Däi Brôdworschd (Mz. -wörschd) is anne vo mehrere Worschdsorddn, däi wou mer zum Brôôdn in der Bfanner oddä aafm Grill nehmer doud. Der Nââmer kummd vo "Brät" (âldhouchdeidsch: brāto: Musglfleisch, in Frangn ohne Schbegg un Gnochn).[1] Däi Wörschd gibbds meisdns roh oddä gbrühd, in Frangn gibbds'es meisdns gbrühd.
Gmachd wärdd'es Fleisch massdns im Fleischwolf oddä im Gudder (Kutter), zammgrührd miid Gwörddse, Zwiebln, Kräuder un je nôch Redsebdur a bôôr andern Sachn wäi z.B. Eisschnee. Nôôcherdla wärds ôbgfülld in die Därm, massdns vom Schwein, bevôr dass mers brier doud.
Nämbercher Brôdworschd
editDie Nämbercher Rosdbradworschd is a Bräiworschd vom Schwein, wous in Nämberch scho im Jôah 1497 a Veroddnung douderfiea geehm hôd. Härnôôch is' ewwa 7–9 cm lang un hâd a Gwichd vo 20-25g. Dybbisch is, dass mers Schweinsfleisch middlgrob miid' an Majorangwörds im Beddznsaidling (Schafsaitling) âbdreher doud. Häärgrichd wärd'es Essn massdns 6, 8 oddä 12 aaf Graud oddä miid Bodaggnsâlââd, manchmôl aa mid Meerreddich, dradizionell aa gern aafm Dzinndeller.[1]
Underweechss, beischbillswaas aafm Grisdkindlersmargd, gidds däi Wörschd massdns alz drei im Weggla (eingdli a Wegglala) miid Senfd. Im Essich-Zwiebl-Sud kocht, nenner sich däi Wörschd Saure Zibfl oddä Blaue Zibfl.[2]
Es gidd däi Legendn, dass däi Worschd asu glaa hâd sei mäin, dass mers aanu nââch der Schberrschdundn am Aamd durchs Schlisslluuch hâd verkaffn kenner.[2]
Däi Wôah "Original Nürnberger Rostbratwurst" bzw. "Nürnberger Bratwurst" is a gschüddsde geografische Herkunfdsbedseichnung vo derer EU-Gommission, däi wou fesdgleechd hôd, dass däi Wörschd nouch nämbercher Redsebbdur (18. Märds 1998 vo der Stâd Nämberch fesdgleechd) vo anner Brâderei in Nämberch gmâchd wärn mäin. Indusdriell gferddichd wärns vo Schlütter/Ponnath, Kupfer, Forster/Wolf un HoWe (Hoeneß-Weiß). Es gidd obbâ aanu vill Medzgereien un Wärddsheiser, wou däi Wörschd vo Hand gmâchd wern. Seid 2010 wärd däi Wôah aanu vo der EU als "Weltgenusserbe Bayern" gfördderd.
Bekannde Brâdworschdwärddshäuser in Nämberch sin zum Beischbill 'es Bratwursthäusle am Haubdmargd, "Zum Gulden Stern von 1419" (äldesdes Brâdworschdwärddshaus vo der Weld), Bratwurst-Glöcklein, Bratwurst-Röslein un ä bôar andre.
Druggwerch
editL: Reicke. - J. Grashäuser, J. G. Schäffer (Hrsg.): Das fränkische Bratwurstbuch, Erlangen 1984, S. 74-83 (auch gnannd als Gwelln im Adiggl vom Stadtlexikon Nürnberg)
Im Nedz
edit
Gwellenbeleech
edit- ↑ 1.0 1.1 M. Diefenbacher, R. Endres: Stadtlexikon Nürnberg, Verlag Tümmel, wou anu andere Gwelln gnannd wern
- ↑ 2.0 2.1 Nürnberger Bratwurst im Franken-Wiki (ââbgruufm âm 16. Dedsember 2011)