Dānanmarki - Dānanmarkis Kunnegista (dān. Kongeriget Danmark) - Skandināwiska wālstis, ka ast ukamazzan iz gruppin stēisan skandināwiskan tāutan. Fōrmaliskai Dānanmarki turēi ēn sin Grenlāndijan be Farēirans. Dānanmarki arāukaui sen Mikskātautan en pussideinamans be sen Šwēdijan pra Sundan.
- Wālstis galwā: Kunnegini Margarēti II
- Auktimmiskwas galwā: Helle Thorning-Schmidt
| Dānanmarkis Kunnegista | |
|---|---|
| Kongeriget Danmark | |
|
|
| Dānanmarkis karjangus | Dānanmarkis zentlin |
| Himnus: Der er et yndigt land Prūs. Ast stawīda grazī tautā | |
| |
| Ōficiala bilā: | dāniskan |
| Kittas billas: | grēnlandiskan, farēiriskan |
| Galwasmēstan: | Kopenhaga |
| Ukamāisesas mēstan: | Kopenhaga |
| Plattisku: | 43 098,31 km² |
| Buwīntajai: | 5 540 241 |
| Walūta: | 1 dāniska krōni = 100 øre |
Pōlitiskan sistēman
editDānanmarki ast kōnstitucijas mōnarchija - wālstis galwā ast kunnegini Margarēti II. Legislatīwan ast Folketing sen 179 parlamentārans. Parlamentārai ast etrīnktan panzdau eraīnan ketwirtan mettan.
Dānanmarki ast ukawūraisi Eurōpas mōnarchija. Kōnstitucijas mōnarchija pagaūwa 5 sīmenes stesse 1849 mettan.
Dānanmarki turri tūlipartijan sistēman. Deznimai gīrbis stēisan pārtijan en Folketingu ast 8-10. Wālstis ast strēipstus stesse Eurōpas Uniōnin, NATO, Peraīnintan Amzin Ōrganizaciōnin, Eurōpas Rādan, Nōrdiskan Uniōnin.
Dānanmarkis kōnstitucija bilāi, kāi ik dātun wālstis kōmpetencin sirzdauamziskai ōrganizaciōnin, prawerru turītun en Folketingu etsparāsnan stesses 5/6 parlamentāran. Kaddan pawīstin estparāi tūls nikāi 50% parlamentārai, segēi di referēndan.
Dānanmarkis regiōnai
editDānanmarki ast padelītan en 5 regiōnans, kawīdai turri ēn sin 98 pulkans.
| Regiōns | Būwis | Galwasmistan | Buwīntajai |
|---|---|---|---|
| Zēimiskan Jutlandan | zēimiskas delīks stesse Jutlandan | 580 tūs.
| |
| Sirdan Jutlandan | Sirds delīks stesse Jutlandan | 1,22 mln.
| |
| Pussideiniska Dānanmarki | Jutlandas pussideiniskas delīks, Fiūns be kittas sallas, p.p. Langeland, Als, Ærø | 1,19 mln.
| |
| Galwasmistas regiōns | delīks stesses Zelāndijas Bornhōlms | 1,63 mln.
| |
| Zelāndija | debīkaisis Zelāndijas delīks, tīt dīgi kittas sallas, p.p. Lōlandija, Falster, Møn | 812 tūs.
|
Istōrija
edit- Pirmai enbūwintan ezze anglamans, jutamans be sasamans.
- Kaddan anglai, jutai be sasai perplūwa prei Ēnglijan, kāi tennan enbūwintun, prei Dānanmarkin perwāndrau dānei (zūrgi VI-VII mtsm.)
- Dānei pastāi kriksţānizitan (IX mtsm.)
- Dānanmarkis kareusnā prīki prūsans en Sembai
- 1397 - Dānanmarki teīki sendrāugi sen Šwēdijan be Nōrwigans Kalmaras Uniōnin
- 1523 - Kalmaras Uniōni iznikka
- 1814 - Nōrwigai gaūwa niperlānksnan ezze Dānanmarkei.
- 1864 - pagaūsenis stesses pōlitiskan neutrāliskwan
- 1940 - Mikskātauta pagaūwa ōkupitun Dānanmarkin
- 1944 - Īslandas niperlanksnā