U ch'i'ibalil maaya winiko'obe’, uti’al u kaxtik u kuxtalo'obe’, tu meetiko'ob kool.[1] Yáaxile’ ku p'isiko'ob kelen k'áax, a ts’áak u wéej p'isko'ob. Tu tu’uk' junk'aane’ ku ts'iko'ob u multunil. Uti’al u meyajil le p'is koolo’ k'a’abet ka’atúul máak tumen ku k’a’ana’antal juntúul máak uti’al u yawt tu’ux u tojil kun jolbil kool. Le kolnáalo’ yan k'iine’ ku bo'otik u yáanta’al u meet u meyajil u kool.
Kolnáale’ sáansamal u bin tu kool u meet u meyajil. Áak'ab u sáastal ku yaajal uk'ul, chéen ts'o'okok u yuk'ule’ ku ch'a’ik u yo’och k'eyeme’ ku bin tu kool.
Chéen k'uchuk tu koole’ ku k'áatbatik ti’ ki’ichkelem yuum ka séebak u ts'o'okol u meyaj.
Yáaxile’, ku ja’ik u xtaats' yéetel u báat, ts’o’okole ku júupul meyaj; chéen ts'o'okok u
jáanch'aktik kex ka’ats'áake’ ku yuk'ik u yo’och k'eyem. Ts'o’okole’ ku ch'akik u nukuch che’il.
Chen núup'uk u meyaj kolnáale’ ku suut tu naayil. Beyo’ sáansamal ku suut kolnáal tu kool tak
chéen u ts’o’oks u paach u kool. U jolpachil le koolo’ yaan k'iine’ ku meeta’al keet yéetel u
koolil wa chéen núup'uk tuláakal le koolo’ ku jolpachta’al.
Chéen u meet k'iinile’ ku tóoka'al le koolo’. Chéen u yoksuba ja’aja’ile’ ku paak'al. Ich koole’ ku pa’ak'al xi’im, bu’ul, iib, k'úum yéetel xka’. Yo’olal u séebtal u ch'íijil u paak'alil koole’, kolnáale’ ku páaktik ich u kool. Chéen yanlak u yich u pak'alilo'ob koole’ ku jo’ochol yéetel ku yéensa’al.
Tu'ux ch'a'aba'an lela'
edit- ↑ Silvia Terán, Christian Rasmussen yéetel Olivio May Cauich. «Las plantas de la milpa entre los mayas»