Wp/rki/ကြယ်ပုနီ

ကြယ်ပုနီ (အင်္ဂလိပ်: Red dwarf) ဆိုစွာပင်မအစီစဉ်တွင်ဟိရေ အီးမြရေကြယ်၊ K သို့မဟုတ် M အမျိုးအစား ကြယ်တစ်စင်းဖြစ်ရေ။ ကြယ်ပုနီတိရေ နေထုထည်ဧ့ ဝ.ဝ၇၅ ထက်လျော့နည်းကာ မျက်နှာပြင်အပူချိန်ဖို့ ၄ဝဝဝ ကေလ်ဗင်ခန့် ဟိရေ။ ကြယ်ပုနီတိရေ နဂါးငွေ့တန်း ဂယ်လက်ဆီထဲတွင် အများစုဖြစ်ကတ်ရေ ကြယ်အမျိုးအစားပင်ဖြစ်ရေ။ အနည်းဆုံး နီနန့် အနီးဆုံးဖြစ်စီကေလည်း သူရို့ဧ့ နည်းပါးလှရေ တောက်ပမှုကြောင့် အလွယ်တကူ မလေ့လာနိုင်ပေ။ ကမ္ဘာမြေမှဆိုပါကေ ယင်းအား သာမန်မျက်စိနိုင် မမြင်နိုင်လီ။^[1] ပရိုဆီမာ စင်တောရိရေ နေမှအနီးဆုံးကြယ်ပုနီတစ်စင်းဖြစ်ပြီး အနီးဆုံးကြယ်အစင်း ၃ဝ စာရင်းတွင် ၂ဝ ခုမြောက်ဖြစ်ရေ။ အချို့ရေ ခန့်မှန်းတွက်ချက်မှုတိအရ နဂါးငွေ့တန်းတွင် ကြယ်ပုနီတိရေ ၄ ပုံ ၃ ပုံခန့် လွှမ်းမိုးထားရေလို့ဆိုရေ။^[2] စတီလာ မော်ဒယ်တိအရ နေထုထည်ဧ့ ဝ.၃၅ ထက်ငယ်ရေ ကြယ်ပုနီတိရေ သာမိုနူကလိယား ဖျူးသျှင်းဖြင့် ဟိုက်ဒရိုဂျင်ရေ ဟီလီယမ်အဖြစ် လောင်ကျွမ်းရေကြောင့် ပင်မအူတိုင်လောင်ကျွမ်းမှုကို ရှောင်ရှားစီနိုင်ရေ။^[3] ယင်းချင့်ကြောင့် ကြယ်ပုနီတိရေ နှေးကွေးစွာဖြင့် ဆက်တိုက်တောက်ပကတ်ပြီး လောင်စာကုန်ဆုံးချိန်ထိ နှစ်ပေါင်း ထရီလီယံတိုင်အောင် ကြာရှည်ကတ်ရေ။ စကြဝဠာဧ့ တိုတောင်းရေ သက်တမ်းအရ အဆင့်မြင့် ဆင့်ကဲ့ပြောင်းလဲရေ ကြယ်ပုနီတိရေ မတည်ဟိနိုင်ပေ။

ဂြိုဟ်တိ

ကြယ်ပုနီတစ်စင်းအား အနုပညာသျှင်မှ ပုံဖော်ထားပုံ

ကြယ်ပုနီတိအနားတွင် လှည့်ပတ်နီကတ်ရေ နေစကြဝဠာပြင်ပဂြိုဟ်ပေါင်းများစွာ ဟိကတ်ရေ။ ယကေ ဂျူပီတာဂြိုဟ်အရွယ်အစားဂြိုဟ်တိ ရှားပါးလှရေ။ ကြယ်တိအား လေ့လာချက်တိအရ နီထက် အဆပေါင်း ၁ မှ ၆ အထိကြီးမားရေကြယ်တိတွင် ဂျူပီတာအရွယ်ဂြိုဟ်ပေါင်း တစ်စင်း သို့မဟုတ် တစ်စင်းထက်ပိုရေ ဂြိုဟ်တိ ဝန်းရံကတ်ရေလို့ဆိုရေ။ နီပိုင်ကြယ်တိ ၁၆ စင်းတွင် ဂျူပီတာအရွယ်ဂြိုဟ်တစ်စင်းနန့် ကြယ်ပုနီအစင်း ၅ဝ တွင် တစ်ခုသာ တည်ဟိနိုင်ရေ။ မိုက်ခရိုလန်းဆင်းနည်းပညာနန့် လေ့လာချက်အရ ကြယ်ပုနီ ၃ စင်းတွင် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်အရွယ်အစားမျိုး ဂြိုဟ်တစ်စင်းဟိနိုင်ရေ။^[4] လေ့လာချက်တိမှ ညွန်ပြနီစွာတော့ခါ ကြယ်ပုနီ ၄ဝ ရာခိုင်နှုန်းတွင် ဆူပါကမ္ဘာ (ကမ္ဘာထက်ကြီးရေ ဂြိုဟ်) အမျိုးအစားတိ ဂိုလ်းဒီလော့ဇုန်အတွင်း လှည့်ပတ်လျက် ဟိကတ်ရေလို့ဆိုရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ရီတိစွာ အရည်အဖြစ် ဂြိုဟ်မျက်နှာပြင်တွင် တည်ဟိနိုင်ရေ။^[5]

အနည်းဆုံး နီစကြဝဠာပြင်ပဂြိုဟ်အစင်း ၄ စင်းမှ ၆ စင်းအထိ ၂ဝဝ၅ ခုနှစ်နန့် ၂ဝ၁ဝ ခုနှစ်ကြားတွင် ယှာဖွီတွိ့ဟိခရေ။ ဂြိုဟ်တစ်စင်းရေ ကမ္ဘာထက် ၁၆ ဆကြီးရေ နက်ပကျွန်းအရွယ်အစားဖြစ်ရေ။ ယင်းရေ မိခင်ကြယ်မှ ကီလိုမီတာ ၆ သိန်း (ဝ.ဝ၄ AU) မှ လှည်ပတ်နီရေ။ မျက်နှာပြင်အပူချိန်ရေ ၁၅ဝ ဒီဂရီ ဆဲလ်ဆီးယပ်ဟိရေဟု ခန့်မှန်းထားရေ။ ၂ဝဝ၆ ခုနှစ်တွင် ကြယ်ပုနီ OGLE-2005-BLG-390L ဆိုရေကြယ်မှ နေစကြဝဠာပြင်ပဂြိုဟ်တစ်စင်းအား ယှာဖွီတွိ့ဟိခကာ ယင်းရေ မိခင်ကြယ်မှ ကီလိုမီတာ သိန်းပေါင်း ၃၉ဝ (၂.၆ AU) ကွာအဝီးတွင်ဟိပြီး မျက်နှာပြင်အပူချိန်ဖို့ -၂၂ဝ ဒီဂရီ ဆဲလ်ဆီးယပ် ဟိရေလို့ဆိုရေ။ ၂ဝဝ၇ ခုနှစ်တွင် Gliese 581 c ဆိုရေ နေပြင်ပဂြိုဟ်အား ယှာဖွီတွိ့ဟိခရေ။ ယင်းရေ နေကဲ့သို့ ပင်မအစီအစဉ်ကြယ်တစ်စင်းအား လှည့်ပတ်နေပြီး ကမ္ဘာထက် ၁.၅ ဆခန့်သာ ကြီးမားရေ။ Gliese 581 c ရေ ဂိုးလ်ဒီလော့ဇုန်အတွင်းဟိရေ ဂြိုဟ်တစ်စင်းပင် ဖြစ်လီရေ။ ဇာပိုင်ပင်ဆိုစေကာမူ ဂြိုဟ်တည်ဟိမှုရေ ဆုလဒ်ပေတည်း။^[6]

သက်ဟိတိ နီထိုင်နိုင်ခြင်း

ကြယ်ပုနီတစ်စင်းအား လှည့်ပတ်နီရေဂြိုဟ်တွင် သက်ဟိတိ သျှင်သန်နိုင်မှုဆိုရေ အယူအဆရေ အငြင်းပွားဖွယ်ရာဖြစ်လျက် ဟိလီရေ။ ဂြိုဟ်အနိန်နန့် မိခင်ကြယ်ပုနီအနားသို့ ပိုပြီးကေနီးကပ်နေရဖို့။ ယင်းချင့်ကြောင့် ဂြိုဟ်ဧ့ တစ်ဘက်ခြမ်းရေ ကြယ်သို့ အမြဲတမ်းမျက်နှာမူထားရပြီး တစ်ဘက်ခြမ်းဖို့မူ ဖေို့င်နေပေလီဖို့။ ဇာကြောင့်ဆိုကေ မိခင်ကြယ်ဧ့ ဒြပ်ဆွဲအားကြောင့် ယင်းကဲ့သို့ ဖြစ်လာရရေ။ ယင်းဖြစ်စဉ်ရေ ဂြိုဟ်အား အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုကြီး ဖြစ်ပေါ်စေပြီး သက်ဟိတိ သျှင်သန်နိုင်ရန် ခက်ခဲမည်ဖြစ်လီရေ။ ယကေလည်း မကြာသေးခင်က အဆိုပြုထားရေ သီအိုရီတိအရ ပါးလွှာရေလေထုမှ အပူချိန်ရေ ပင်လယ်အားအပူပီးကာ ဂြိုဟ်တစ်ခုလုံးအား လွှမ်းခြုံစေပြီး သက်ဟိတိသျှင်သန်နိုင်ရန် သဟဇာတဖြစ်နိုင်ရေလို့ဆိုရေ။ ကြယ်ပုနီတိရေ အနီအောက်ရောင်ခြည်အား ထုတ်လွှင့်ပီးတတ်ကတ်ရေ။ ထို့ပြင် ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်အားလည်း ထုတ်ပီးကတ်ရေကြောင့် သက်ဟိတိ သျှင်သန်နိုင်ရန်ဖို့ ပြဿနာတစ်ခု ဖြစ်နိုင်လီရေ။

အခြား ကြည့်ရန်

ကျမ်းကိုး

↑ "The Brightest Red Dwarf", by Ken Croswell (Accessed 6/7/08)
↑ Exoplanets near red dwarfs suggest another Earth nearer, 6 February 2013, Jason Palmer, BBC, retrieved at 11 April 2013
↑ "On the magnetic topology of partially and fully convective stars" (March 2009). Astronomy and Astrophysics 496 (3): 787–790. doi:10.1051/0004-6361:200811450. Bibcode: 2009A&A...496..787R.
↑ J. A. Johnson (2011). "The Stars that Host Planets". Sky & Telescope (April): 22–27.
↑ Billions of Rocky Planets in Habitable Zones Around Red Dwarfs European Southern Observatory March 28, 2012
↑ https://arxiv.org/abs/1102.3314 "Bayesian re-analysis of the radial velocities of Gliese 581. Evidence in favour of only four planetary companions

[1] "The Brightest Red Dwarf", by Ken Croswell (Accessed 6/7/08)

[bbcrd2013-04-11-2] Exoplanets near red dwarfs suggest another Earth nearer, 6 February 2013, Jason Palmer, BBC, retrieved at 11 April 2013

[aaa496_3_787-3] "On the magnetic topology of partially and fully convective stars" (March 2009). Astronomy and Astrophysics 496 (3): 787–790. doi:10.1051/0004-6361:200811450. Bibcode: 2009A&A...496..787R.

[JAJohnson-4] J. A. Johnson (2011). "The Stars that Host Planets". Sky & Telescope (April): 22–27.

[5] Billions of Rocky Planets in Habitable Zones Around Red Dwarfs European Southern Observatory March 28, 2012

[6] ttps://arxiv.org/abs/1102.3314 "Bayesian re-analysis of the radial velocities of Gliese 581. Evidence in favour of only four planetary companions

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]