ရူပဗေဒတွင် ရွေ့လျားခြင်း ဆိုရေမှာ အရာဝတ္ထုတစ်ခုရေ အချိန်ပေါ်မူတည်ပနာ ၎င်းဧ တည်နီရာပြောင်းလဲခြင်း ဖြစ်ရေ။ ရွေ့လျားခြင်းကို သင်္ချာနည်းအရ အရွေ့၊ အကွာအဝီး၊ အလျင်၊ အဟိန်၊ အမြန်၊ အချိန် စသည့် ဝေါဟာရတိဖြင့် ဖော်ပြလီ့ဟိရေ။ အရာဝတ္ထုတစ်ခုဧ ရွေ့လျားခြင်းကို စူးစမ်းသူက ရည်ညွှန်းဘောင်(အမှတ်)ကို မူတည်ဆက်စပ်ပနာ လီ့လာစူးစမ်းနိုင်ကာ အချိန်ပြောင်းလဲမှုနန့်အတူ ထိုရည်ညွှန်းဘောင်ကိုပင် မူတည်ဆက်စပ်ပြီး ထိုအရာဝတ္ထုဧ တည်နီရာပြောင်းလဲမှုကို တိုင်းတာခြင်းဖြင့် လီ့လာနိုင်ရေ။ အရာဝတ္ထုတိဧ ရွေ့လျားခြင်းကို ဖော်ပြရေ ရူပဗေဒဘာသရပ်ခွဲကို ကိုင်နစ်မတ်တစ် (kinematics; ကင်နစ်မတ်တစ် ဟုလည်း အသံထွက်ဟိ) ဟုခေါ်ဆိုပြီး အားတိနန့် အားတိဧ ရွေ့လျားခြင်းအပေါ် သက်ရောက်မှုအား လီ့လာသည့် ဘာသာရပ်ကို ဒိုင်းနမစ် (dynamics) ဟု ခေါ်ဆိုရေ။
အရာဝတ္ထုတစ်ခုရေ ပီးထားရေ ရည်ညွှန်းဘောင်နန့် ဆက်စပ်ပနာ ပြောင်းလဲမှုမဟိကေ ထိုအရာဝတ္ထုရေ ရပ်နေရေ၊ ရွေ့လျားမှုမဟိ (သို့) ပတ်ဝန်းကျင်ကို ရည်ညွှန်းချက်ထားပနာ ကိန်းသေတည်နီရာတွင် ဟိရေ၊ အချိန်အလိုက် မပြောင်းလဲဟု စအနိန်နန့်ဆိုနိုင်ရေ။ ပကတိရည်ညွှန်းဘောင် (သို့) ပကတိအမှတ်နီရာ မဟိရေကြောင့် ပကတိရွေ့လျားမှု (absolute motion) ကို ဆုံးဖြတ်ပနာ မရနိုင်ပေ။[1] ယင့်ချင့်ကြောင့် စကြဝဠာအတွင်း အရာဟူသမျှရေ ရွေ့လျားနေရေဟု ယူဆနိုင်လီရေ။[2]:20–21
ရွေ့လျားမှုရေ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ စနစ်တိတွင် အသုံးချနိုင်ရာ အရာဝတ္ထုတိ (ကြီး/ငယ်) ၊ ဒြပ်မှုန်တိ၊ ဒြပ်စက်ကွင်းတိ၊ ရောင်ခြည်ဖြာထွက်ခြင်း၊ ရောင်ခြည် စက်ကွင်းတိ၊ ရောင်ခြည်မှုန်တိ၊ ကွေး/ခုံးခြင်း၊ အာကာသအချိန် စရေရို့၌ အသုံးချနိုင်ရေ။ ပုံရိပ်၊ သဏ္ဌာန်၊ နယ်နိမိတ်တိဧ ရွေ့လျားမှုတိအကြောင်းကိုလည်း ပြောဆိုနိုင်ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် "ရွေ့လျားမှု"ဆိုရေ ဝေါဟာရရေ ယေဘုယျအားဖြင့် အာကာသတွင် ရုပ်ဝတ္ထုစနစ်တစ်ခုဧ ပုံပန်းသဏ္ဌာန် အစီအစဉ် (သို့) တည်နီရာတိဧ အဆက်မပြတ် ပြောင်းလဲမှုကို သဘောဆောင်ဧ ။
အရာဝတ္ထုတစ်ခုဧ ရွေ့လျားမှုကို တိုင်းတာသည့် အဓိကတန်ဖိုးမှာ အဟုန်ဖြစ်ဧ ။ အရာဝတ္ထုတစ်ခုဧ အဟုန်ရေ ထိုအရာဧ ဒြပ်ထု၊ အလျင်ရို့အပေါ် မူတည်ရေ။ ပြင်ပသက်ရောက်မှုမဟိရေ စနစ် (isolated system) ၌ အရာဝတ္ထုရို့ဧ စုစုပေါင်းအဟုန်ရေ အချိန်အလိုက် ပြောင်းလဲမှုမဟိပေ။ ဒေရေကို အဟုန် ထိန်းသိမ်းခြင်း ဥပဒေသ (law of conservation of momentum) ၌ ဆိုထားရေ။ အရာဝတ္ထုဧ ရွေ့လျားမှု (အကျိုးဆက်အနိန်နန့် ၎င်းဧ အဟုန်) ရေ ပြင်ပအားတစ်ခု ထိုအရာပေါ်သို့ သက်ရောက်မှုမဟိပါက မပြောင်းလဲနိုင်ပေ။
ကိုးကား
edit- ↑ Wahlin, Lars (1997). "9.1 Relative and absolute motion" (PDF). The Deadbeat Universe. Boulder, CO: Coultron Research. pp. 121–129. ISBN 978-0-933407-03-9. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 25 January 2013.
- ↑ Tyson, Neil de Grasse; Charles Tsun-Chu Liu; Robert Irion (2000). One Universe : at home in the cosmos. Washington, DC: National Academy Press. ISBN 978-0-309-06488-0.