လူမျိုးဧ့ ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်းကို ထင်ဟပ်ပြနိုင်ရေ အနုပညာစွာ ဇာလဲ။ အနုပညာဆိုရေ လူဧ့ စိတ်ကို လှုပ်ရှားစီနိုင်ရေ ပညာမျိုး ဖြစ်ရေ။ လူဧ့ စေတနာကို လှုံ့ဆော် နှိုးဆွပီးနိုင်ရေ ပညာမျိုး ဖြစ်ရေ။ အနုပညာရေ လူဧ့ စေတနာ အလျောက် လူဧ့ စိတ်ကူးဉာဏ်စွမ်းနန့် ဖန်တီးရရေပညာ ဖြစ်ပနာ အနုပညာဧ့ အစွမ်းကြောင့် အနုပညာကို ခံစားရသူ၌ ရသ ဖြစ်ပေါ်ရရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် အနုပညာကို ရသပညာလို့လည်း ခေါ်လီရေ။ အနုပညာရသဆိုစာမှာ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း၊ နှစ်သက်ခြင်း၊ ကရုဏာဖြစ်ခြင်း၊ စက်ဆုပ်ခြင်း၊ အားတက်ခြင်း၊ ထိတ်လန့်ခြင်း၊ အံ့ဩခြင်း၊ တည်ငြိမ်ခြင်းဆိုရေ အလင်္ကာကျမ်းတိအလာ စိတ်အရသာ ကိုးပါးအနက် တစ်ပါးပါးကို ခံစားရမှု ဖြစ်လီရေ။ မျက်မှောက်ခေတ် စိတ္တဗေဒေ ပညာသျျှင်ရို့ဧ့ အလိုအရမူ စိတ်အရသာ၊ (သို့) လှုပ်ရှားမှု (၁၄) မျိုးဟိရေလို့သိရလီရေ။ အနုပညာကို တစ်နည်းအနိန်နန့် ဆိုရကေ ခံစားမှုကို တင်ပြရေ ပညာရပ်မျိုး ဖြစ်ရေ။ သိပ္ပံပညာရေ အကြောင်းတရားကို သရုပ်ခွဲပြရေ။ အနုပညာတော့ခါ အကျိုးတရား၊ (သို့) စိတ်လှုပ်ရှားမှုအတွက် ခံစားမှုကို ဖွဲ့ပြရေ။ စေတနာကို လှုံ့ဆော်ရေ စိတ်ဘဝင်၌ ခံစားမှုကို ဖွဲ့ပြရေ အနုပညာရပ်တွင် ပန်းချီ၊ ပန်းပု၊ ဗိသုကာ၊ သဘင်ပညာနန့် အနုစာပေရို့ရေ အဓိကအနိန်နန့် ပါဝင်ကတ်ရေ။
ပန်းချီ၊ ပန်းပု၊ ဗိသုကာ အစဟိရေရို့ပိုင် လူရို့ဧ့ စိတ်စေတနာကို လုံ့ဆော်ပီးနိုင်စွမ်းရေ အနုပညာကို လူရို့ရေ ဇာပိုင် တွိ့ဟိဖန်တီးခကြလဲ။ ရှေးလူရို့ရေ လောင်ပွန်း ခွက်ယောက်မတိ၊ စူးဆောက် တန်ဆာ ပလာတိ၊ လက်နက် ပစ္စည်းတိ အစဟိရေရို့ကို လိုအပ်အတွက်နန့် တီထွင်လုပ်ကိုင် အသုံးပြုခကတ်ရေ။ ပထမတွင် ကျောက်ပြားတိကို စားစရာထည့်စားဖို့အတွက်နန့် အသုံးပြုခကတ်ရေ။ နောက်အခါ ကောက်ပြားကို လောင်ပွန်းပြားသဏ္ဌာန် ထွင်းပနာ အသုံးပြုကတ်ရေ။ သတ္တုတိကို တွိ့ဟိပနာ မီးအနိန်နန့် သတ္တုကို လိုရာပုံသွင်းနိုင်ကြောင်း သိလာ ကတ်ရေအခါ မိမိရို့ဧ့ အသုံးအဆောင်ပစ္စည်း ကိရိယာတိကိုအဆင့်ဆင့် တိုးတက်ကောင်း မွန်အောင် ပြုပြင် လုပ်ကိုင်ကတ်ရေ။ ယင်းသို့အနိန်နန့် မိမိရို့ဧ့ အသုံး အဆောင်တိကို အသုံးလည်းကျ၊ လှလည်း လှပအောင် ပြုလုပ်နိုင်စွမ်းကိုလည်း တွိ့မြင်လာကတ်ရေ။ ယင့်ချင့်ခါ အလှ အပဟိမှု၊ တင့်တယ်မှု ရို့ကို နှစ်သက်ရေ သဘောလည်း ဖြစ်လာကြပနာ ပစ္စည်း အသုံးအဆောင်တစ်ခုကို နီမူထိုင်မှု အရီးအတွက် အသုံးချမှု အပြင် စေတနာကို နှိုးဆော်ပနာ စိတ်၌ နှစ်သက်ခြင်းဖြစ်အောင် စိတ်နန့် အရသာခံစားနိုင်အောင် ဖန်တီးပြုလုပ်နိုင်ကြောင်း ကိုလည်း သိလာကတ်ရေ။ လူရို့ဧ့ နီမူထိုင်ရီးအတွက် ပစ္စည်းအသုံးအဆောင်တိကို အသုံး လည်းကျ၊ လှလည်း လှပအောင် တီထွင်လုပ်ခကြပနာ လူနီမူ အဆင့်အတန်း မြင့် လာရေအခါ အသုံးမှုအတွက် တီထွင် ဖန်တီးမှုတိအပြင် စိတ်အရသာ ခံစားနိုင်ရီးအတွက်လည်း တီထွင်ကြံဆ လာခကြလီရေ။
အနုပညာရေ လူဧ့ စိတ်ကူးဉာဏ်စွမ်းနန့် တီထွင်ကြံဆ ဖန်တီးရရေ ပညာမျိုးဖြစ်ရေ။ သဘာဝ အလှအပ အတင့်အတယ်ရို့ကို အနုပညာလို့မဆိုနိုင်ပါ။ ကြည်နူးဖွယ်ရာအရုဏ်ဦး၊ သာယာညွတ်နူးဖွယ် ကျေးငှက်တွန်သံ ကျူးသံရို့ရေ ပင်ကိုအလှအပ၊ ကြည်နူးဖွယ်ရာတိ ဖြစ်လင့်ကစား အနုပညာသဘော မပါပါ။ အနုပညာကို ဖန်တီးရေ အနုပညာသျျှင်က သက်ဟိ သက်မဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်၌ မြင်တွိ့ကြားသိရရေ ဘဝအာရုံရို့အပေါ်သို့ ယင်းစေတနာ သက်ရောက်ပနာ ထိုစေတနာ အလျောက် သူ့အမြင်၊ သူ့အကြား၊ သူ့အတွိ့အကြုံ ရို့ကို သရုပ်ဖော် ဖွဲ့နွဲ့ထားခြင်းမျိုးရေသာကေ အနုပညာ သဘောပါလီရေ။ အနုပညာသျျှင်ဧ့ အမြင်၊ အကြား၊ အတွိ့အကြုံရို့ကို စေတနာအလျောက် သရုပ်ဖော်ဖွဲ့ပြရေ အနုပညာတစ်ရပ်ဖြစ်ရေ။ ပန်းချီအတတ်ရေ စာရီးခြင်းအတတ် မပေါ်ခင်ကပင် ပေါ်ပေါက်ခရေ။ ဂူနီရှေး လူရို့ရေ မိမိရို့ဘဝ ပတ်ဝန်းကျင်၌ မြင်တွိ့သမျှ မိမိရို့စိတ်၌ ခံစားရသမျှကို မြေနီ၊ မြေဝါ၊ မြေဖြူ၊ မီးသွေးအစဟိရေရို့နန့် ဂူနံရံတိပေါ်၌ ပုံပန်းသဏ္ဌာန် ဌာနတိ ရီးချယ်ပနာ ဖွဲ့ပြကတ်ရေ။ ရှေးလူဟောင်းတိုရေ စကားလုံး မကြွယ်ဝကြသေးအတွက်နန့် မိမိရို့ ဆိုလိုချက်ကို အရုပ်ရီးချယ်ပြခြင်း ဖြစ်ရေ။
ယင့်ချင့်ကြောင့် တရုတ်စကားပုံတစ်ခုက ရုပ်ပုံတစ်ပုံရေ စကားလုံးတစ်ထောင်ခန့် တာလားရေလို့ဆိုခြင်းဖြစ်ရေ။ ဂူနီရှေးလူရို့ဧ့ ပန်းချီစံနစ်ရေ မျဉ်းရီးဆီးခြယ်နည်း၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကောက်ကြောင်းပန်းချီစံနစ် ဖြစ်ရေ။ ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်း တိုးတက်လာရေနန့်အမျှ ပန်းချီအဆင့်အတန်းရေလည်း တိုးတက်လာရာ၊ ပန်းချီအတတ်ရေ လူရို့ဧ့ စိတ်နှလုံးကို ယူကျုံးလှုပ်ရှားစီနိုင်စွမ်းရေ အနုပညာတစ်ရပ် ဖြစ်လာခလီရေ။ ပန်းချီပညာနည်းတူ ရှေးကျရေ အနုပညာတစ်ရပ်မှာ ပန်းပုပညာ ဖြစ်ရေ။ ပန်းပုဆိုရေ ဝေါဟာရဧ့အဓိပ္ပာယ်ကို တိကျစွာ ဖော်ပြရကေ သစ်သား၊ ဆင်စွယ်၊အရိုး၊ အုဋ်၊ အင်္ဂတီ၊ သတ္တု အစဟိရေရို့နန့် ထုလုပ်ခြင်းနန့် စပ်လျဉ်းရေ အနုပညာရပ်ကို ဆိုလိုလီရေ။ ပန်းပုပညာတွင် ခြူးပန်းခြူးနွယ် ပန်းတက်ပန်းထပ်အစဟိရေရို့ကိုထုလုပ်ခြင်းနန့် စပ်လျဉ်းရေ အနုပညာကို ဆိုလိုလီရေ။ စင်စစ် ပန်းပုပညာတွင် ခြူးပန်းခြူးနွယ်ရို့ပိုင် နှစ်သက် ဖွယ်ရာ အလှအပ တန်ဆာဆင် ပန်းပုပညာအပြင် ပုံတူရုပ်လုံး ရုပ်တုပညာရေလည်း ပန်းပုပညာ၌ သက်ဝင်ရေ။ ပန်းချီ ပညာသျျှင်ရေ မိမိဖွဲ့ပြလိုရေ အကြောင်းရပ်ကို အနံအလျား အနိန်နန့် ပုံပန်းဖော်ပနာ ဆီးခြယ်ပြရေ။ ပန်းပုပညာသျျှင်တော့ခါ ထုထည်နန့် ပုံသဏ္ဌာန် ဖော်ပြရေ။ ကလေးသူငယ်ရို့ရေ ရွှံ့စေး၊ မြေစေးရို့နန့် မိမိရို့စေတနာရောက်ရာ သက်ဟိသက်မဲ့ ရို့ဧ့ ပုံသဏ္ဌာန်ကို ဖော်ပြကြပိုင် ရှေးလူရို့ရေလည်း မြေစေး၊ ရွှံစေး၊ ကျောက်တုံး ကျောက်ခဲရို့နန့် မိမိရို့ဧ့ စေတနာရောက်ရာ သက်ဟိသက်မဲ့ရို့ဧ့ ပုံသဏ္ဌာန်ကို ဖော်ပြ ကြရာမှ မျက်စိပသာဒအနိန်နန့် နှစ်သက်ဖွယ်ရာ ကြွရွလှပရေ အဆင်တန်ဆာ ပန်းပုလက်ရာတိ၊ အသက်ဝင် လှုပ်ရှား နေ သယောင် ထင်မှတ်ဖွယ်ရာ ရုပ်လုံးရုပ်တုကို ထုလုပ်ပုံဖော်နိုင် လာကြပနာ ရှုမြင်ရသူရို့ဧ့ စိတ်ဘဝင်၌ ထိခိုက်လှုပ်ရှားစေ ပြီးကေ နှစ်ခြိုက်ခြင်းဖြစ်အောင် ဖန်တီးနိုင်ရေ ပန်းပု အနု ပညာတစ်ရပ် ဖြစ်လာလီရေ။
လူရို့ရေ အပူအအေး အစဟိရေ ရာသီဥတုဧ့ ဒဏ်မှ အကာအကွယ် ရစီရန် အမိုးနန့် လေးဘက် လေးတန် ထရံ ကာ အဆောက်အအုံငယ်ကို ဆောက်လုပ်ရေ။ ထိုအခြီအနီ အထိ လူဧ့ အားထုတ်မှုရေ အသုံးချရီးသာ ဖြစ်ရေ။ အကယ်ပနာ အဆောက်အအုံဧ့ အမိုးစွန်ကို ပိုပနာ ချွန်းထွက် ကော့ပျံစေကာ တစ်မျိုး တစ်မည်လှပစေခြင်း၊ အဝင်အထွက် တံခါးပေါက် တစ်ဘက်တစ်ချက်စီ၌ တိုင်လုံးတိ စိုက်ထူပနာ ရှုမြင်ရသူရို့ဧ့ မျက်စိပသာဒဖြစ်အောင် နှစ်ချိုက်စေခြင်း ဖြစ်အောင် အားထုတ်ရေအခါ အနုပညာ သဘောပါရေ ပိသုကာပညာ သက်ဝင်လာလီရေ။
လူရို့ရေ စိတ်၌ ထိခိုက်လှုပ်ရှားသည့်အခါ အသံထွက်ပနာ မိမိရို့ဧ့ ခံစားမှုကို ပြကတ်ရေ။ ငိုခြင်း၊ ရယ်ခြင်းရို့ကား ဒေသဘောတည်း။ ယပိုင်စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို အသံနန့် ပြုကြပုံကို အနုပညာသဘောနန့် ဖွဲ့နွဲ့ပြရေအခါ၊ တိုက်ပွဲ၌အောင်ပွဲ ရပနာ အောင်သံဟစ်ကြွေးရာမှ အစပြုရေ စိတ်တက်ကြွဖွယ်ရာ စစ်ချီသီချင်းတိ၊ ဝမ်းနည်းခြင်း၊ စိတ်ပျက်အားငယ်ခြင်းရို့ကို ဖွဲ့နွဲ့ပြရေ အလွမ်းအဆွေး သီချင်းတိ အစဟိရေ ဂီတသီချင်း တိ ပေါ်ပေါက်လာရေ။ ခြီလက်လှုပ်ရှားမှု၊ ဟန်အမူအရာ ရို့နန့် ခံစားမှုကို သရုပ်ဖော်ပြရေ အကအခုန်နန့် ပြဇာတ်အစဟိရေ သဘင်ပညာ ပေါ်ပေါက်ခရေ။
ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်းမြင့်လာပနာ စာရီးခြင်းအတတ် ပေါ်ပေါက်လာရေအခါ လူရို့ရေ မိမိရို့ဧ့ အမြင်အသိ အတွိ့အကြုံခံစားချက်ရို့ကို စာပေနန့်လည်း ဖွဲ့ပြကတ်ရေ။ လောကနန့် လူ့သဘောသဘာဝကို ဖွဲ့နွဲ့တင်ပြရေအခါမှာ အနုစာပေ ရေလည်း အစွမ်းထက်ရေ အနုပညာတစ်ရပ် ဖြစ်ရေ။ စာပေအရေအခါမှာ အသိကို ပီးရေ အသိပီးစာပေ၊ စေတနာကို နှိုးဆွပီးရေ စေတနာနှိုးစာပေဟူပနာဟိရာ ဒုတိယအမျိုးအစား ရေ အနုစာပေ၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ရသစာပေကို ခေါ်ဆိုရေ။ အနု စာလီရေ ပန်းချီ၊ ပန်းပု၊ ဗိသုကာရို့ပိုင် အလှအပ၊ အယဉ်အနွဲ့၊ အခန့်အသန့်ရို့နန့် စေတနာကို နှိုးဆော်ရေ မဟုတ်ပေ။ အရီးအသား၊ အဖွဲ့အနွဲ့၊ ဇာတ် အိမ်၊ ဇာတ်ကွက် ကို လိုက်ပနာ ဖတ်ရှုရသူ၌ ဝမ်းသာခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း၊ ကြွေကွဲခြင်း၊ ထိတ်လန့်ခြင်း၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း အစဟိရေ စိတ်အရသာတစ် မျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်လာလီရေ။
အနုပညာတစ်ရပ်ဧ့ ရသကို ခံစားရသူ၌ ဝမ်းသာခြင်း၊ ကြေကွဲခြင်း၊ ထိတ်လန့်ခြင်း၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း အစဟိရေ စိတ် အရသာ တစ်ပါးကို နှစ်သက်ခြင်းနန့် ယှဉ်တွဲခံစားရရေ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မလောက၌ ထိတ်လန့်စရာကို တွိ့ပနာ ထိတ်လန့်နေကြ ရကေ ဇာသူလည်း နှစ်သက်ခြင်း၊ မဖြစ်နိုင်ကတ်လီ။ ဝမ်းနည်း ခြင်း၊ သနားခြင်းဖြစ်နီရကေလည်း ဇာသူလည်း နှစ်သက်ခြင်း မဖြစ်နိုင်ကတ်လီ။ တစ်နည်းအနိန်နန့် သနားခြင်း ဖြစ်နီကေ လည်း ဇာသူလည်း နှစ်သက်ခြင်းလည်း ဖြစ်နီကြမည် မဟုတ် ပေ။ သို့သေ် ကြောက်လန့်ဖွယ်ရာ ပုံဝတ္ထု တစ်ခုကို ဖတ်ပနာ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်စိတ် ဖြစ်ပေါ်လျက်ကပင် နှစ်သက်ခြင်း လည်း ဖြစ်နီရေ။ ဇာတ်မင်းသား၊ မင်းသမီး တစ်ဦးဦးက လွမ်းခန်းဖော်ပနာ လွမ်းပြကေ ပရိသတ်ရေ မင်းသား ယပိုင်မဟုတ်ကေ မင်းသမီးကို သနားလျက်ကပင် နှစ်သက်ခြင်းလည်း ဖြစ်နီရေ။ ဒေကား အနုပညာတစ်ရပ်ရပ်မှ ရသကို ခံစားရ ပနာ ဖြစ်ပေါ်ရေ သဘောတည်း။ တစ်နည်းအနိန်နန့်ဆိုရကေ အနုပညာဧ့ ရသကို ခံစားရသူ၌ ဖြစ်ပေါ်တတ်သည့် တုံ့ပြန်မှု့ သဘောတည်း။
အနုပညာသျျှင်ရေ မိမိလက်ရေအခါမှာ ရသပေါ်အောင် မည်သို့ ဖန်တီးလဲ။ အနုပညာသျျှင်ရေ စေတနာဧ့ လှုံ့ဆော်ချက် အရ စိတ်ကူးဉာဏ်ကို အရင်းတည်ပနာ ဖန်တီးရဧ့။ အနုပညာ ဆိုင်ရာ စိတ်ကူးဉာဏ်ဆိုစာမှာ ဒေပိုင် ဖြစ်ရေ။
- စိတ်အာရုံတစ်ခုခုကို မြင်ရကြားရ သိရသည့်အခါဖြစ်စီ၊ ဖြစ်ပေါ် ခံစားရရေ စိတ်အတွိ့အကြုံ၊
- ခံစားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ရေ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း အစဟိရေ စိတ်လှုပ်ရှားမှု အတွိ့အကြုံ၊ (ဘာဝစိတ်လို့လည်း ခေါ်ရေ)၊
- စိတ် လှုပ်ရှားမှုကြောင့် ဘဝအသိ၊ အမြင်အသိ ရပိုင်လို ဖြစ်ရေ စိတ်အတွိ့အကြုံ၊
- မှတ်ဉာဏ်တစ်နိရာရေအခါမှာ ခိုအောင်း ငုပ်လျှိုးနေတတ်ရေ ရုပ်ဆင်းသဏ္ဌာန် အသံအစဟိရေရို့ရေ လည်းကောင်း၊ ကံသုံးပါးအမူအရာအစဟိရေရို့ရေလည်းကောင်း၊ အဖြစ်အပျက်ရို့ရေ လည်းကောင်း ပြန်ပနာ ဝိုးတဝါးပေါ်တတ် ရေ မှတ်မိသတိရရေ စိတ်အတွိ့အကြုံ၊
- ထိုမှတ်မိ သတိရသမျှရို့ကို စိတ်လှုပ်ရှားမှု အင်အားကောင်းသလောက် သတိတရားပွားများရေ စိတ်အတွိ့အကြုံဟူသည့် စိတ် အတွိ့အကြုံ ငါးမျိုးရို့ကို ဖြတ်သန်းလာခရရေ ဉာဏ်မျိုး ရေ အနုပညာ စိတ်ကူးဉာဏ်ပေတည်း။
အနုပညာသျျှင်၌ စိတ်ကူးဉာဏ် ဝင်လာပြီးနောက်တွင် ထို စိတ်ကူးဉာဏ်ရေ အလုပ်အမျိုးမျိုး လုပ်ရတော့ရေ။ အနု ပညာသျျှင်ဧ့ ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန်ကို ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ဖြစ်အောင် အားထုတ်ရရေ။ စိတ်လှုပ်ရှားမှု အတွိ့အကြုံ၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဘာဝစိတ်ကို ပုံဖော်ရန်အလို့ငှာ သတိတရားတိအနက် ပယ်တန်ရေ ပယ်ပနာ ယူတန်ရေကို ယူရရေ။ ယူရေ သတိတရားရို့ကို အဆင်ပြေပြေဖြစ်အောင် အမြီးအမောက်တည့်အောင် ပြုပြင်တန်ရေ ကို ပြုပြင်ရရေ။ အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်အောင် နီရာချခြင်း၊ စည်းရုံးခြင်းရို့ကို ပြုပီးရရေ။ ယင်းချင့်အပြင် မိမိဧ့ စိတ်ကူးဉာဏ် တဖက်သတ် မဖြစ်အောင် ထိန်းပီးခြင်း၊ ပဲ့ကိုင်ပီးခြင်း၊ မဲတင်းပီးခြင်းရို့ကိုလည်း ပြုရရေ။
ယင့်ချင့်ကြောင့် အနုပညာသျျှင်ရေ အနုပညာသရုပ်ဖော်ရေအခါမှာ အထိန်းအမ မဟိဘဲ တောရောက်တောင်ရောက် လွင့်ပါးတတ် ရေဉာဏ်မျိုးကို အရင်းတည်ရေ မဟုတ်ချေ။ ဘဝ အတွိ့အကြုံ၊ ဘဝခံစားမှု၊ ဘဝ အမြင်အသိ၊ ဘဝအသိတရားတည်း ဆိုရေ အထိန်းအမနန့် လှုပ်ရှားတတ်ရေ ဉာဏ်မျိုးကို အရင်းတည်ပြီးကေ အနုပညာ အင်္ဂါတိနန့် ဖွဲ့နွဲ့ပြလီရေ။ အထိန်းအမနန့် လှုပ်ရှားတတ်ရေ အနုပညာစိတ်ကူးဉာဏ် ကို အရင်းတည်ပနာ သရုပ်ဖော်အတွက်နန့် အနုပညာပါရေ အဖွဲ့ အနွဲ့ရို့၌
- အနိန်အထား မှန်ကန်မှုသဘော၊
- စည်းလုံး ညီညွတ်မှုသဘော၊
- ပြေပြစ်မှု သဘော၊
- အချီအချ သဘော၊
- ဟန်ချက်သဘောရို့ ပါဝင်ရာ ယင်းရို့ကို အနု ပညာအင်္ဂါ၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အနုပညာ စည်းမျဉ်းတိလို့ခေါ်ဆိုကတ်ရေ။
- (၁) အနိန်အထား မှန်ကန်မှုသဘောဆိုစာမှာ အနုပညာရေဧ့ တင်ပြချက်၊ သရုပ်ဖော်မှုတွင် ပါဝင်ရေ သက်ဟိသက်မဲ့တိ၊ အချက်အလက်မျာကို ဒူးနီရာဒူး၊ တော်နီရာတော်ဖြစ်အောင် အထားအသို မှန်ကန်ပနာ အံဝင်ခွင်ကျမှုကို ဆိုရေ။ အနုပညာသျျှင်ရေ မိမိဧ့ ဘဝအသိ၊ ဘဝအတွိ့အကြုံရို့ကို မိမိ စေတနာအလျောက် တင်ပြရေအခါမှာ မိမိဧ့ ဆိုလိုရင်းကို ထင်ရှားစီရန် ဒိဋ္ဌလောကမှ မိမိဧ့ ဒိဋ္ဌအတွိ့အကြုံအများုင်း အများအကျမဟုတ်ဘဲ အဓိက ထားသင့်သည့်အရာကို
ထင်ရှားပေါ်လွင်စေပနာ အခြံအရံ အသိုင်းအဝန်းရို့ကို မြုပ်တန်ရေမြုပ်၊ မှိန်တန်ရေမှိန်ပီးရရေ။ အဓိကနန့် အခြံအရံကို တန်းတူထားပနာ ဖော်ပါ အခြီအနီ ရူပ်ထွီးလားတတ်လီရေ။ ယင့်ချင့်ခါ ထိုအနုပညာလက်ရာကို မြင်ရသူ၊ ဖတ်ရသူ၊ နာရသူ၌ အာရုံပြါးလားပနာ ပရိသတ်ဧ့ စိတ်နှလုံးကို ထိခိုက်လှုပ်ရှားစီရန် မစွမ်းဆောင်နိုင်တော့ပေ။
- (၂) စည်းလုံးညီညွတ်မှုသဘောဆိုရေကား အဓိကနန့်
အခြံအရံ သက်ဟိသက်မဲ့ရို့ရေလည်းကောင်း၊ အချက်အလက် ရို့ရေလည်းကောင်း၊ တစ်ခုချင်း အနိန်နန့်ဖြစ်စီ၊ တပေါင်း တစည်းတည်း အနိန်နန့်ဖြစ်စီ အနုပညာသျျှင်ဧ့ သရုပ်ဖော် လိုရင်းအချက်ကို ရှေးရှုရေသဘော ဟိရရေ။ အထောက် အကူပြုရေသဘော ဟိရရေ။ တစ်ခုနန့်တစ်ခုလည်း အထောက်အကူပြုရေသဘော၊ ကျေးဇူးပြုရေသဘောလည်း ဟိရရေ။
- (၃) ပြေပြစ်မှုသဘောဆိုစာမှာ အနုပညာသျျှင် တင်ပြရေ
အဖွဲ့အနွဲ့ကို သက်ဟိသက်မဲ့ရို့ရေ လည်းကောင်း၊ အချက် အလက်ရို့ရေလည်းကောင်း တစ်ခုနန့်တစ်ခု အတွဲအဘက် မှန်ကန်ခြင်း၊ အမြီး အမောက် တည့်ခြင်း၊ တစ်ခုနန့်တစ်ခု အဆင်ပြေပြေ လိုက်ဖက်မှုဟိခြင်း အစဟိရေသဘောရို့ ပါဝင် ရေ။ ပုံစံအနိန်နန့် တေးဂီတစ်ပုဒ်၌ အသံနိမ့်၊ အသံမြင့် ဘယ်သံ၊ ညာသံ၊ အသံဩ၊ အသံကြောင်ရို့ကို အဆင်ပြေပြေ ဖက်တွဲ အသုံးပြုထားပါက နားဝင် ငြိမ့်ညောင်းပနာ ရေတသျျှင် ဧ့ စိတ်နှလုံးကို ယူကျုံးရေ ဂီတတစ်ပုဒ် ဖြစ်လာရေ။ ဝတ္ထုတပုဒ်၌လည်း အကြောင်းအရာ အချက်အလက်ရို့ အဆက်အစပ် မှန်ခြင်း၊ ရှေ့နောက်ညီညွတ်ခြင်းဟိမှသာကေ ဝတ္ထုဂုဏ်မြောက်ရေ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ် ဖြစ်လာနိုင်လီရေ။
- (၄) အချီအချသဘောဆိုစာမှာ အမြင့်ဟိကေ အနိမ့်ဟိရေ
သဘော အတက်ဟိကေ အကျဟိရေသဘော၊ အလေးဟိကေ အပေါ့ဟိရေသဘော အစဟိရေရို့ကို ဆိုလိုရေ။ အနုပညာသျျှင် ရေ မိမိဧ့ အဖွဲ့အနွဲ့ သရုပ်ဖော်မှုကို တစ်သမတ်တည်း စင်းစင်းကြီးမဟိစေဘဲ အချီအချ သဘောပါစေရရေ။ ပန်းချီ ကားတစ်ချပ်၌ အမို့အမောက်ကိုပြကေ အနက်အရှိုင်းကိုလည်း ပြရရေ။ တေးဂီတတစ်ပုဒ်၌ တက်သံချည်းသုံးထားကေ နားဝင်ပီယံ မဖြစ်ပေ။ တက်သံ၊ ချသံ အချီအချ သဘောပါမှ နားဝင်ငြိမ့်ညောင်းရေ။
- (၅) ဟန်ချက်သဘောဆိုစာမှာ ထိန်းမပဲ့ကိုင်ပီးခြင်းကို
ဆိုလိုရေ။ အနုပညာသျျှင်ရေ မိမိဧ့ဘဝ စိတ်အလိုကို အလိုက်လွန်လားခြင်း မဖြစ်ရလေအောင် ထိန်းမ ချုပ်ကိုင်ပီး ရရေ။ မိမိဧ့ ဆိုလိုရင်းအချက်ကို အလွန်အမင်း ဖြစ်မလား အောင် ဟန်ထားရခြင်းကို ဆိုလိုရေ။ ပန်းချီကားတစ်ချပ်၌ ထင်းလွန်းရေ အရောင်အသွေးကို ဖျော့ရေ အရောင်အသွေး နန့် ပြန်ပနာ ဖြေပိုင် ဇာတ်သဘင်လောကတွင် အလွမ်းတိ ရေ ဇာတ်လမ်းကို အရေကွက်တိ ဖောက်ဝင်ပီးရေ သဘောပေတည်း။
အနုပညာသျျှင်တိဧ့ အနုပညာ လက်ရာများရေ အနုပညာ အင်္ဂါတိနန့် မည်သို့ ပြည့်စုံညီညွတ်ကြပနာ မည်သို့ရသဖော်ရေ ကို လိ့လာကြည့်ပါဦးစို့။ ရှေးဦးစွာ ဂျပန်ပန်းချီကျော် ဟိုကူ ဆိုင်းဧ့ လက်ရာ “ လှိုင်းထန်သည့် အဏ္ဏဝါကြောဝယ် ” နာမည်ဟိ ပန်ချီကားကို ပုံစံတင်ပြလိုရေ။ ထိုပန်းချီကားတွင် လှိုင်းခေါင်းဖြူကြီးဧ့ အဟိန်အဟုန် ပြင်းထန်ပုံကို သရုပ်ဖော်ရေအခါမှာ တဘက်တွင် အဟိန်ပြင်းစွာ ကြွ တက်နီရေ လှိုင်းခေါင်းဖြူကြီးနန့် တစ်ဖက်မှ အဟိန်ကျပြီး လှိုင်းလုံးကြီးရို့အလယ်တွင် အနက်အရှိုင်းကိုပြပနာ အချီအချ အနိမ့်အမြင့်သဘောကို ပေါ်စီရေ။ အလွန်အဟိန် ပြင်းလှပနာ ရေပေါက် ရေစက်တိ လွင့်စဉ် ဖြာထွက်လျက် ဟိရေ လှိုင်း ခေါင်းဖြူကြီး မြင့်မောက်ကြွတက်နေပုံနန့် အဟိန်လျော့ပနာ လျှောကျလားရေ လှိုင်းလုံးတိအကြား၌ လှိုင်းဒဏ်ကို အလျားစင်းပနာ ခံနီရရေ လှေကြီးတိနန့် လှေသားတိကို အနိန်အထား မှန်ကန်စွာနန့် ပြထားရေ။ အဓိက လှိုင်း ခေါင်းဖြူကြီးနန့် အခြံအရံ သက်ဟိ သက်မဲ့ရို့ရေ ရေပြင် ကျယ်ကြီး၌ လှိုင်းထန်နီရေ သဘောကို အညီအညွတ် ပြကြ ရေ။ သက်ဟိသက်မဲ့ရို့ဧ့ အနိန်အထား ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ရို့ ရေ အကြောင်းရပ်နန့် အဆင်ပြေပနာ ဆီလျော်ရေ။ လှိုင်း လုံးကြီးတိဧ့ အနိမ့်အမြင့် သဘောကို နောက်ခံခပ်ဝီးဝီး၌ မြင်ရရေ တောင်ပူစာငယ်က ထိန်းထားလီရေ။ စိတ်လှုပ်ရှားမှု အင်အားကောင်းကောင်းနန့် ဖွဲ့ပြထားပနာ မြင်ရသူ၌ ဘဝခိုက်အောင် စေတနာကို လှုံ့ဆော်နိုင်ရေ အခြါးပန်းချီကားတစ်ချပ်ကို ပုံစံတင်ပြရကေ အင်္ဂလိပ် ပန်းချီ ကျော် ဝီလျံတန်းနားဧ့ “ အောင်ပွဲရ တေးမေးရား ” ကို တင်ပြ လိုလီရေ။ တေးမေးရားရေ ဗြိတိသျှရို့က နိုင်းမြစ် တိုက်ပွဲတွင် ပြင်သစ်ရို့လက်မှ လက်ရ သိမ်းပိုက်ခရေ ပြင်သစ် တိုက်သင်္ဘောဖြစ်ရေ။ ထရာဖဲလဂါ တိုက်ပွဲတွင် ဗြိတိသျှရို့က အရီးနိမ့်ပနာ ပြင်သစ်ရို့က အရီး သာနေစဉ် တေးမေးရားရေ လော့နယ်လဆန် ကိုယ်တိုင် ကွပ်ကဲရေ အလံတင်သင်္ဘောနန့်ယှဉ်ပနာ ပြင်သစ်ရို့အား ချေမှုန်းနိုင်ခအတွက်နန့် ဗြိတိသျှရို့ အောင်ပွဲခံနိုင်ခရေ။ ထိုစဉ်က တေးမေးရားဧ့ ဂုဏ်သတင်း ထင်လင်းကျော်ကြားခပနာ မျက်နှာ ပန်းလှစွာနန့် ပြည်တော်ပြန်လာခပြီးကေ တင်း မြစ်ထဲတွင် ဝင့်ကြွားစွာ အနားယူနိုင်ခရေ။
ယကေလည်း နှစ်ကြာမြင့်လာကေ တေးမေးရား၌ တိုက်ပွဲတိ ဧ့ ဒဏ်ရာဒဏ်ချက်တိကလည်း ပြည့်နှက်နေပနာ တဖြည်း ဖြည်း ယိုယွင်းလာကာ ဇရာကလည်း ထောင်းလာလေပြီ။ နောင်အခါ တီထွင်မှုအသစ်အသစ်ရို့နန့် ဗြိတိသျှ ရေ တပ်မတော်က မွီးထုတ်ရေ တိုက်သင်္ဘော အသစ်အသစ်ရို့ အရီအတွက် တိုးပွားလာခရေ။ ယင့်ချိန်ခါ တေးမေးရား ရေ အမှုတော်လည်း မထမ်းနိုင်ရေအခြီအနီ၌ ဟိနီရေ ပြင် တင်းမြစ်ထဲတွင် သင်္ဘောနီရာ အကျပ်အတည်း ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်နီတော့ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ယခင်က အောင်ပွဲရ တိုက်ပွဲပြန်ကြီးအား ဖျက်ဆီးပစ်ရန် အထက်အမိန့်အရ မီးခိုး တလူလူထွက်ပနာ စက်သံ တဖုတ် ချက်ချက်မြည်ရေ တွဲ သင်္ဘောငယ်ကလေးတစ်စင်းက တေးမေးရာအား လာပနာ တွဲကာ ဖျက်ဆီးရမည့်နီရာသို့ ခေါ်လားပုံကို တန်းနားက သရုပ်ဖော် ထားရေ။ အကြောင်းရပ်ဧ့ ကြေကွဲဝမ်းနည်းဖွယ် ကောင်းမှု ကို ဖွဲ့ပြရေအခါမှာ ဘဝဧ့ကျချိန်ကို သရုပ်ဖော်ရေအနိန်နန့် နေဝင် ချိန်ကို နောက်ခံပြုထားရေ။ သင်္ဘောဧ့ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ရေ လှိုင်းဂယက်ကလေးတိမှအပ ရေပြင်ရေ လည်း ဝမ်းနည်းကြေကွဲသည့်နှယ် ငြိမ်သက်နီရေ။ ဆွဲ သင်္ဘောကလေးဧ့ အရောင်အသွေးရေလည်း ခပ်မှိုင်းမှိုင်း ဖြစ်ရေ။ အုံ့မှိုင်းနီရေ ကောင်းကင်ပြင်ဧ့ အောက်ဝယ် တစ်ဖက်ရေကမ်းခြီမှ အဆောက်အအုံတိကို မှုန်မှုန်ဝါးဝါး သာ မြင်ရရေ။ အခြီအနီအရပ်ရပ်ရေ ကြည်လင် သာယာမှုကင်းပနာ ဝမ်းနည်းကြေကွဲရေ အသွင်သဏ္ဌာန်ဆောင် နေခြင်းကို မဲတင်းထားသည့် သဘောနန့် ဆွဲသင်္ဘောမှ မီး အရောင်နန့် နေလုံးဧ့ အထက်မှ တေးမေးရားဧ့ တစ်ခါက စွမ်းစွမ်းတမံ အမှုထမ်းခမှုသဘောကိုပြရေ အနီရောင်တိမ် အစုအဝီးရို့က ထိန်းပီးထားလီရေ။
ဗိသုကာပညာရပ်တွင် သိပ္ပံပညာနန့် အနုပညာ စုပေါင်းစပ် ထားရေ။ အဆောက်အအုံတစ်ခု ထုထည် ပမာဏ၊ အကျယ် အဝန်း၊ အမြင့် အစောက် ပန္နက် အစဟိရေရို့ရေ အများုင်း အထွာ အများအကျနန့် ဆောင်ရွက်ရရေ။ အဆောက်အအုံဧ့ အတင့်အထယ် အဖွယ်အရာဟိမှု၊ အခန့်အသန့်ဟိမှု၊ ကြည်ညို ညွတ်ကျိုးဖွယ် ရာဟိမှုရို့ရေ သရုပ်ဖော်သူ အနုပညာသျျှင်ဧ့ စေတနာအလိုက် အနုပညာအင်္ဂါရပ်ရို့နန့် ညီညွတ်စွာ ပုံပန်း ပေါ်လာကြလီရေ။
အခြီခံသဘောအရ အဆို၊ အက၊ အတီး၊ အမှုတ် ရို့ရေ သီးခြါးပညာရပ်တိဖြစ်ကြကေလည်း အနုပညာ သဘောအရ တစ်ခုနန့်တစ်ခု ဆက်တွဲလျက်ဟိခြင်း၊ တစ်ခုနန့်တစ်ခု ကျေးဇူး ပြုလျက်ဟိခြင်း၊ နီးစပ်ခြင်း၊ တုံ့ ပြန်ခြင်း သဘောရို့ ဟိကြ ရေ။ ထိုပညာသုံးရပ်လုံး တွဲဘက်ပါဝင်ရေ အဖွဲ့အစည်း တစ်ခုကို သဘင်လို့ခေါ်ရေ။ သဘင်ပညာနန့် လူ့သဘာဝ၊ လောကသဘာဝရို့ကို အနုပညာသျျှင်ရေ ထိရောက်စွာ သရုပ် ဖော်နိုင်ရေ။ အလွမ်းအဆွေး အရေတည်းဆိုရေ စိတ် အရသာကိုးပါးကို ထိထိမိမိ လှုပ်ရှားစီနိုင်စွမ်းရေ။ ဇာတ် ကွက်ဇာတ်သိမ်း အမြီးအမောက်တည့်ရန် ပြေပြစ်မှုသဘော၊ ဇာတ်ဆောင် ဇာတ်ရံ အသိုင်းအဝန်းရို့ဧ့ အပီးအယူ ညီညွတ်ပနာ စည်းလုံးမှုဟိရေသဘော၊ အဆိုအတီးရို့ဧ့ အပီး အယူ ညီညွတ်မှုသဘော၊ ဇာတ်ဆောင်ဇာတ်ရံရို့ဧ့ အံဝင် ခွင်ကျမှုသဘော၊ အဆိုနန့်အတီး၊ အလွမ်းနန့်အရေ အချီ အချဟိမှုသဘော၊ တဖက်သတ်ဇာတ်မျောကြီး ဖြစ်မလားအောင် ထိန်းပီးရေ ဟန်ချက်ရို့ကို ပွဲကြည့် ပရိသတ်ရို့ ဆင်ခြင် ရှုစားက သဘောပေါက်နိုင်ကြလီရေ။
လူတစ်မျိုးနန့်တစ်မျိုး အနုပညာချင်း မတူချေ။ အနုပညာရေ ကာလ၊ ဒေသ၊ အခြီအနီနန့် လူမျိုးဧ့ ဓလိ့ရို့ကို မှီးပနာ ဖန်တီးရရေ ပညာဖြစ်အတွက်နန့် ရောမအနုပညာနန့်ဂရိအနုပညာချင်းမတူ၊ ဂရိအနုပညာနန့် အီဂျစ် အနုပညာချင်းမတူ၊ အိန္ဒိယနန့်တရုတ် အနုပညာချင်းမတူ၊ မြန်မာနန့်အင်္ဂလိပ်ရို့ဧ့ အနုပညာချင်းလည်း ခြားနားကတ်ရေ။ ကာလ၊ ဒေသနန့် လူမျိုးဓလိ့စရိုက်ကို မှီးရအတွက်နန့် လူမျိုးတစ်မျိုးဧ့ ယဉ်ကျေးမှုရေ ယင်းဧ့ အနုပညာတွင် ပေါ်လွင်နီအတွက်နန့် အနုပညာရေ ယဉ်ကျေးမှုဧ့ ကြေးမုံဟုဆိုကြခြင်း ဖြစ်လီရေ။ နိဂုံးချုပ်အနိန်နန့် ဆိုရကေ အနုပညာရေ ပညာတစ်ရပ် ဖြစ်ကေလည်း ပညာရပ်တိုင်းရေ အနုပညာ မဟုတ်ပါ။ ကကောင်းမွှီးရေ ရေမွီးကို ပြုလုပ်နိုင်ခြင်း၊ အလွန်အရသာဟိရေ ခဲဘွယ်ဘောဇဉ်ရို့ကို စီရင် ချက်ပြုတ်နိုင်ခြင်း အစဟိရေ ရို့ရေ အနုပညာလို့မခေါ်။ အတတ်ပညာသာကေ ဖြစ် ရေ။ အနုပညာရေ စိတ်ကူးဉာဏ်စွမ်းနန့် ဖန်တီးရရေ ပညာဖြစ်ပြီးကေ စိတ်နန့်ရာ အရသာ ခံစားနိုင်ပနာ စေတနာကို လှုံ့ဆော်နှိုးဆွပီးနိုင်ရေ ပညာမျိုး ဖြစ်ရေ။ ရေမွီးနန့် ခဲဘွယ်ဘောဇဉ်ရို့ဧ့ အဆိုးအကောင်းကို ကိုယ်တွိ့လက်တွိ့ ခံစားသိဟိကြရရေ။ ဓာတ်ပုံရိုက်ကူးထားပိုင် ပကတိ လူနန့်တူအောင် ရီးဆွဲထားရေ ပုံတူပန်းချီကားတစ်ချပ် ရေပင်ကေ စေတနာနှိုးဆွမှု သဘောမပါက အနုပညာ လက်ရာမြောက်ရေလို့မဆိုဘဲနန့် ကျွမ်းကျင်မှုကိုပြရေ အတတ်ပညာတစ်ရပ်အဖြစ် ယူဆကတ်ရေ။ ယကေလည်း ကမ္ဘာ ကျော် ဣတာလျံ ပန်းချီဆရာကြီး လီယိုနာဒိုဒါဗင်ချီဧ့ “ မိုနာလီဆာ ” နာမည်ဟိ မိမတစ်ဦးဧ့ ပုံတူပန်းချီကား ကြီးရေမူ အကောင်းဆုံးရေ အနုပညာလက်ရာတစ်ခု အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြရလီရေ။
လူမျိုးဧ့ ယဉ်ကျေးမှုကြေးမုံ
editသုခုမပညာဟူပနာလည်းကောင်း၊ ရသပညာဟူပနာလည်းကောင်း ခေါ်ဆိုရေ အနုပညာရေ လူဧ့စိတ်ကို လှုပ်ရှားစီနိုင်ရေ ပညာမျိုး၊ လူဧ့ စေတနာကို လှုံ့ဆော်နိုးဆွပီးနိုင်ရေ ပညာမျိုး၊ လူဧ့စေတနာ အလျောက် လူဧ့ စိတ်ကူး ဉာဏ်စွမ်း နန့် ဖန်တီးရရေ ပညာမျိုး ဖြစ်ရေ။ လူမျိုးတစ်မျိုးဧ့ စိတ်နေသဘောထား၊ ကြံရည်ဖန်ရည်၊ ဓလိ့စရိုက်၊ လူနီမူအဆင့်အတန်းရို့ကို ထိုလူမျိုးဧ့ အနုပညာက ပိုပနာ ထင်ဟပ်ပြနိုင်ရေဟုဆိုလီရေ။
ပါဠိဘာသာအနိန်နန့် သုခုမပညာလို့ခေါ်ရေ အနုပညာရေ လူမျိုးတစ်မျိုးဧ့ ယဉ်ကျေးမှုကြေးမုံ ဖြစ်ရေ။ လူမျိုးတစ်မျိုးဧ့ ယဉ်ကျေးမှုကို ထောက်ရှုပနာ ထိုလူမျိုးဧ့ စိတ်နေသဘောထား၊ ကြံရည် ဖန်ရည်၊ ဓလိ့စရိုက်၊ နီထိုင်မှု အဆင့်အတန်းရို့ကို အကဲခတ်ရရေ။ လူမျိုးတစ်မျိုးဧ့ စွမ်းစွမ်းတမံ ဆောင်ရွက်မှုတိထက် ထိုလူမျိုးဧ့ အနုပညာက ထိုလူမျိုးဧ့ ဓလိ့စရိုက်၊ လူနီမူ အဆင့်အတန်းရို့ကို ပိုပနာ ထင်ဟပ် ပြနိုင်ရေလို့အချို့ပညာသျျှင်ကြီးတိက ယူဆကတ်ရေ။[1]
အနုပညာ ဆိုစာမှာ လွန်စွာနုနယ်ရေ စိတ်ကို မြင်မှုအာရုံ၊ ကြားမှုအာရုံ ပီးပနာဖြစ်စီ၊ စိတ်ဧ့ အခြီတစ်မျိုး ပြောင်းလားအောင်ဖြစ်စီ ဖန်တီးပီးနိုင်သည့်ပညာကို ခေါ်ရေ။
အနုပညာပီးသူနန့် ယူသူ နှစ်ဦးနှစ်ဖက် စလုံး တူညီရေ အာရုံခံစားမှု ရဟိမှသာ ဖန်တီးသူဧ့ လက်ရာကို ရသမြောက်ရေလို့ကင်ပွန်းတပ်ခြင်း ခံရရေ။
ကျမ်းကိုး
edit- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)