраль «Россия», начинающаяся в южной части города от пл. Победы и идущая на юго-восток. Связывает Петербург с Тосно, Великим Новгородом, Тверью, Москвой
- Р23 (E95) Пулковское шоссе — магистраль «Псков», начинающаяся в южной части города от пл. Победы и идущая на юг мимо аэропорта «Пулково». Связывает Петербург с Гатчиной, Лугой, Псковом, Витебском, Гомелем, Киевом, Одессой.
- А180 (E20) Таллинское шоссе — магистраль «Нарва», начинающаяся в юго-западной части города. Связывает Петербург с Кингисеппом, Ивангородом, Нарвой, Таллином.
- A121 Петергофское шоссе — магистраль, начинающаяся в юго-западной части города и идущая вдоль южного побережья Финского залива. Связывает Петербург со Стрельной, Петергофом, Ломоносовым, Большой Ижорой, Сосновым Бором, Усть-Лугой, Ропшей.
Вокруг города построена кольцевая автодорога (КАД), которая связывает все начинающиеся из Санкт-Петербурга автомагистрали и важнейшие улицы города, имеет ограничение скорости в 110 км/час.
Автобуста
edit7 Автовокзал, наб. Обводного канала, 36 ( 5 (Фрунзенско-Приморская) линияһы Обводный канал, метронан 5-7 мин йәйәү). ☎ +7 (812) 766-57-77
8 Төньяҡ автовокзал, пос. Мурино ( 1 (Кировско-Выборгская) линияһы Девяткино). ☎ +7 (812) 242-89-09.
Метро станцияларынан ҡала яны автобустары:
- Автово: Стрельна, Петергоф, Ломоносов
- Балтийская Ломоносов, Волосово, Луга
- Купчино: Колпино
- Московская: Пушкин, Павловск, Гатчина
- Парнас: Выборг, Приморск, Сосновый Бор
- Проспект Просвещения: Осиновая Роща, Сертолово
- Беговая: Кронштадт, Сестрорецк, Зеленогорск
- Рыбацкое: Усть-Ижора
- Ладожская: Всеволожск
- Улица Дыбенко: Шлиссельбург, Кировск
- Старая Деревня: Кронштадт, Сестрорецк
- Площадь Восстания: Финляндиюға шәхси автобустар. «Октябрьская» ҡунаҡханаһынан ҡуҙғала.
Яҡындағы ҡалалар
edit