Юлиян Колєсар (*15. юлий 1927. - †26. марец 1992.) маляр, поет, етноґраф и писатель у Югославиї и Канади рускей/русинскей ориєнтациї
| Юлиян Колєсар | |
|---|---|
| Народзени | 15. юлия 1927. |
| Умар | 26. марца 1992. (65) |
| Державянство | югославянске, канадске |
| Язик творох | руски |
| Школа | Штредня школа за применєну
уметносц Нови Сад |
| Универзитет | Висша педаґоґийна школа
у Новим Садзе |
| Период твореня | 1954. - 1992. |
| Жанри | малярство, иконопис,
скулпторство, етнография |
| Поховани | Монтреал, Канада |
Биоґрафия edit
Юлиян Д. М. Колєсар народзени 15. юлия 1927. року у Дюрдьове у рускей фамелиї, оцец Драґен и мац Мелана. Юлиян Колєсар до основней школи ходзел у Дюрдьове, а у Новим Садзе ше школовал за ґрафичного уметнїка (закончел Штредню школу за применєну уметносц и Висшу педаґоґийну школу у Новим Садзе, 1949-1954). Попри малярства виглєдовал и виучовал и дзепоєдни обласци з нашей етноґрафиї – облєчиво (ношню), орнаментику, давни мальовани образи на склу, керамику, тканя, вишивки, обичаї як и особни мена и презвиска у валалох дзе жию нашо людзе.
Подобова творчосц edit
Познєйше ше Юлиян Колєсар почал интересовац и за нашу историю и язик. Од 1958. року жил у Бриселу, у Белґиї, потим ознова у Новим Садзе, Заґребе и Пули. 1966. року напущел Югославию занавше. Од 1966. по 1968. рок пребувал у Паризу, а вец пошол до Филаделфиї (ЗАД). У Америки Юлиян Колєсар од 1969 по 1971. рок жил у Ню Йорку дзе робел як комерциялни уметнїк, потим знова у Филаделфиї по 1973. рок, кед прешол жиц и робиц до Монтреалу у Канади дзе препровадзел остаток свойого живота малююци и пишуци.
Колєсарову уметносц характеризує широки дияпазон стилох и технїкох: од иконох, хтори провадза главни риси стредньовиковей иконоґрафиї, до неореалистичних, експресионистичних, кубистичних и абстракних платнох, хтори часто преноша теми зоз живота войводянских Русинох, а за цо похасновани моцни фарби хтори здогадую на народну уметносц.
За шицок тот час Юлиян Колєсар ше занїмал зоз шлєбодним малярством, викладал свойо малюнки по рижних местох, од того ше и претримовал зоз фамелию. Самостойно викладал у Ню Йорку (два раз), Филаделфиї (три раз), Чикаґу, Вилминґтону, Детроиду (два раз), Монтреалу и Торонту (два раз), а колективно у Беоґрадзе, Новим Садзе, Старей Пазови, Торонту, Лонг Айланду, Дженкинтауну, Филаделфиї итд.
Наукова и видавательна робота edit
Юлиян Колєсар интензивно читал, писал и виучовал нашу историю и етноґрафию. Наглашовал же ше о нас Руснацох барз мало зна, або нїч и надпоминал же гоч зме физично нє вельки, нє случайно зме на тей жеми: „Кедишик, були зме вельо векши и зоз виучованьом нашей прешлосци мож обяшнїц ище вельо койцо у историї”. Свойо роботи писал на бачванско-руским язику и розпосилал по найвисших наукових институцийох по швеце.
Док жил у Канади, Колєсар написал числени тексти о войводянских Русинох и обявел их у власним виданю у видавательней хижи хтору наволал Колєсаров руски америцки институт одн. Руски институт Ю. Колєсарового Америки. Слово о прейґ сто роботох зоз историї, историоґрафиї, етноґрафиї, язика и подобовей историї од хторих шицки написани, спрам його словох, на “панонским руским” язику. Єдина робота Юлияна Колєсара хтора дошла до ширшей публики то постгумно публикована у Югославиї История руского народного мена (1996). Векшина Колєсарових литературних творох була по своєй природи полемична. Окреме бул критични на українску ориєнтацию хтору шлїдзели дзепоєдни линґвисти и писателє войводянских Русинох, доказуюци место того же його народ конар окремней карпаторускей/русинскей националносци.
Юлиян Колєсара у своєй домашнєй друкарнї у Монтреалу видал вецей кнїжки, медзи хторима бул и рукопис кнїжки “История руского народного мена“ хтори настал на початку 70-тих рокох. Гоч рукопис бул умножени и порозпосилани до вецей наукових, културних и видавательних институцийох по швеце и у нас, заш лєм нє бул доступни каждому хто би могол буц заинтересовани пречитац го. У ширшей явносци ше о тим рукопису скоро анї нє знало, а у руских институцийох ше го крило прето же автор бул приказовани як нєжадана особа.
Юлиян Колєсар у першим шоре, твардо бранєл право людзох наволовац ше по своїм, та прейґ того бранєл и руску националну назву. Робел, писал, дїйствовал и посудзовал пре общелюдски и общеруски хасен.
У рускей култури 70-ти роки ХХ вику наступели часи дозретосци за високи досяги. Руснаци уж теди мали моцни кадер у велїх обласцох култури (литература, театер, малярство, информованє, образованє). Наука ше з моцним розмахом обрацела ґу Руснацом (науково совитованя котри орґанизовали руски активисти и орґанизациї, алє у сотруднїцтве з Универзитетом у Новим Садзе, Академию наукох и уметносцох у Беоґрадзе...). Руски язик досцигнул по урядове административне хаснованє на покраїнским и општинским уровню.
Юлиян Колєсар у тих златних рокох рускей култури, як вибеженєц зоз жеми и процивнїк пануюцей системи, а ище баржей як критичар дзепоєдних зоз преднякох медзи Руснацами и як осамени бул онєможлївени явно дїйствовац. Престало ше друковац його литературни и подобово роботи. Престало ше го споминац як заслужного руского роботнїка. Писма хтори вон писал поєдинцом и институцийом замикало ше або знїчтожовало (алє покрадзме и чувало). З єдним словом, Юлиян Колєсар могол лєм приватно контактовац з Руснацами у Войводини. Медзитим, з рукопису “История руского народного мена“ видно же бул хронїчар рускей историї 70-тих рокох. Вон ма активне становиско ґу знєважованю руского мена и националних досягох рускей култури. Бранєл национални специфични характеристики Руснацох и мал тварду виру до нашей будучносци.
Юлиян Колєсар поволовал Руснацох най ше моцнєйше повязую зоз Русинами на Карпатох и у Панониї. Осудзовал насилну асимилацию. Жаль му було напр. же нєстала повойнова Руска матка як правдива национална културно-просвитна орґанизация медзи Руснацами у Войводини.
Свидомо або нє Юлиян Колєсар бул єден од тих цо зоз “скритого“ боку рускей историї 70-тих рокох медзи першима предсказовал карпато-русински рух 90-тих. Прето його рукопис драгоцини за обєктивнєйше патренє на национално-културни рух бачко-сримских Руснацох.
Юлиян Колєсар мал зоз супругу Веруну нар. Ґнип два дзивчата (двойнята) Ану (1950-2004), подобового педаґоґа и уметнїка хтора од 1987. року жила и творела у Канади и Верунку Веру од. Иванович хтора тиж єден час жила у Канади.
У другим малженстве у Канади Юлиян Колєсар мал зоз супругу Наталку двойо дзеци.
Руска одлога edit
У Дюрдьове 1990-тих рокох Холошняйова фамелия основала стаємну виставу його подобових роботох и другого виглєдовацкого и етно-материялу, документох о Колєсаровим живоце и дїлу у рамикох етноґрафийного музея под назву Руска одлога при дюрдьовскей грекокатолїцкей парохиї.
Юлиян Колєсар заступени у Моноґрафиї подобовей творчосци Руснацох, зоз подобову роботу „Руска дзивка”, Нови Сад, 2003, б. 59.
Юлиян Колєсар умар 26. марца 1992. року у Монтреалу у Канади дзе є и поховани.
Литература edit
1. Лирични реализм як памятка: Юлиян Колєсар, 1927-1992, Шветлосц, XXX, 2-6, (Нови Сад, 1992), 179-182;
2. Любомир Медєши, “Шлїди благей Колєсаровей души”, у Юлиян Колєсар, История руского народного мена (Нови Сад, 1996), 241-246.
3. Юлиян Колєсар, История руского народного мена, НВУ “Руске слово“ Нови Сад, 1996
4. Юлиян Колєсар: Колїска слункова, "Руске слово", Нови Сад, 1969.
Вонкашнї вязи edit
Julijan Kolesar, Carpatho-Rusyn American, A Newsletter on Carpatho-Rusyn Ethnic Heritage, Vol. 10, No. 1‚ Spring 1987. p. 3
Slavka Kolesar: My Father's Work, Dec. 18, 2014.
Юлиян Колєсар, вебсайт НАР, Руски вертикали, 27. новембер 2023.