Wp/rki/ဂေါတမဗုဒ္ဓ

ဂေါတမဗုဒ္ဓ (ဘီစီ ၅၆၃/၄၈၀ ခန့်– ၄၈၃/၄၀၀ ခန့်) သိဒ္ဓတ္ထဂေါတမ သကျမုနိဗုဒ္ဓ, မဟုတ်ကေလဲ့ ဗုဒ္ဓ စော် ဒေ ဘဒ္ဒကမ္ဘာ တွင် ပွင့်တော်မူခရေ ကကုသန် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား၊ ကောဏဂုံ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား၊ ကဿပ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား၊ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား ဆိုပနာ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား(၄) ဆူတွင် နောက်ဆုံး ပွင့်တော်မူခရေ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဖရား ဖြစ်ရေ။

Wp/rki/ဂေါတမဗုဒ္ဓ
အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဥတ္တရပဒေသပြည်နယ် မိဂဒါဝုန်ဟိ ဗုဒ္ဓရုပ်တု (၄ ရာစုခေတ်လက်ရာ)
ဘာသာ	ဗုဒ္ဓဘာသာ
ကျော်ကြားမှု	ဗုဒ္ဓဘာသာ တည်ထောင်သူ
အခြားနာမည်တိ	သိဒ္ဓတ္ထဂေါတမ၊ စကြာမုနိ
ပုဂ္ဂိုလ်ရီးရာ
မွီးဖွား	ဘီစီ ၅၆၃ သို့ ၄၈၀ လုမ္ဗိနီ၊ သက္ကတိုင်း
ကွယ်လွန်	ဘီစီ ၄၈၃ သို့ ၄၀၀ (သက်တော် ၈၀) ကုသိနာရုံပြည်၊ မလ္လတိုင်း
အိမ်ထောင်ဖက်	ယသောဓရာ
သားသမီး	ရာဟုလာ
မိဘ	သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး (father) မယ်တော်မာယာ (mother)
ရာထူး တာဝန်
အရင်က	ကဿပဖရား
ဆက်ခံ	မေတ္တေယျဖရား

ဗုဒ္ဓဝင်

ဗျာဒိတ်ခံယူတော်မူခြင်း

ဗျာဒိတ်တော်ခံယူနိန်ပုံသရုပ်ဖော်ပန်းတမော့လက်ရာ

ဖရားလောင်းရေ ဗျာဒိတ်ခံယူမည့်ဘဝ၌ အမရဝတီဆိုသော မင်းနိန်ပြည်တော်ဝယ် သုမေဓါ နာမည်ဟိသော သူဌေးသား ဖြစ်ခရေ။ သူဧ့ အမိအဖရို့စွာ သူငယ်ရွယ်စဉ်ကပင် သီဆုံးလားကတ်ရာ ရွှေဖေသာ ဝန်ဥစ္စာ အများကြီး ကျန်ရစ်ခရေ။ ပညာတတ်မြောက်ပြီးကေ တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ်ရောက်ရေအခါ ဘဏ္ဍာထိန်းအမာ့ခ်ျက ဝန်အားလုံးကို သူ့အား လွှဲအပ်လီရေ။ သုမေဓါသူဌေးသား စိုင်းစားစော်မှာ "ငါဧ့ ဘိုးဘွားမိဘရို့စွာ ဝန်ကို ယှာရုံသာ ယှာတတ်ပြီးကေ ယူမလားတတ်ကတ်ပါတကား။ ငါစော် စွန့်ကြဲပီးကမ်းပြီးကေ ကုသိုလ်ကို ငါ့နောက်ပါအောင် ယူလားဖို့။" အေပိုင်စိုင်းစားပြီးကေ ရတနာတိုက်တိကို ဖွင့်ပြီးကေ "အလိုဟိသူရို့ ယူကတ်ကုန်ဖိ" ဟုကြွီးကြော်ကာ မိမိဧ့ စည်းစိမ်အားနူံးကို လှူဒါန်းလီရေ။ ယပြီးနောက် ဟိမဝန္တာတောသို့ ထွက်ခွါကာ ရသေ့ ရဟန်း ပြုရေ။

ကဆုန်လပြည့်နိန့်တခုတွင် ဖရားလောင်း သုမေဓာသျှင်ရသေ့ရေ ဈာန်အဘိညာဉ်ရပြီးကေ ကောင်းကင်ခရီးနန့် ကြွလားစဉ် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဖရား ကြွတော်မူရန် ရမ္မာမြို့ သားရို့ လမ်းပြင်နိန်ကတ်စော်ကို မြင်ရပြီးကေ ကောင်းကင်မှဆင်းကာ မိမိ လည်း ပါဝင်လုပ်အားပီးလိုအတွက်နန့် နိန်ရာတစ်ကွက် တောင်းယူ လီရေ။ ဖရားလောင်းရသေ့ရေ တန်ခိုးနန့် ပြင်ဆင်ကေ လွယ်ကူစွာပြီးနိုင်ကေလည်း ကိုယ်နန့် အပင်ပန်းခံပြီးကေပြုမှ ပိုပြီးကေအကျိုးများဖွယ် ဟိအတွက်နန့် ယင်းတိုင်သျှင်များနည်းတူ မြီကိုထမ်းပြီးကေ ရွှံ့ညွန်ဗွက်ကို ဖို့နိန်စဉ် ရဟန္တာလေးသိန်း နန့်အတူ ဖရားသျှင် ကြွလာတော်မူအတွက်နန့် ပြင်ပြီးကေ မပြီးသိမ်းရေ ရွှံ့ညွန်ထက်မှာ မိမိကိုယ်ကို တန်းထားခင်းပြီးကေ မှောက်စင်းနီလီရေ။

ဒေအချိန်တွင် သုမိတ္တာမည်သော အမျိုးသမီးကလည်း ကြာပန်းရှစ်စည်းတွင် ၅ စည်းကို ရသေ့အား ဖရားသျှင်ကိုလှူရန်ပီးပြီးကေ ၃ စည်းကို မိမိကိုယ်တိုင် လှူဒါန်းလီရေ။ ဖရားသျှင်ရေ အနာဂတံသဉာဏ်နန့် အနာဂတ်ကို ဆင်ခြင်တော်မူကာ "ဒေရသေ့ရေ ဂေါတမဖရား ဖြစ်လီဖို့။ ဒေအမျိုးသမီးကား ပါရမီဖြည့်ဖက် ဖြစ်လီဖို့" ဟု ဗျာဒိတ်ပီးတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် လှူဒါန်းထားသော ကြာပန်းရှစ်စည်းကို ရသေ့အပေါ် ကြဲဖြန့်ကာ ရသေ့ဧ့ နံပါးမှ ယှောင်လွှဲပြီးကေ ကြွတော်မူလေ ရေ။

ဖွားတော်မူခြင်း

ဖရားအလောင်းရေ လေးသင်္ချေနန့် ကမ္ဘာတစ်သိန်းအထိ ပါရမီဖြည့်ပြီးကေ ဖရားမဖြစ်မီ တစ်ဘ၀အလို၌ တုသိတာနတ်ပြည်ဝယ် သေတကေတု မည်သော နတ်မင်း ဖြစ်လီရေ။ ဖရားလောင်း နတ်မင်းရေ နတ်စည်းစိမ်ကို နှစ်ပေါင်း ၅၇၆သန်းလုံးလုံး ခံစားတော်မူပြီးနောက် နတ်သက်စေ့ပြီးကေ စုတေဖို့ရန် စုတိနိမိတ်ငါးပါးထင်လာရေအခါ စကြာ၀ဠာတိုက်တစ်သောင်းမှ နတ်ဗြဟ္မာရို့စွာ တုသိတာနတ်ပြည်သို့ စုပေါင်းလာရောက်ကာ ဖရားဖြစ်ရန် လူ့ပြည်သို့ ဆင်းသက်ဖို့ လျှောက်ထားတောင်းပန် ကတ်ရေ။ နတ်မင်းလည်း-

1. ကာလ - တစ်သိန်းတမ်းနန့် တစ်ရာတမ်းတွင်းဆိုရေ ဖရားဖြစ်ချိန်ကာလကို ကြည့်ခြင်း
2. ဒီပ - ဇမ္ဗူဒီပါတောင်ကျွန်းကို ကြည့်ခြင်း
3. ဒေသ - မဇ္ဈိမဒေသကို ကြည့်ခြင်း
4. ကုလ - မင်းမျိုး၊ ပုဏ္ဏားမျိုးရို့တွင် လူရို့အလေးအမြတ်ပြုသော အမျိုးကို ကြည့်ခြင်း
5. ဇနိန်တ္တိယာအာယု - မယ်တော်ဧ့ အသက်ကို ကြည့်ခြင်း

ဆိုရေ ကြည့်ခြင်းကြီးငါးပါးကို ကြည့်ပြီးနောက် လူ့ပြည်၌ ပဋိသန္ဓေနိန်ဖို့ရန် ဝန်ခံတော်မူလီရေ။ ဝါဦးသတင်းနိန့်၌ မယ်တော်မာယာရေ စစောစောစောကပင် အလှူဒါနကြီးကိုပြုပနာ ဥပုသ်စောင့်ထိန်း ပြီးကေ တိုက်ခန်းသို့ဝင်ပြီးကေ သလွန်တော်၌ လျောင်းစက်အိပ်တော်မူရေ။ အိပ်ပျော်နိန်စဉ် အောက်ပါအိပ်မက်ကို မြင်မက်လီရေ။

နတ်မင်းကြီးလေးယောက်ရို့စွာ မိဖုရားကို ဟိမဝန္တာတော၌ဟိသော ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ ကျောက်ဖျာ သို့ သလွန်နန့်တကွ ယူဆောင်ပြီးကေ အင်ကြင်းပင်ကြီးအောက်၌ ချထားကြလီရေ။ ယပြီးနောက် နတ်မိဖုရား များက အနဝတတ်အိုင်သို့ ဆောင်ယူပြီးကေ မိဖုရားကို ရေချိုးပီးကတ်ရေ။ ယပြီးနောက် နတ်ဝတ်တန်ဆာများ ဆင်ယင်ပီးကာ ဖေသာတောင်အတွင်း၌ ဟိသော ရွှေဗိမာန်သို့သွင်းပြီးကေ အိပ်ရာ၌ အိပ်စက်ကြစီရေ။ ယင်းခါ ဖရားလောင်းဆင်ဖြူတော်ရေ သူဧ့နိန်ရာ ရွှေတောင်မှ သက်ဆင်းကာ ဖေသာတောင်သို့ လာရားကေ ရွှေဗိမာန် သို့ ဝင်ပြီးနောက် မယ်တော်ဧ့ လက်ယာနံပါးကို ဖောက်ပြီးကေဝင်သပိုင် အိပ်မက်မြင်မက်လီရေ။ ထိုအချိန်မှာပင် မာယာဒေဝီ မိဖုရားဧ့ဝမ်း၌ ဖရားလောင်း ပဋိသန္ဓေယူ လီရေ။ အချိန်ကာလမှာ မစွာသက္ကရာဇ် ၆၇ ခု ဝါဦးသတင်းနိန့် ကြသပတီးနိန့်ပင် ဖြစ်ရေ။

ဖရားလောင်းပဋိသန္ဓေနိန်ပြီးကေ ဆယ်လပြည့်ရာ မဟာသက္ကရာဇ် ၆၈ ခု ကဆုန်လပြည့်နိန့်တွင် မယ်တော်မာယာရေ ဆွေတော်မျိုးတော်များဟိရာ ဒေဝဒဟပြည်သို့ လားလိုပါကြောင်း သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးအား အခွင့်တောင်းလီရေ။ မင်းကြီးရေ ကပိလဝတ်ပြည်မှ ဒေဝဒဟပြည်သို့ လားရာလမ်းတစ်လျှောက်လုံးတွင် တန်ဆာဆင် စေပြီးကေ မင်းခမ်းမင်းနားနန့် ထွက်တော်မူစီလီရေ။ ခရီးအကြား၌ လုမ္ဗိနီအင်ကြင်းဟင်းခင်းတော်ကို ခေတ္တ ဝင်တော်မူလီရေ။ မယ်တော်မာယာရေ အင်ကြင်းကိုင်းကို လက်နန့် လှမ်းကိုင်လိုက်တုန်းမှာ ဝမ်းတော် လှုပ်လာ အတွက်နန့် အဝတ်အကာအရံကို ကာရံစေပြီးကေ မတ်တပ်ရပ်ပနာသာပင် ဖရားအလောင်းတော်ကို ဖွားမြင်လီရေ။ ဒေအချိန်ရေ မဟာသက္ကရာဇ် ၆၈ ခု (ဘီစီ ၆၂၃) ကဆုန်လပြည့် သောကြာနိန့် ဖြစ်ရေ။

ဖွားမြင်ပြီးရေအခါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံမှ ရဟန္တာဗြဟ္မာမင်းက ဇာတဘက်နန့် ခံယူပြီးကေ မယ်တော် ဧ့ ရှေ့၌ပြကာ "အသျှင်မိဖုရား၊ အားပါတော်မူပါ။ သားရတနာကို ဖွားမြင်ပါယာ" ဟုဆိုဧ့။ ယပြီးနောက် စတုမစွာရာဇ်နတ်မင်းကြီးများက သစ်နက်သားမွီးထည်နန့် လှမ်းယူပြီးကေ လူရို့လက်ကို လှမ်းလိုက်လီရေ။ ယပြီးနောက် လူရို့လက်မှ ဆင်းပနာ မြီ၌ တည့်မတ်စွာရပ်တော်မူပြီးကေ အရပ်ဆယ်မျက်နှာသို့ ရှုစားတော်မူလီရာ အားနူံးသောနတ်ဗြဟ္မာရို့က အရိုအသေပီးကတ်အနိန်နန့် မြောက်အရပ်သို့ ခုနစ်ဖဝါးကြွ ပြီးကေ "အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ" ( တစ်လောကလုံး၌ ငါနိန်ပြီးကေ အမြတ်ဆုံး) ဟု ကြုံးဝါးဧ့။

ဖရားလောင်း ဖွားမြင်သောအချိန်မှာပင် ယကေဓရာမင်းသမီး၊ ညီတော် အာနန္ဒာ၊ ကာဠုဒါယီ အမတ်၊ ဆန္နအမတ်လောင်း တိကိုလည်း အသီးသီးဖွားမြင်ရေ။ ကဏ္ဍကမြင်းကိုလည်း မွီးရေ။ ရွှေအိုး ကြီးလေးလုံးလည်း ပေါ်လီရေ။ ဗောဓိပင်လည်း ပေါက်ရေ။

နာမည်ပီးတော်မူခြင်း

ဖရားလောင်း ဖွားမြင်ရေကြားအနိန်နန့် ကပိလဝတ်ပြည်နန့် ဒေ၀ဒဟပြည်မှ ဆွေတော်မျိုးတော်များ စုဝီးရောက်လာကတ်ရာ မာယာဒေဝီနန့် ဖရားလောင်းကို ကပိလဝတ်ပြည်သို့ ခေါ်ဆောင်လားကတ် ရေ။ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး ကိုးကွယ်သော ကာလဒေဝီလ ရသေ့ကြီးရေ နန်းတော်သို့ ကြွရောက်လာရာ မင်းကြီးက သားတော်ကို ရသေ့ကြီးအား ပြပြီးကေ "သားတော် ဆရာမြတ်ကို ဟိခိုးဖိ" ဟုဆိုဧ့။ ဖရားလောင်းက ဟိမခိုး။ ရသေ့ကြီးဧ့ အဂေါင်းထက်၌ ခြေစုံရပ်ပနာ တည်ရေ။ ထူးကဲလှအနိန်နန့် ရသေ့ကြီးက ဖရားလောင်းကို ဟိခိုးပိုင် မင်းကြီးကလည်း သားတော်ကို ပထမဆုံးအကြိမ် ဟိခိုးရေ။ ရသေ့ကြီးရေ ဖရားလောင်းကို စူးစိုက်ကြည့်ကာ ရယ်လည်း ရယ်ရေ။ ငိုလည်း ငိုရေ။ မင်းကြီးက မီးရေအခါ ရသေ့ကြီးက "မင်းမြတ်၊ သင့်သားတော်ရေ ဖရားဖြစ်လီဖို့။ ယင်းချင့်ကြောင့် ငါအားပါပြီးကေ ရယ်ရေ။ ယေကေလဲ သားတော် ဖရားဖြစ်ချိန်၌ ငါသီလွန်ပြီး ဖြစ်နိန်ရာ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ဝမ်းနည်းပြီးကေ ငိုရေ" ဟု ဆိုဧ့။

ဖရားလောင်းဖွားမြင်ပြီး ငါးရက်မြောက်သောနိန့်တွင် မင်းကြီးက ပုဏ္ဏားတော်တိကို ဖိတ်ကာ သားတော်ဧ့ လက္ခဏာတော်တိကို ကြည့်ရှုဖတ်သားစီရေ။ ပုဏ္ဏားတော် ခုနစ်ယောက်ရို့က "သားတော်ရေ စကြဝတေးမင်းကေလည်းကောင်း၊ ဖရားကေလည်းကောင်း ဖြစ်လီဖို့" ဆိုပနာ နှစ်ခွ ဆိုကတ်ရေ။ အသျှေဆုံးဖြစ်သော ကောဏ္ဍည ပုဏ္ဏားကမူ "အရှင့်သားတော်ရေ တောထွက်ပြီးကေ ဖရားစင်စစ် ဧကန်ဖြစ်လီဖို့" ဆိုပနာ တစ်ခွန်းတဲးသာ ဆိုလီရေ။ မင်းကြီးက "ငါ့သားတော်ရေ အဘယ်အရာကို မြင်ပြီးကေ တောထွက်ဖို့လဲ" ဟုမီးရေ။ "သူအို၊ သူနာ၊ သူသီ၊ ရဟန်း ဆိုရေ နိမိတ် ကြီးလေးပါးကို မြင်ပြီးကေ တောထွက်ပါဖို့" ဆိုပနာ ကောဏ္ဍည ပုဏ္ဏားက ဖြေရေ။ ယပြီးနောက် ဖရားလောင်း ကို "သိဒ္ဓတ္ထ" ဟု နာမည်ပီးရေ။ အဓိပ္ပာယ်မှာ အကျိုးအားနူံးကို ပြီးစီးစေသောသူ ဆိုပနာ ဖြစ်ရေ။ ဂေါတမအနွယ်ဖြစ်အတွက်နန့် "သိဒ္ဓတ္ထဂေါတမ" ဟုလည်း ခေါ်ကတ်ရေ။

ကြင်ရာတော်ရွေးခြင်း

ဖရားအလောင်း တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ် အရွယ်ရောက်ရေအခါ ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး ရေ ဆွေတော်မျိုးတော်မင်းများထံသို့ သမီးရတနာ ပို့ဆက်လာရန် ရာဇသံ ပီးရေ။ သမီးသျှင် မင်းများက ဖရားလောင်းမင်းသားကို "အဆင်းသာလှပြီးကေ ပညာမတတ်" ဟု သရော်ကာ သမီးရတနာ မပို့ဘဲနီကတ် လီရေ။ ထိုအကြောင်းကို သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးက သားတော်အားပြောပြလီရာ ဖရားလောင်းက အခက်ဆုံး လေးအတတ်ကို ပြရန် ဝန်ခံလိုက်လီရေ။ ယပြီးနောက် တိုင်းပြည်ဟိ ထင်ယှားသော လေးဆရာတိကို နန်းတော်မြီပြင်၌ စုရုံးစီကာ လေးဆရာလေးယောက်ကို လေးမျက်နှာကထားပြီးကေ ဖရားလောင်းကိုယ်တိုင် အလယ်ကနိန်ပြီးကေ "မင့် ရို့က ငါ့ကို တစ်ပြိုင်တဲးပစ်ကတ်ဖိ" ဟု ဆိုလီရေ။ လေးဆရာလေးယောက် ပစ်လိုက်သော မြားရို့ မိမိအားမထိအောင် မြှားတစ်စင်းတဲးနန့် ကာကွယ်နိုင်လီရေ။ အေပိုင် လေးအတတ်ပြပြီးမှ ဆက်သလာသော သမီးကညာရို့တွင် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးဧ့ ညီမတော် အမိတ္တာနန့် ဒေဝဒဟပြည့်သျှင် သုပ္ပဗုဒ္ဓမင်းဧ့ သမီးတော် ယသောဓရာ နာမည်ဟိသော မင်းသမီးနန့် လက်ဆက်ကာ နန်းသိမ်းပွဲ ခံယူလီရေ။

ထီးနန်းစံတော်မူခြင်း

ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးရေ သားတော်အတွက် ဆောင်းဥတုတွင် စံမြန်းရန် ရမ္မ မည်သော ဘုံ ၉ ဆင့် နန်းဆောင်၊ နွီရာသီတွင် စံမြန်းရန် သုရမ္မ မည်သော ဘုံ ၅ ဆင့် နန်းဆောင်၊ မိုဃ်းဥတုတွင် စံမြန်းရန် သုဘ မည်သော ဘုံ ၇ ဆင့် နန်းဆောင် ဆိုရေ နန်းဆောင်ကြီးသုံးဆောင်ကို ဥတုအလိုက် ခံစားရန် ဆောက်လုပ်ပီးဗလင်ရေ။ အေပိုင်နန့် ဖရားလောင်းရေ မင်းစည်းစိမ်ကို သက်တော် ၂၉ နှစ်အထိ ၁၄နှစ်မျှ စံစားတော်မူလီရေ။

သံဝေဂယူတော်မူခြင်း

ဖရားလောင်းရေ မင်းစည်းစိမ်ကို ၁၄နှစ်မျှ ခံစားပြီးနောက် သက်တော် ၂၉ နှစ် အရွယ်သို့ ရောက်ရေအခါ တပျင်းများရေ အခြွီအရံရို့နန့် ဟင်းခင်းတော်သို့ ထွက်တော်မူလီရာ ဗြဟ္မာမတ္ရို့က သူအို၊ သူနာ၊ သူသေ၊ ရဟန်း ဆိုရေ နိမိတ်ကြီးလေးပါးကို အစိုင်တိုင်းဖန်ဆင်းပနာ ဖရားလောင်းနန့် ဂါရီထိန်းမြင်ရုံမျှ ပြကြလီရေ။ ယင်းခါ သူအို၊ သူနာ၊ သူသေ တိကို တစ်ချိန်မျှ မမြင်ဖူးသော ဖရားလောင်းရေ မိမိနန့်တကွ ဆွေတော်မျိုးတော် အားနူံးပင် အိုကြရ နာကြရ သေကြရဦးမည်ဆိုပနာ သံဝေဂဖြစ်တော်မူတုန်း သပ္ပါယ်သော ရဟန်းတော်ကို ဖူးမြင်ရရေအခါ ဘ၀အဆက်ဆက်က နှစ်သက်ခရေ အသွင်ဖြစ်ရရားကေး အားရရွှင်လန်းပနာ ရဟန်းပြုဖို့ရန် အဓိဋ္ဌာန်ပြုတော်မူလီရေ။ ယပြီးနောက် ညနိန်ချမ်း၌ ဟင်းခင်းတော်မှ ပြန်တော်မူလီရေ။ ထိုပြန်ခါနီး၌ သားတော်ဖွားမြင်ကြောင်းကို သံတော်ဦးတင်လာအနိန်နန့် "ရာဟုဇာတော - အနှောင်အဖွဲ့ဖြစ်ပါပကော" ဟု ညည်းတွားတော်မူလီရေ။ ထိုစကားကို အကြောင်းပြုပနာ သားတော် လေးကို ရာဟုလာ ဟု နာမည်ပီးတော်မူလီရေ။

တောထွက်တော်မူခြင်း

ဖရားလောင်းရေ နန်းတော်သို့ ရောက်တော်မူပြီးနောက် ကချေရေ မောင်းမရို့ ကပြတီးမှုတ်ပနာ ဖျော်ဖြေကတ်ရေကို ရှီးကပင် စိတ်ဝင်စားတော်မမူဘဲ သလွန်တော်၌ လျောင်းစက် တော်မူလီရေ။ ယင်းခါ ကချေရေမောင်းမရို့လည်း သီဆိုတီးမှုတ်မှုတိကို ရပ်တန့်ပြီးကေ အိပ်ကတ်လီရေ။ ယင်းပိုင် မောင်းမတိ ဒူးပေါ်ပေါင်ပေါ် အစဟိစော်နန့် အိပ်ပျော်နီကတ်ပုံကို ဖရားလောင်း စက်တော်ခေါ်ရာမှ အထတွင် မြင်တော်မူပြီးကေ ရှီးကထက် သံဝေဂရ ပြီးကေ "ဒေနိန့်ညမှာပင် တောထွက်တော့အံ့" ဟု ကြံတော်မူကာ ငယ်ကျွန်တော်ရင်း ဆန္နအမတ်ကို နှိုးပနာ ကဏ္ဍကမြင်းကို ဆက်ဖို့ရန် အမိန့်ပီးလီရေ။

ယင်းခါ နန်းတော်ဧ့ အတွင်းအပြင်၌ နတ်ဗြဟ္မာများရို့ ရောက်နီကတ်ဧ့။ နန်းတော်အတွင်းဟိ လူတိနန့်တကွ တစ်မြို့လုံး မနိုးကတ်ရအောင် နတ်တိက စီမံထားဧ့။ ဖရားလောင်းရေ တောသို့ ထွက်ခွာတော်မူခါနီးမှာ သားတော်ကို ရှုစားတော်မူလိုအတွက်နန့် ယကေဓရာမိဖုရားဧ့ အဆောင်တော်သို့ ကြွတော်မူလီရေ။ ဖရားလောင်းရေ အဆောင်တော်အတွင်းသို့ ရောက်လာရေအခါ သားတော်လေးနန့် ကြင်ယာတော်မိဖုရားရို့ စက်တော်ခေါ်နိန်ပုံကို ရှုစားတော်မူရရေအခါ ရင်သွီးတော်လေးအား အားရပါးရ ပွေ့ယူတော်မူလိုကေလည်း မိဖုရားနိုးကေ ထွက်နိုင်ဖို့ လမ်းမမြင်အတွက်နန့် "ဖရားဖြစ်မှ သားတော်ကို ရှုတော့အံ့" ဟု ဆုံးဖြတ်တော်မူကာ အဆောင်တော်မှ ထွက်ခွာတော်မူပြီးကေ ကဏ္ဍကမြင်းတော်ပေါ်သို့ တက်လီရေ။ ဒေအချိန်ရေကား မဟာသက္ကရာဇ် ၉၇ ခု ဝါဦးသတင်းနိန့် တနင်းလာနိန့် ဖြစ်ရေ။

ဖရားလောင်းရေ နတ်ဗြဟ္မာတိ ခြံရံပနာ ဖွားဖက်တော် ဆန္နအမတ်အား မြင်းမြီးကို ကိုင်ဆွဲစီပြီးကေ ကဏ္ဍကမြင်းကို စီးပနာ မြို့တော်မှ ထွက်လီရေ။ မြို့တန်းခါးအနီးသို့ ရောက်သော အခါ မြို့စောင့်နတ်တိက လူတစ်ထောင်ဖွင့်မှ ပွင့်နိုင်သော တန်းခါးကို တန်ခိုးနန့် ဖွင့်ပီးကတ်ရေ။ ထိုအချိန် တွင် မာရ်နတ်ရောက်လာပြီးကေ "သင်မင်းသား ….. တောထွက်ဖို့ မလိုပါ။ မကြာခင် ခုနစ်ရက်မြောက်၌ စကြာရတနာ ဆိုက်ရောက်ပါလီဖို့" ဟုပြောပြီးကေ တားလီရေ။ ယကေလည်းသော ဖရားလောင်းကမူ ဂရုမထားဘဲ လားမြဲပိုင်လားလီရေ။ ယင်းပိုင် တောထွက်တော်မူလာရာ အနော်မာမြစ်ကမ်းသို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူကေ မြင်းတော်ကို အချက်ပီးပြီးကေ ရှစ်ဥသဘ (၆၃.၉၈ မီတာ) ဝီးသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ခုန်ပျံစီဧ့။ တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ကေ ပြည်ရှည်တွင် ထိုင်တော်မူပြီးကေ သန်ပနာနန့် ဆံတော်ကို ကိုယ်တိုင်ပယ်လီရေ။ ယင်းပိုင် ပယ်ပြီးကေ "ဖရားဖြစ်လီဖို့မှန်ကေ ဆံတော်ရေ ကောင်းကင်မှာ တည်ပါစီသား" ဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြီးကေ မြှောက် လိုက်ရာ ဆံတော်ရေ ကောင်းကင်၌ တည်လီရေ။ ကောင်းကင်၌ တည်နိန်ရေ ဆံတော်ကို သိကြားမင်းက ခံယူပြီးကေ တာဝတိံသာနတ်ပြည်တွင် စူဠာမဏိဇာတီ တည်ထားလီရေ။ ယပြီးနောက် ဃဋိကာရ ဗြဟ္မာ ဆက်ကပ်လာသော သင်္ကန်းနန့် ရဟန်းပြုတော်မူပြီးကေ ဝတ်လဲတော်စောင် ကိုလည်း ဃဋိကာရဗြဟ္မာမင်း ယူပြီးကေ ဗြဟ္မာ့ပြည်ဝယ် ဒုဿဇာတီ တည်ထားကိုးကွယ်လီရေ။

ဒုက္ကရစရိယာကျင့်တော်မူခြင်း

ဖရားလောင်းရေ ရဟန်းပြုပြီးနောက် ဒေသစာရီ လှည့်လည်တော်မူစဉ် အာဠာရ ရသေ့ နန့် ဥဒကရသေ့ရို့ထံ ဝင်ပြီးကေ တရားထူးကို စနည်းနာတော်မူရာ လောကီဈာန်လောက်ကိုသာ ထိုရသေ့ရို့အပါးက ရဟိ အနိန်နန့် တင်းတိမ်အားရတော်မမူသေးအတွက်နန့် ဥရုဝေဠတောသို့ ကြွပြီးကေ ဒုက္ကရစရိယာအကျင့်ကို ကျင့် တော်မူရေ။ ရှီးဦးစွာ သေနာ မည်သော နိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံဝင်ကာ ဆွမ်းစားပီး တော်မူပြီးကေ မေတ္တာဘာဝနာကို ပွားများပနာ ထိုနိန့်ကာလကို လွန်စေတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် ဆွမ်းအာစွာရကို သုံးဆောင်တော်မမူတော့ဘဲ အလိုအလျောက် ကြွီကျလာသော သစ်သီးကိုသာ ကောက်ယူပြီးကေ ဘုဉ်းပီးတော်မူဧ့။ ယပြီးနောက် ထိုထိုဒေဒေ သစ်ပင်အောက် လှည့်လည်ကောက်ယူပြီးကေ စားရ ခြင်းကိုပင် အလုပ်ပျက်ရေလို့ အယူဟိအနိန်နန့် ကိုယ်တော်မြတ်နိန်ရာ သစ်ပင်အောက်၌သာ ကြွီကျသော သစ်သီးများနန့်ပင် မျှတတော်မူလီရေ။ ယပြီးနောက် အစာအာစွာရ စားသောက်နိန်ခြင်းကိုပင် အလုပ်ပျက်ရေလို့ ထင်တော်မူပြီးကေ နနူး အစာမစားဖို့ရန် ကြံတော်မူရေ။ ယကေလည်းသော နတ်များက အစာမစားကေ နတ်ဩဇာသွင်းပီးဖို့လို့ လျှောက်လီရေ။ ယင်းပိုင် နတ်ဩဇာအသွင်းမခံလိုအတွက်နန့် တစ်လက်ခုပ်လောက် ပဲရည်၊ ဆီးသီး လေးကိုမျှ ဘုဉ်းပီးတော်မူလီရေ။ ယင်းပိုင် ကြီးစွာသော ဝီရိယနန့် အစာတဖဲ့ချေသာ စားကာ အားထုတ်မှုကြောင့် ဖရားလောင်းဧ့ ရွှေအဆင်းပိုင် ဝါဝင်းသော ခန္ဓာကိုယ်ရေ ညိုမဲခြောက်ကပ်ပြီးကေ နီလီရေ။ သွီးသားဆိုပနာ မဟိတော့ ဘဲ အရိုးနန့် အရီသာ ကျန်လေတော့ဧ့။ အေပိုင် ဖရားဖြစ်ရန် ခက်ခဲပင်ပန်းစွာ ကျင့်တော်မူလီရေ။ ဖရားလောင်းရေ ဒုက္ကရစရိယာအကျင့်ကို ခြောက်နှစ်လုံးလုံးကျင့်ကေလည်း တရားထူး မရအတွက်နန့် ထိုအကျင့်ကို စွန့်လိုက်လီရေ။ ယပြီးနောက် သေနာနိဂုံး၌ ဆွမ်းခံပြီးကေ အာစွာရကို ပြန်လည် မှီဝဲလီရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် မကြာခင်ပင် အားအင်တိုးပွားပြီးကေ အယင်အသားအရီများ ပြန်လည်ဖြစ် ပေါ်လာလီရေ။

မာရ်နတ်ကို အောင်တော်မူခြင်း

ဖရားလောင်းရေ ကဆုန်လပြည့်နိန့် ဗဒူးနိန့်တွင် သေနာနိဂုံးနိန် သူဌေးကတော် သုရက်ချုပ်ဧ့ ဃနာနို့ဆွမ်းကို ရွှေခွက်နန့်တကွ အလှူခံတော်မူပြီးကေ နိန်ရဉ္စရာမြစ်ကမ်း၌ ၄၉ လုတ်မျှ ဘုဉ်းပီးတော်မူပြီးကေ "ဒေနိန့် ဖရားဖြစ်လီဖို့မှန်ကေ ဒေရွှေခွက်ရေ ရေညာသို့ ဆန်တက်စေသား" ဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြီးကေ မျှောလိုက် ရာ ရွှေခွက်ရေ ရေညာသို့ ဆန်တက်လားပြီးကေ ကာဠနဂါးမင်းဗိမာန်တွင်းသို့ သက်ဆင်းကာ ရှီးဖရားသျှင်ရို့ ဧ့ ရွှေခွက်အောက်၌ တည်လီရေ။ ယပြီးနောက် ဖရားလောင်းရေ နိန်ရဉ္စရာမြစ်ကမ်းဘေးဟိ အင်ကြင်းဟင်းခင်းတွင်း၌ နိန့်ဘက်တွင် သီတင်းသုံးတော်မူပြီးကေ ညနိန်ချမ်းတွင် ဗောဓိပင်သို့ ကြွတော်မူစဉ် လမ်းခရီးအကြားတွင် မြတ်ရိတ်သမား ပုဏ္ဏားပါးက မြက်ရှစ်ဆုပ်ကို အလှူခံပနာ ဗောဓိညောင်ပင်အောက်သို့ ရောက်ရေအခါ ထိုမြက်တိကို ခင်းလိုက်လီရေ။ ယင်းခါ ဆယ့်လေးတောင်ကျယ်သော မြက်နန့်ပြုသော ပန်လင်တော် ပေါ်လာ လီရေ။ ဒေပိုင် နွီကာလဝယ် စိမ်းစိုသော မြက်ခင်းပေါ်တွင် "ဖရားမဖြစ်သမျှ ဒေထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေထား သော တင်ပျဉ်ကို မဖျက်တော့အံ့" ဟု ဓိဋ္ဌာန်ပြီးကေထိုင်နိန်တော်မူရေအခါ နတ်သိကြားများ ရောက်လာလေ ရေ။ သိကြားမင်းရေ ဝိဇယုတ္တရ နာမည်ဟိ ခရုသင်းကို မှုတ်ပနာ အောင်သံပီးနီလေဧ့။ ပဉ္စသီခနတ်သားရေ ဗေဠုဝစောင်းကို တီးနီလီရေ။ သုယာမနတ်မင်းနန့် သန္တုသိတနတ်မင်းရို့ကမူ သားမြီးယပ် နန့် ပတ္တမြားရပ်တိကို တငြိမ့်ငြိမ့် ခတ်နိန်ဧ့။ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာမင်းမှာ ထီးဖြူတော်ကို ဆောင်းမိုဃ်းနိန်ဧ့။ ကာဠနဂါးမင်းဧ့ ကိုယ်ရံတော် နဂါးပျိုမလေးများက ဘုန်းတော်ဘွဲ့တိကို သာယာစွာ ရွတ်ဆိုနီကတ်ဧ့။ အခြားသော နတ်ဗြဟ္မာအပေါင်းရို့စွာ ပန်းနံ့သာဆိဆောက်ခရောက်နန့် ပူဇော်ကြလီရေ။

အေပိုင် အခြင်းအရာကို မာရ်နတ်မင်းမြင်ကေ ချက်ချင်းပင် နတ်ပြည်တက်ပြီးကေ မိမိစစ်ရေ တပ်သားတိကို စုစည်းပနာ မိမိကိုယ်တိုင်က လက်နက်ဆိဆောက်ခရောက်ဆွဲကိုင်သော လက်ရုံးတစ်ထောင် ဖန်ဆင်းပြီးကေ ဂီရိမေခလာ ဆင်ပြောင်ကြီးကို စီးကာ ဗောဓိပင်သို့ ချီတက်လာလီရေ။ ယကေလည်းသော ဗောဓိပင်အနားသို့ မကပ်ဝံ့ဘဲ အဝီးကနိန်သာ ဆိဆောက်ခရောက်သော လက်နက်များနန့် ပစ်ခတ်ကြ လီရေ။ မာရ်နတ်ဧ့ စစ်ရေများ တက်လာကာစကပင် နတ်ဗြဟ္မာရို့စွာ ဝီးရာအရပ်မှ ယှောင်လွှဲပြီးကေ အောင်ပွဲကို ကြည့်ရှုကြလီရေ။ ဖရားလောင်းရေ တစ်ပါးတဲးကျန်ရစ်ကေလည်း တဖဲ့ချေမျှ စိုးရွံ့တော်မမူဘဲ မာရ်နတ်ကို မေတ္တာနန့် ကြည့်တော်မူပနာ နှစ်သက်ဖွယ်စကားတိကို တုံ့ပြန်ပြောဆို တော်မူပြီးကေ "ဒေပုလ္လင်နိန်ရာရဖို့အတွက် မရေမတွက်နိုင်သော ကာလခေါက်က စွန့်လွှတ်ခရစော်ကို ထားလိုက်ခဥူးတော့။ နောက်ဆုံးဖြစ်သော ဝေဿန္တရာဘဝဝယ် ကြင်ရာတော်မဒ္ဒီမိဖုရားကို လှူခေါက်က ဒေမစွာပထဝီမြီကြီးရေ ပဲ့တင်ဟီးပနာ ရိုက်တီးဆော်ခတ် အသိအမှတ်ပြုခဖူးလေပြီ" ဟု မိန့်တော်မူပနာ လက်တော်နန့် မြီကိုသုံးသပ်တော်မူလိုက်ရေအခါ မြီကြီးရေ ပြင်းထန်စွာ လှုပ်ခတ်လီရေ။ မစွာပထဝီမြီကြီးဧ့ တုန်လှုပ်သံမှာ ပြင်းစွာ ယောင်းယောင်းသတ်ရေအပြင် ကောင်းကင်တစ်ပြင်လုံးလည်း တဂျုံးဂျုံးထစ်ခြုန်းပနာ မိုဃ်းကြိုးများ ကျရောက်လေဧ့။ ယင်းပိုင် တစ်ပြိုင်တဲး အကြီးအကျယ် ကြောက်မက် ဖွယ်များ ဖြစ်လီါ်လာရေအခါ မာရ်နတ်ရေ ကြောက်လန့်ပြီးကေ ထွက်ဗြီးလီရေ။ နောက်လိုက်နောက် ပါ စစ်ရေတိအားနူံးလည်း အစုအရုံးပျက်ပြားပြီးကေ နတ်ပြည်သို့ တက်ဗြီးကြလီရေ။ အေပိုင်နန့် ဖရားလောင်းရေ မာရ်နတ်ကို နိန်မဝင်မီ အောင်တော်မူလီရေ။

ဖရားဖြစ်တော်မူခြင်း

ဖရားလောင်းရေ မာရ်နတ်ကို အောင်တော်မူပြီးနောက် အာနာပါန ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဆက်လက်ပြီးကေ အားထုတ်လီရေ။ ညဉ့်ဦးယံသို့ ရောက်ရေအခါ ရှီးဘ၀တိကို ပြန်လည်အောက်မေ့အောက်မိနိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်ကို ရတော်မူဧ့။ ယပြီးနောက် ညသိုင်ခေါင်အချိန်တွင် တစ်လောကလုံး၌ ဟိသော သတ္တဝါအပေါင်းကို တွိ့မြင်နိုင်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ကို ရတော်မူဧ့။ ယပြီးနောက် မိုဃ်းသောက်ယံတွင် ကိလေသာဟူသမျှကို အကြွင်းမဟိ ပယ်သတ်နိုင်သော အာသဝက္ခဉာဏ်ကို ရတော်မူရေ။ နိန်အာရုဏ် တက်ရေနန့် တစ်ပြိုင်တဲး တရားအလုံးစုံကို ဆရာမကူ ကိုယ်တိုင်သိတော်မူသော သဗ္ဗညုတဖရား အဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူလီရေ။ အချိန်ကား မစွာသက္ကရာဇ် ၁၀၃ ခု ကဆုန်လပြည့်နိန့် ဗဒူးနိန့် ဖြစ်ရေ။

ဓမ္မစကြာတရားဟောတော်မူခြင်း

ဖရားလောင်း ဖွားမြင်စ၌ လက္ခဏာဖတ် ပုဏ္ဏားရှစ်ယောက် ရို့အနက် ငါးယောက်က ဖရားလောင်းရေ ဧကန်မုချ ဖရားဖြစ်လီဖို့ဟု ယုံကြေအတွက်နန့် ဖရားလောင်း တောထွက် ရေအခါ ရသေ့ရဟန်းပြုပနာ ဖရားလောင်းကို လုပ်ကျွေးပြုစုကြလီရေ။ ယကေလည်းသော ခြောက်နှစ်ကြာ ပြီးနောက် ဖရားလောင်း ဆွမ်းအာစွာရ ဘုဉ်းပီးစော်ကို မြင်ရေအခါ ဖရားဖြစ်ဖို့ရာမဟုတ်ဟု ထင်အတွက်နန့် ဖရားလောင်းပါးက ထွက်ခွါကာ ဗာရာဏသီအနီး မိဂဒါဝုန်တော၌ နီကတ်လီရေ။

ဘုရာလောင်းရေ ဖရားဖြစ်တော်မူပြီးနောက် တရားဦးဟောထိုက်သူကို ဆင်ခြင်တော်မူသော အခါ ထိုရသေ့ငါးဦးကို မြင်တော်မူပြီးကေ ဗောဓိပင်မှ တစ်ဆယ့်ရှစ်ယူဇနာ (၂၂၈.၉၆ မိုင်) ဝီးကွာ သော ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော (ဖရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါရို့ ဆင်းသက်ရာ၊ သားသမင်ရို့အား ဘေးမဲ့ပီးရာတော) သို့ ခြေကျင်ကြွတော်မူရေ။ ရှီးရှီးသော ဖရားသျှင်ရို့စွာ ဓမ္မစကြာ တရားကို ဟောကြားရန် ကောင်းကင်ခရီးနန့် ကြွတော်မူကေလည်း ဂေါတမဖရားသျှင်ကမူ မဂ်ဖိုလ်မျိုးစေ့ဟိသော ဥပကနန့် တွိ့လိုပြီးကေ ၂၂ မိုင် ခရီးကို ခြေနန့်သာ ကြွတော်မူလီရေ။ ယပြီးနောက် မစွာသက္ကရာဇ် ၁၀၃ ခု ဝါဦးသတင်းနိန့် စနီနိန့်ဧ့ ညနိန်ချမ်း၊ အနောက်ဘက်၌ နိန်ဝင်ပြီးကေ အရှိဘက်၌ အာသဠီနက္ခတ်နန့် ယှဉ်ပနာ လပြည့်ဝန်းပေါ်ထွက်လာသော အချိန်တွင် ပဉ္စဝဂ္ဂီရသေ့ငါးပါးအား ဓမ္မစကြာ တရားဦးကို ဟောကြားတော်မူလီရေ။ တရားအဆုံး၌ တစ်ဆယ့်ရှစ်ကုဋေသော နတ်ဗြဟ္မာရို့ နန့်အတူ အသျှင်ကောဏ္ဍည သောတာပန် တည်လီရေ။ ယပြီးနောက် ဝါဦးသတင်းကျော် ၁ ရက်နိတွင် အသျှင်ဝပ္ပ၊ ၂ ရက်နိတွင် အသျှင်ဘဒ္ဒိယ၊ ၃ ရက်နိတွင် အသျှင်မစွာအသျှင်မစွာနာမ်၊ ၄ ရက်နိတွင် အသျှင်အဿဇိရို့ အသီးသီး သောတာပန်တည်ကြလီရေ။ ယပြီးနောက် ဝါဦးသတင်းကျော် ၅ ရက်နိတွင် အနတ္တလက္ခဏာ သုတ်တော်ကို ဟောတော်မူရေအခါ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးပါးလုံး ရဟန္တာဖြစ်လားကြလီရေ။

သာသနာပြုတော်မူခြင်း

ပဉ္စဝဂ္ဂီရို့အား ရဟန်းပြုပီးပြီးရေအခါ ဗုဒ္ဓ၊ ဓမ္မ၊ သံဃဆိုပနာ ရတနာသုံးပါး အစုံအလင် ပေါ်ထွန်း လာရား မကြာခင်မှာပင် ဗာရာဏသီမှ ယသသူဋ္ဌေးသားအမှူးပြုသော သူငယ်ချင်း ၅၅ ဦးရို့စွာ ဖရားသျှင် ဧ့ တရားတော်ကို နာကြားရရားကေ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန္တာများ ဖြစ်လာခကတ်ရေ။ ဒေအသျှင်မြတ် အပါး ၆၀ ရေ ဗုဒ္ဓသာသနာတွင် အဦးဆုံးသော သံဃအဖွဲ့အစည်းပင် ဖြစ်ရေ။ ဖရားသျှင်နန့်တကွ ထိုသံဃာတော်များရေ ရှီးဦးစွာ မိဂဒါဝုန်တော၌ သီတင်းသုံး နီထိုင်ခကြ ရေ။ မိုဃ်းလေကင်းလွတ် ဝါကျွတ်ရေအခါ ဖရားသျှင်ရေ ဝေနိန်ယျရို့အား ဆုံးမသွန်သင်ရန် သံဃာ တော်အားနူံးကို ဒေသအသီးသီးသို့ သာသနာပြု စေလွှတ်တော်မူရေ။ စေလွှတ်ရာ၌ ရဟန်းတစ်ပါးကေ ခရီးတစ်ကြောင်းကျစီနန့် ခရီးထွက်ကြရန် ညွှန်ကြားတော်မူရေ။ ဖရားသျှင်ကိုယ်တော်တိုင်လည်း ဥရုဝေဠတောသို့ ကြွတော်မူကာ သာသနာပြုလီရေ။ ဒေအချိန်မှစပြီးကေ ဖရားသျှင်ရေ ၄၅ ဝါလုံးလုံး သာသနာပြု တော်မူခရေ။

ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူခြင်း

ဂေါတမမြတ်စွာဖရားဧ့ နောက်ဆုံးခရီးကို ဒီဃနိကာယ်၊ မစွာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်၌ မှတ်တမ်းတင် ထားရေ။ ဒေမှတ်တမ်းကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၊ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှ စတင်ထားရေ။ မှတ်တမ်းအရ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်အနီး၊ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်တွင် ဖရားသျှင်သီတင်းသုံးနိန်စဉ် ဖရားသျှင်ထံ သို့ ဝေသာကာရအမာ့ခ်ျချုပ်ကြီး ရောက်ဟိလာရေ။ ဝေသာကာရမှာ အဇာတသတ်ဘုရင်ဧ့ အမာ့ခ်ျချုပ်ကြီး ဖြစ်ခ ဝေသာလီပြည်ကို တိုက်ခိုက်ကေ အောင်နိုင်၊ မအောင်နိုင် အဇာတသတ်က ဖရားသျှင်ထံ မီးမြန်း ခိုင်းအတွက်နန့် ရောက်ဟိလာခြင်း ဖြစ်ရေ။ ဝေသာကာရဧ့ စနည်းနာမှုကို ဖရားသျှင်က တိုက်ရိုက်အဖြေ မပီးဘဲ ဝေသာလီပြည်သားများရေ အပရိစွာနိယတရားခုနစ်ပါးတိကို ကျင့်သုံးနိန်သမျှ ကာလလုံးလုံး ၎င်းရို့အား မည်ရေရန်သူကမျှ အောင်မြင်မည်မဟုတ်ကြောင်း အသျှင်အာနန္ဒာအား မိန့်ကြားခရေ။ ယပြီးနောက် ဗုဒ္ဓရေ အမ္ဗလဠီကာဟင်းခင်းနန့် နာဠန္ဒာမြို့သို့ ထွက်ခွာတော်မူခရေ။ ထိုနှစ်နိန်ရာတွင် တရား ဟောခယားနောက် ပါဋလိရွာသို့ ခရီးဆက်တော်မူရေ။ ထိုရွာတွင် အဇာတသတ်ဧ့ အမာ့ခ်ျကြီးများဖြစ် သော သုနိဓနန့် ဝေဿတာရရို့ ကပ်လှူသော ဆွမ်းကို အလှူခံခရေ။ တရားဓမ္မများ ဟောကြားခရေ။ ယပြီးနောက် ဂင်္ဂါမြစ်ကို ဖြတ်ကူးပြီးကေ မြစ်တစ်ဖက်ကမ်းဟိ ကောဋိရွာနန့် နာတိကရွာရို့၌ ခေတ္တနားနိန်တော် မူရေ။ ယပြီးနောက် ဝေသာလီပြည်သို့ ကြွတော်မူရေ။

ဝေသာလီပြည်တွင် အမ္ဗပါလီဧ့ သရက်ဟင်းခင်း၌ သီတင်းသုံးတော်မူပြီး တရားဟောတော်မူရေ။ အမ္ဗပါလီလှူဒါန်းသော ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူရေ။ ထိုအချိန်၌ ဝေသာလီကို အုပ်စိုးသော လိစ္ဆဝီမင်းရို့ ရေ ဖရားသျှင်အား လာရောက်ဖူးမြီာ်ကတ်ရေ။ ယပြီးနောက် ဖရားသျှင်ရေ ဝေသာလီပြည်အနီး တောင်ဘက်ဟိ ဝေဠုဝရွာသို့ ဆက်လက်ကြွတော်မူရေ။ ဖရားသျှင်ရေ ဝေဠုဝရွာတွင် ၄၅ ဝါမြီာက် နောက်ဆုံးဝါကို ကပ်ဆိုတော်မူရေ။ ဝေဠုဝရွာ၌ သီတင်းသုံးတော်မူစဉ် ဖရားသျှင်ရေ နာမကျန်းဖြိုက်ကော ဝေဒနာပြင်းစွာ ဖြစ်ရေ။ ဖလသမာပတ်ဝင်စားပြီးကေ ဝေဒနာကို ထိန်းချုပ်တော်မူရေ။ တပည့်သာ၀က ရဟန်းတိကို စုဝီးစေကာ နောက်သုံးလလွန်ကေ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူမည် ဖြိုက်ကေြောင်း အသိပီးတော်မူရေ။ ဝါကျွတ်ရေအခါ ဗုဒ္ဓရေ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ကြွတော်မူရေ။ ထိုစဉ် လက်ယာတော်ရံ အသျှင်သာရိပုတ္တရာရေ မိမိဧ့ဇာတိ နာဠကရွာဟိ မယ်တော်ဧ့ တိုက်ခန်း၌ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နိန့်ညတွင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် တန်ဆောင်မုန်းလကွယ်နိန့်ညတွင် လက်ဝဲတော်ရံ အသျှင်မစွာမောဂ္ဂလာန် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် ဖရားသျှင်ရေ ဝေသာလီပြည်သို့ ကြွတော်မူ ရေ။ ယပြီးနောက် ဝေသာလီမှ ထွက်ခွာတော်မူရေ။

ဖရားသျှင်ရေ ဘဗ္ဗုရွာ၊ ဟတ္ထိရွာ၊ အမ္ဗရွာ၊ ဇမ္ဗုရွာရို့တွင် ခရီးတစ်ထောက်စီနားပြီး ဘောဂမြို့သို့ ရှီးရှုကြွတော်မူရေ။ ယင်းကနိန်တစ်ဆင့် မလ္လမင်းရို့ဧ့ နိန်ပြည်တော်ဖြစ်သော ပါဝါမြို့သို့ ဖရားသျှင် ရောက်ဟိ တော်မူရေ။ ပါဝါမြို့တွင် ခေတ္တသီတင်းသုံးနိန်စဉ် ပန်းထိမ်ရေ စုန္ဒ လှူဒါန်းသော ဆွမ်းကို အလှူခံဘုဉ်း ပီးတော်မူရေ။ ဒေဆွမ်းရေ ဖရားသျှင် ဘုဉ်းပီးတော်မူသော နောက်ဆုံးဆွမ်း ဖြစ်ရေ။ ဖရားသျှင်ရေ ဝမ်းသွီးသွန် ရောဂါဖြစ်တော်မူရေ။ ယေကေလဲ ဖရားသျှင်ရေ ရောဂါကို သမာပတ်နန့် ထိန်းချုပ်ပနာ ကုသိနာရုံမြို့သို့ ခရီးဆက်တော်မူရေ။ ၃ ဂါဝုတ်နီးပါး (၉.၅၄ မိုင်ခန့်) ဝီးသောဒေခရီးတွင် ဖရားသျှင်ရေ ၂၅ ကြိမ်ခန့် နားတော်မူရေ။ တစ်ချိန်နားနိန်စဉ် ဖရားသျှင်ရေ ရေကကောင်းမွတ်သိပ်တော်မူအနိန်နန့် အနီးနားဟိချောင်းငယ်မှရေကို ခပ်ယူဆပ်ကပ်ရန် အသျှင်အာနန္ဒာအား တိုက်တွန်းစီစပ်တော်မူရေ။ ယပြီးနောက် ကကုဓာမြစ်သို့ ရောက်ဟိရေအခါ ရေသုံးသပ်တော်မူပြီး ခေတ္တ မျှ လှဲအပန်းဖြေတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် နိန်ဝင်ပြီး မှောင်စပျိုးချိန်တွင် ကုသိနာရုံသို့ ဖရားသျှင်ရောက်ဟိတော်မူရေ။ မလ္လာမင်း ရို့ဧ့ အင်ကြင်းတောအတွင်း အင်ကြင်းပင်ပျိုနှစ်ပင်ကြား ခင်းထားသော ညောင်စောင်းပေါ်တွင် ဖရားသျှင် လှဲတော်မူရေ။ ဖရားသျှင်ဧ့ သတင်းကို ကြားရေအခါ မလ္လာမင်းရို့စွာ စုဝီးရောက်ဟိလာကတ်ရေ။ ဖရားသျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ရာဖြိုက်ကေြောင်း သိကြရေအခါ ပူဆွေးငိုကြွီးကြ ရေ။ ဖရားသျှင်အား နောက်ဆုံးဖူးမြီာ်ရန် ရောက်ဟိလာသော မလ္လာမင်းတိကို အသျှင်အာနန္ဒာရေ တစ်သုတ်ပြီးတစ်သုတ် ဖရားသျှင်ထံသို့ ပို့ပီးရေ။ အေပိုင်နန့် ညဉ့်ဧ့ ပထမယံ ကုန်လွန်လားရေ။

ညသိုင်ခေါင်တွင် သုဘဒ္ဒနာမည်ဟိ ပရိဗ္ဗိုဇ်ရောက်ဟိလာရား ဖရားသျှင်ထံ ပြဿနာမီးခွင့် တောင်းရေ။ ဖရားသျှင် ပင်ပန်းတော်မူမည်စိုးအတွက်နန့် အသျှင်အာနန္ဒာက ခွင့်ပြုတော်မမူ။ ထိုအကြောင်းကို ဖရားသျှင်သိတော်မူရေအခါ သုဘဒ္ဒအား ခေါ်စေတော်မူပြီး မီးလျှောက်သမျှ ပြဿနာ တိကို ကောင်းစွာဖြေကြားတော်မူရေ။ သုဘဒ္ဒစိတ်တွင် မတင်မကျ ဖြစ်နိန်ရေ သံသယများ ယှင်းလင်း လားကာ ရဟန်းပြုခွင့်တောင်းရေ။ ဖရားသျှင်က ချက်ချင်းပင် ရဟန်းပြုခွင့် ပီးတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် တရားအားထုတ်လေရာ ဖရားသျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်မစံတော်မူမီပင် ရဟန္တာဖြစ်လားလီရေ။ ယပြီးနောက် ရဟန်းတော်တိကို မိမိဟောကြားခရေ တရားများရေ မိမိမဟိရေနောက် ရဟန်း တော်ရို့အတွက် ဆရာဖြစ်တော်မူရေလို့ မိန့်တော်မူရေ။ ယပြီးနောက် တရားတော်အပေါ် သံသယတစ်ကျိုင်ံ တစ်ရာဟိကေ အဂုပင်မီးရန် လျှောက်ထားတော်မူရေ။ ယကေလည်းသော မည်ယင်းတိုင်သှျင်မှ မမီးဘဲ ဆိတ်ဆိတ်နိန်တော် မူကတ်ရေ။ ယင်းခါ ဖရားသျှင်က အဂုစု‌ဝီးနိန်ရေ ရဟန်းတော်ရို့အနက် အနိမ့်ဆုံးမှာ သောတာပန်များ သာဖြိုက်ကေြောင်း မိန့်ကြားတော်မူရေ။ ယပြီးနောက် "ဟန္ဒ ဒါနိ ဘိက္ခေဝ အာမန္တယာမိဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ" (ရဟန်းရို့ အဂုအခါ၌ အကျိုင်းအားနန့် သင်တိကို ငါဖရားမှာကြားတော်မူမည်။ ကံ စိတ် ဥတု အာစွာရ ဆိုရေ အကြောင်းလေးပါး သင်္ခါရတရားရို့စွာ ပျက်တတ်သော သဘောဟိကုန်ဧ့။ သင်ရို့စွာ မမိန့်လျော့သောသတိနန့် ပြည့်စုံကြစေကုန်ဖိ) ဟု နောက်ဆုံးတရားတော်ကို ဟောတော်မူပြီးနောက် စတုတ္ထဈာန်ဝင်စားကာ ပဋိသန္ဓေနိန် တော်မူစဉ်က စိတ်နန့်တူသော စုတိစိတ်နန့် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူရေ။ ယင်းခါ မစွာပထဝီမြီကြီးရေ ပြင်းထန်စွာ မြည်ဟီးပြီးကေ အကြီးအကျယ်တုန်လှုပ်လီရေ။ ဒေအချိန်ရေကား မစွာသက္ကရာဇ် ၁၄၈ ခု (ဘီစီ - ၅၄၃) ကဆုန်လပြည့်နိန့် အင်္ဂါနိန့် မိုဃ်းသောက်ယံအချိန် ဖြစ်ရေ။ သက်တော် ၈၀၊ ဝါတော် ၄၅ ဝါအရတွင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူခြင်းဖြစ်ရေ။

မစွာသက္ကရာဇ် ၁၄၈ ခု၊ ကဆုန်လဆုတ် ၁၂ ရက် တနင်းဂနွီနိန့်တွင် တေဇောဓာတ် လောင်တော် မူရေ။ ကြွင်းကျန်ရစ်သော ဓာတ်တော်တိကို ဒေါဏပုဏ္ဏားက ရှစ်ပြည်ထောင်မင်းတိကို ရှစ်ပုံစီ ခွဲဝီပီး လီရေ။

ကျမ်းကိုး

• ၁။ ရတနာ့ဂုဏ်ရည် (မစွာဂန္ဓာရုံဆရာတော် အသျှင်ဇနကာဘိဝံသ)
• ၂။ မစွာဓမ္မစကြာအရသာ (ညောင်လေးပင်မြို့တောရကျောင်းတိုက် နာယကဆရာတော် ဦးအရိယမထေရ်မြတ် (အဂ္ဂမစွာပဏ္ဍိတ)
• ၃။ ရုပ်စုံဗုဒ္ဓသာသနာဝင် (ဝိုင်အမ်ဘီအေ မင့်း)
• ၄။ အခြီခံဗုဒ္ဓဘာသာ ယိုင်ကျေးမှုသင်တန်းစာအုပ် (ဓမ္မဗျူစွာသာသနမာမကအဖွဲ့)
• ၅။ ဓမ္မရသ အလှမျိုးစုံ စာမျိုးစုံ (သုခ)
• ၆။ ထေရဝါဒနန့်ပတ်သက်သော မှတ်ချက်များ (နန္ဒာသိန်းဇံ)
• ၇။ မင်္ဂလာရောင်ခြည် ဗုဒ္ဓဝင်ရုပ်စုံ (မင်းယုဝေ)
• ၈။ ပုံတော်စုံ ဆယ်စောင်တွဲ (ခင်ချိုထွန်းစာပီ)
• ၉။ ဆရာတော်ကြီးများဧ့ ဆုံးမဩဝါဒဆောင်ပုဒ်များစာအုပ် ( ပြွန်တန်ဆာမြို့ ရွှေကျင်ဂိုဏ်း ဝိနည်းစာတော်ပြန်ပွဲ အထိမ်းအမှတ် )

ပြင်ပလင့်ခ်များ

• ဗုဒ္ဓဘဝဖြစ်စဉ်
• ဗုဒ္ဓ နန့် ဗုဒ္ဓဘာသာ