Wp/mag/राँची

< Wp | mag
Wp > mag > राँची

राँची (नागपुरी: राँची; सन्थाली: ᱨᱟᱧᱪᱤ) भारतके झारखण्ड राज्यके राजधानी हे आउ ई राज्यके राँची मण्डलके मुख्यालय हे ।

राँची
ᱨᱟᱺᱪᱤ
नगर
Lua error in Module:Wp/mag/Location_map at line 403: देशान्तरला कौनो मान प्रयोग नै कैल गेल.
निर्देशाङ्क: 23°22′N 85°20′E / 23.36°N 85.33°E / 23.36; 85.33निर्देशाङ्क: 23°22′N 85°20′E / 23.36°N 85.33°E / 23.36; 85.33
देश  भारत
राज्य झारखण्ड
मण्डल राँची मण्डल
सरकार
  अङ्ग राँची नगरनिगम
  महापालिकाध्यक्ष आशा लाकरा
  उप महापालिकाध्यक्ष सञ्जीव विजयवर्गीय
क्षेत्रफल
६५२.०२ किमी (Formatting error: invalid input when rounding वर्गमील)
उन्नतान्श
६५१ मी (Formatting error: invalid input when rounding फीट)

विवरण

edit
जगन्नाथ मन्दिर, राँची
काँके बाँध

राँचीके झरनाके नगरो कहल जा है । पहिले जखनि ई बिहार राज्यके भाग हलै तखनि गर्मीमे अपन अपेक्षाकृत जाड़ा मौसमके चलते प्रदेशके राजधानी होव करहलै । झारखण्ड आन्दोलनके दौरान राँची एकर केन्द्र होव करहलै । राँची एक प्रमुख औद्योगिक केन्द्रो है । जने मुख्य रूपसे एच ई सी (हेवी इञ्जिनियरिङ्ग कारपोरेशन), भारतीय इस्पात प्राधिकरण, एकयुप्रेशर काउन्सिलके इकाई, मेकन इत्यादिके कारखाने है । राँचीके साथे साथे जमशेदपुर आउ बोकारो ई राज्यके दु अन्य प्रमुख औद्योगिक केन्द्र है । राँचीके प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीके स्मार्ट सिटीज मिशनके अन्तर्गत एक स्मार्ट सिटीके रूपमे विकसित कैल जाए वाला सौ भारतीय नगरमे से एकके रूपमे चुनल गेलै हे । राँची भारतीय क्रिकेट कप्तान महेन्द्र सिंह धोनीके गृहनगर होवेला प्रसिद्ध है ।

झारखण्डके राजधानी राँचीमे प्रकृति अपन सौन्दर्यके खुलके लुटैलकै हे । प्राकृतिक सुन्दरताके इलावा राँची अपन सुनर पर्यटक स्थलके दम पर विश्वके पर्यटक मानचित्रो पर पुख्ता पहचान बनावहै । गोण्डा हिल आउ रॉक गार्डन, मछली घर, बिरसा जैविक उद्यान, टैगोर हिल, मैक क्लुस्किगञ्ज आउ आदिवासी सङ्ग्राहलय एकर प्रमुख पर्यटक स्थल है । ई सब पर्यटक स्थलके सैर करेके इलावा एहाँ पर प्रकृतिके बहुमूल्य देन झरनाके पास बेहतरीन पिकनिको मना सकहै । राँचीके झरनामे पाँच गाघ झरना सबसे सुनर है काहेकि ई पाँच धारामे गिरहै । ई झरना आउ पर्यटक स्थल मिलके राँचीके पर्यटनके स्वर्ग बनावहै आउ पर्यटक शानदार छुट्टी बितावेला हर वर्ष एहाँ आवहथिन ।

नामोत्पत्ति

edit

राँचीके नाम उराँव गाँवके पिछला नामसे एके स्थान पर, राँचीके नामसे लेल गेलै हे । "राँची" उराँव शब्द 'रअयची' से निकलल है जेकर मने है रहे दे । पौराणिक कथाके अनुसार, आत्माके साथ विवादके बाद, एक किसान अपन बाँसके साथे आत्माके हरौलकै । आत्मा रअयची रअयची चिल्लैलै आउ गायब हो गेलै । रअयची राची बन गेलै, जे राँची बन गेलै । राँचीके ऐतिहासिक रूपसे एक महत्वपूर्ण पड़ोसमे डोराण्डा (दुरन "दुरङ" के अर्थ है गीत आउ दाह "दएः" के अर्थ मुण्डारीभाषामे जल है) । डोराण्डा हीनू (भुसूर) आउ हरमू नदीके बीच स्थित है, जने ब्रिटिश राज द्वारा स्थापित सिविल स्टेशन, ट्रेजरी आउ चर्च सिपाही विद्रोहके दौरान विद्रोही बल द्वारा नष्ट कैल गेलै हल ।

भूगोल

edit

राँची कर्क रेखा भिरु है । एकर नगरपालिका क्षेत्र 652.02 कि॰मी2 (252 वर्ग मील) है, आउ एकर औसत ऊँचाई समुद्रतलसे ६५१ मीटर है । राँची छोटानागपुर पठारके दक्षिणी भागमे स्थित है, जे दक्कन पठारके पूर्वी भाग है। राँचीके एक पहाड़ी स्थलाकृति आउ एकर घना उष्णकटिबन्धीय जङ्गलके एक संयोजन है जे राज्यके बाकी भागके अपेक्षा अपेक्षाकृत मध्यम जलवायुके उत्पादन करहै । हालाँकि अनियन्त्रित वनके कटाई आउ नगरके विकासके चलते औसत तापमानमे वृद्धि होलै हे ।

जनसाङ्ख्यिकी

edit

२०११ के जनगणनाके अनुसार, राँची नगरपालिकाके जनसङ्ख्या ११,२६,७४१ है, ई भारतमे ४६मा सबसे बड़ नगर है । जनसङ्ख्याके ५१.३% पुरुष आउ ४९.७% महिला हथिन । राँची नगरमे औसत साक्षरता दर ८७.६८% (जनगणना २०११) है । २०२४ मे राँची नगरके वर्तमान अनुमानित जनसङ्ख्या १५,२३,००० है ।[1]

राँची लोकसभा क्षेत्रमे ३१.१९ प्रतिशत एसटी आउ ४.५३ प्रतिशत एससी भोटर हथिन । राँचीमे रहहथिन ५८ प्रतिशत हिन्दु, १५ प्रतिशत मुसलमान[2]

२००० मे झारखण्डके नया राज्यके घोषणाके बाद नगरमे जनसङ्ख्यामे अचके वृद्धि देखल गेलै । रोजगारके बढ़ैत अवसर आउ ढेर क्षेत्रीय आउ राज्य स्तरके कार्यालय, बैङ्क आउ एफ एम सी जी कम्पनीके उद्घाटनके चलते नगरमे रोजगारके तेजी प्रवासीक माङ्ग २०१० के अन्तमे एसोसिएटेड चेम्बर ऑफ कॉमर्स एण्ड इण्डस्ट्री ऑफ इण्डिया द्वारा कैल गेल एक अध्ययनके मुताबिक, राँची १६.०% के भागेदारीके साथे भारतमे सबसे जादे रोजगार पैदा करेवाला तृतीय-श्रेणी नगरमे से एक हलै । एकर बाद मङ्गलूरु आउ मैसूरुके नाम हलै ।

सम्बन्धित लेख

edit

सन्दर्भ

edit
  1. "Ranchi Population 2024".
  2. "जानें क्या है रांची के धार्मिक समीकरण ?". २५ मई २०२४. अभिगमन तिथि ११ सितम्बर २०२४.