Маґистерка фармациї Єлена Солонар - Поливка (*5. фебруар 1900. - †28. май 1982. ), була почитована апатикарка, здравствена просветителька, филантроп и поетеса чийо писнї вошли до народу.
|
Єлена Солонар | |
|---|---|
 | |
| Народзена | 5. фебруара 1900. |
| Умарла | 28. мая 1982. (82) |
| Державянство | австроугорске, югославянске |
| Язик творох | руски |
| Школа | ґимназия, Клуж, Румуния |
| Универзитет | Фармацийни факултет у Сеґедину |
| Период твореня | 1920-1975 |
| Жанри | фармация, литература |
| Похована | у Руским Керестуре |
| Припознаня | Орден роботи зоз златним венцом, Фармацеутски факултет Беоґрад - титулу "Визначного апатикара" |
Биоґрафия edit
Єлена Солонар родз. Поливка, народзена 5. фебруара 1900. року у валалє Скеуш у Банаце (тераз Румуния) у фамелиї учителя Михаила А. Поливки (1868-1944).[1] Поливково були по походзеню зоз Горнїци. Мац Єлени Солонар Єлена, народзена Петриґала, була зоз Шаришскей, а оцец Михаил А. ПОЛИВКА зоз Земплинскей обласци (тераз Словацка). Єй мац ше школовала у Прешове, а оцец у Ужгородзе. Як млади учитель Михаил Поливка службовал у валалє Скеуш у Банаце, дзе ше 5. фебруара 1900. року народзело дзивче Єлена. Рок познєйше (1901) Михаил Поливка пришол за учителя и длугорочного управителя школи до Руского Керестура. Прето Єлена Руски Керестур тримала як свойо родзене место; у нїм препровадзела свойо дзецинство, роботни вик и мирну старосц.
Од вчасного дзецинства Єлена указовала виразни талант, читала кнїжки, сказки, а у школи була одлична школярка. И попри материялних почежкосцох бо учительова Поливкова плаца була мала, а мали седмеро дзеци (штири дзивчата: Марґита, Ирина, Олґа и Єлена и трох хлапцох: Иван, Андрей и Владимир), Єлена у Новим Садзе приватно закончела штири класи гражданскей школи. Як одлични школяр, достала стипендию за дальше школованє у Мариануму, Коложвар, Угорска (тераз Клуж у Румуниї), при римокатолїцких шестрох. Там закончела ґимназию и матуровала 1919. року. Єлена од малючка жадала постац дзецински дохтор. Понеже була одлична школярка, обецана єй стипендия за студиї медицини у Минхену. Алє, повойнови часи були чежки, требало помагац родичом хтори школовали трох младших братох, и тото єй жадане ше нє зисцело. Єлена Поливка почала робиц як апатикарски приправнїк и источашнє ше учела за апатикарку. Перше у Бачкей а вец у Сеґедину, у Мадярскей, дзе студирала на Фармацийним факултету дзе з одличним успихом дипломовала 1923. року. На студийох ше витримовала сама – ноцами дежуровала у апатикох и пририхтовала испити.
Єлена Солонар була глїбоко релиґиозна. Глїбоки вплїв на єй релиґиозни живот и чувства мали єй родичи, окреме оцец Михаил, педаґоґ и идеалиста, як и католїцки шестри при хторих ше школовала.
Роботна кариєра edit
Перше роботне место було єй Стари Футоґ, а потим єден час препровадзела на роботи у Беоґрадзе. Ту ше упознала и повинчала зоз Константаном Солонаром, бувшим официром, хтори теди уж бул у резерви и робел у єдней гадвабарнї. Животне жаданє єй було врациц ше до Руского Керестура и помагац своїм людзом, цо ше єй и витворело 16. мая 1927. року. Теди, зоз материялну потримовку свойого супруга Константина Кости Солонара, отворела апатику у Руским Керестуре и у нєй робела по одход до пензиї.
Здравствене просвищованє edit
Зоз приходом до Руского Керестура, апатикарка Єлена Солонарова, полна знаня и енерґиї, влапела ше до зложеней роботи. У валалє, хтори мал 6 тисячи жительох, робел лєм єден лїкар - бул то дохтор Андрий Наливайко, знанє о здравстве було пребарз худобне, людзе ше нє лїчели систематично, цали фамелиї умерали од туберкулози, велї жени умерали у пологу, морталитет дзецох бул високи, дзивки ше одавали на 14-15 роки, а леґинє женєли на 18. Єлена, як филантроп, бо вона насправди любела людзох, вона каждей особи, кед видзела же є у бриґох, дала совит чи у вязи даякей хороти, чу у вязи костирня, або совитовала млади мацери у вязи вихови дзецох.
Апатикарка Солонарова отримовала серию преподаваньох о гиґиєни женох и дзецох, а тиж и за школярoх и младеж. Таки курси пошвецени здравственей култури, лїченю и хоротом тирвали вжиме и по даскельо мешаци. Вона рихтала сериї преподаваньох на теми: "Гиґиєна жени и дзецка", "Костиранє дзецох, "Проблеми малженства" итд. Єлена Солонар, познаваюци вецей странски язики, за пририхтованє преподаваньох хасновала литературу на нємецким, французким, анґлийским, русийским, мадярским и сербским язику. Запаметане же тоти єй преподаваня були барз нащивени, теми викладала пред полну салу присутних.
Написи апатикарки Єлени Солонар обявйовани (медзи двома войнами) у рускей периодики. Писала о Ручней апатики, о тим Як треба вариц хорим и слабим итд. Ґу тому писала статї до фахового часопису апатикарох Югославиї. Була активна як предсидатель Червеного крижа, окреме под час войни.
Припознаня edit
Року 1956. за свою фахову и социялну роботу у просвищованю у обласци здравства Єлена Слонар достала високе припознанє од Фармацеутского факултету у Беоґраду - титулу "Визначного апатикара".
Кед одходзела до пензиї, од югосдавянскей влади достала "Орден роботи зоз златним венцом".
Поетска творчосц edit
У нашим народзе Єлена Солонарова була позната и як поетеса, перша медзи рускима писательками. Поезию почала писац як школярка ґимназиї а писнї єй обявйовани у календарох и Нашей заградки. Обявени єй понад 20 писнї у хторих слово о краси и преходносци живота. Медзи нїма даєдни прилапени як народни, напр. „Желєнєє жито”, „Били орґони”, „Кед мили руковал”, „Тополї”, „Пипинє”, „Морйо”, „У єдней загради”, „Желєни гори”, „Школьки” итд. Вєдно зоз Янком Фейсом и Мафтейом Винайом учишлюю ю медзи гевтих руских медзивойнових поетох хтори творя мост медзи усну и сучасну писану уметнїцку поезию.
Єлена Солонар мала вирну пару - мужа Константина, хтори єй нєсебично през цали живот помагал и храбрел ю. Вони єдно друге дополньовали и робели як "зложни тим". Гоч жили на валалє, мали широки горизонти, читали на вецей шветових язикох, мали богату библиотеку.
Єлена и Константин Солонар мали сина Владимира, патолоґа, и дзивку Єлену, апатикарку.
Єлена Солoнар умарла 28. мая 1982. року у Руским Керестуре, а єй муж Константин Солонар умар истого року у Нємецкей дзе пребувал при їх дзивки Єлени. Поховани су на керестурским теметове у заєднїцкей крипти.
Композициї на стихи Єлени Слонар edit
- Желєни гори - Мирела Мали
- Желєнєє жито - мишани хор Дома култури Руски Керестур
- Били орґони - Миодраґ Мики Євремович
- Били орґони - Хор Гармония
- POĽUBILI SME ŠE - Ґрупа S HARMONY
Литература edit
- Владимир Бесерминї, Сто роки од народзеня Єлени Солонар, Studia Ruthenica чис. 7, Дружтво за руски язик, литературу и културу, Нови Сад, 1999-2000, б. 99-104.
- Янко Рац, Єлена Солонар (1900-1982), Народни календар 1983, Руске слово, Нови Сад, 1982, б. 131-133.
- Јулијан Тамаш, Русинска књижевност, историја и статус, Матица српска, Нови Сад, 1984, б. 143-145.
- Речник медицинске терминологије српско-латинско-русински, Словнїк медицинскей терминолоґиї, сербско-латинско-руски, Дружтво за руски язик, литературу и културу Нови Сад, 2006, 165-1
Вонкашнї вязи edit
- Єлена Солонар-Поливка, Штири писнї, Руски календар за Русинох у Югославиї на 1940. рок, РНПД, Руски Керестур, б. 42-45
- Єлена Солонар, Тополї, Руски календар на 1940 рок, РНПД, Руски Керестур, 1939, б. 44
- Єлена Солонар - Поливка, Дзешец писнї,
- Єлена Солонар Дую витри (рецитована поезия)
- Єлена Солонар-Поливка, Як кармиц мали дзеци, Руски календар за Русинох у Югославиї на 1940. рок, РНПД, Руски Керестур, б. 160
- Єлена К. Солонар-Поливка: Ручна апатика, Руски календар на 1941. рок за Русинох у Югославиї, РНПД, Руски Керестур, 1940, б. 133
- Єлена Солонар-Поливка, апатикарка: Як треба вариц хорим и слабим, Руски календар на 1941. рок за Русинох у Югославиї, РНПД, Руски Керестур, 1940, б. 137
Ґалерия edit
-
Олґа, Єлена, мац Єлена Поливка, Андрей, Марґита, Иринка, шедзи Владислав (Лаци), 1905. рок -
Иринка, Андрей, Єлена, Олґа, Владислав (Лаци), Марґита шедзи Владимир Поливка 1910. рок
Референци edit
- ↑ Ирина Папуґа: Мр Єлена Солонар (1900-1982), апатикарка и поетеса зоз Руского Керестура – 110-рочнїца народзеня, б. 151-155.