လူ့ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ် (human papillomavirus) အကူးခံရ ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပွားရေ ရောဂါဖြစ်ဧ့။ ကူးစက်ခံရခြင်းဧ့ ၉၀% ကျော် ၂ နှစ်ကျော်အထိ ငုပ်ပနာ ပွားနေတတ်ပြီး လက္ခဏာမပေါ်။ ယကေလည်း အချို့ဖြစ်စဉ်တိ၌ ကြွက်နို့ထွက်ခြင်း၊ ကင်ဆာကျိတ်ထွက်ခြင်းတိ တွိ့ရတတ်ရေ။ ထိုအကျိတ်မှာလည်း အကူးခံရရေ နီရာတွင် ပေါ်ရေ။ သားအိမ်ခေါင်း မိန်းမကိုယ်ဝ မိန်းမကိုယ် လိင်တံ စအို ပါးစပ် အာခေါင်ပျော့ လည်ချောင်းရို့၌ မြစ်ပွားနာဖြစ်လာနိုင်ချေ များဧ့။ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာအားလုံးနီးပါးမှာ ဒေဗိုင်းရပ်လက်ချက်ပင်။ ရောဂါရေ ၇၀% မှာ မျိုးကွဲ-၁၆ (HPV16) နန့် မျိုးကွဲ-၁၈ (HPV18) ရို့ကြောင့် ဖြစ်ရေ။ အာခေါင်ပျော့ကင်ဆာဧ့ ၉၀% မှာ မျိုးကွဲ-၁၆ ဧ့ စနက်တည်း။ လိင်အင်္ဂါကြွက်နို့နန့် အူတွင်းကြွက်နို့ရို့ဖြစ်ခြင်းမှာ အထက်မျိုးကွဲနှစ်ခုကြောင့်ပင်။
ရောဂါဖြစ်စီ လူ့ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ်ရေ ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ်မျိုးစုဝင်ဖြစ်ရေ။ စာရင်းသွင်းပြီးရေ အမျိုးပေါင်း ၁၇၀ ကျော် ဟိရေ။ ၄၀ ကျော်မှာ လိင်မှတဆင့် ကူးရေ (အရှေ့ရော အနောက်အပြင် ပါးစပ်ကိုလည်း စာရင်းရို့ရပါဖို့)။ အချေက လက်တည့်စမ်းခြင်း၊ အဖော်တသိုက်နန့် ပျော်ပိုက်ခြင်း၊ ဆီးလိပ်သောက်ခြင်းနန့် ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းခြင်းရို့ကြောင့် ရောဂါရနိုင်ခြေ များရေ။ ရောဂါရပြီးနောက် အထက်ဖော်ပြပါအတိုင်း လိင်မှတဆင့် ပျံ့ရေ။ ကိုယ်ဝန်သည် အမေမှ ဝမ်းထဲနေသို့ ကူးနိုင်သိမ်းရေ။ အခြားကြွက်နို့တိမှာ ကိုယ်ခန္ဓာအပြင်ဘက်ချင်း ထိတွိ့မှုကြောင့် ကူးကေလည်း ဒေလူ့ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ်ဖြစ်စီရေ လူ့ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ်မှာ ယင်းပိုင် မကူး။ လိင်အင်္ဂါ၌ ဒေရောဂါဖြစ်နီသူအား စစ်ဆီးရာ လက်ချောင်းထိပ်တွင်ပင် ဗိုင်းရပ်တိ ဟိနေကြောင်း တွိ့ထားရေ။ လူ့ကြွက်နို့ဗိုင်းရပ်ကို သာမန် လက်ဆီးရည် ပိုးသတ်ဆီးရို့ဖြင့် မသတ်နိုင်။ ယင့်ချင့်ကြောင့် fomites ရို့မှတဆင့် ကူးတော့ရေ။ လူတဦးတွင် လူ့ကြွက်နို့ပိုး တမျိုးထက်မက ဟိနိုင်ရေ။ ဒေပိုးစွာ လူကိုသာ ကူးရေ။
ရောဂါအများစုကို ကာကွယ်ဆီးတိဖြင့် တားနိုင်ရေ။ ထိရောက်စီရန် ရောဂါမရမီကပင် ကာကွယ်ဆီးထိုးထားသင့်ပြီး လက်တည့်မစမ်းသိမ်းရေ ၉-၁၃ အရွယ်ကို သင့်လျော်ရေဟု အကြံပြုကတ်ရေ။ သားအိမ်ချောင်းကင်ဆာ ဆီးစစ်ခြင်းလုပ်ပါက မူမမှန်ဆဲတိကို စောစီးစွာတွိ့နိုင်ပြီး တင်ကြိုကုသနိုင်ရေ။ ဆီးစစ်ခြင်းရေ သားအိမ်ချောင်းကင်ဆာရခြင်းနန့် ၎င်းကြောင့်အသက်ဆုံးတိကို လျီာ့ကျစေရေ။ လိင်ကြွက်နို့ကိုလည်း ဖယ်ဖြတ်ကုသနိုင်ရေ။
လူတိုင်း အသက်အရွယ်တချိန်ချိန်၌ လူ့ကြွက်နို့ပိုး အကူးခံရရေ။ လိင်မှတဆင့်ကူးရေမှာ အဓိကဖြစ်ဧ့။ ၂၀၁၈ ခု၌ တကမ္ဘာလုံးတွင် သားအိမ်ချောင်းကင်ဆာရောဂါရေ ၅၆၉၀၀၀ တွိ့ပြီး ၃၁၁၀၀၀ ယောက် သီဆုံးခရေ။ အအသီများရခြင်းမှာ ဆီးမစစ်နိုင် ဆီးမကုနိုင်ရေ လူဆင်းရဲနိုင်ငံတိတွင်ဖြစ်ရေ။ အမေရိကန်၌ တနှစ်ကေ ၃၀၇၀၀ မျှ ဒေရောဂါဖြစ်သူ ဟိနေရေ။ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် အရွယ်ရောက်ပြီးသား အထန်သမားရို့ဧ့ ၁% မှာ လိင်အင်္ဂါ၌ ကြွက်နို့ပေါက်တတ်ရေ။ ယကေလည်း ၁၉၀၇ ခုမတိုင်မီအထိ ဗိုင်းရပ်ကြောင့်ဖြစ်ရေဟု မသိခကြ။