Wp/lki/لەکی

لەکی زوونێکە ئە زوونەل ئێرانی گ بەشیکە ئێ زوونەل کوردی ئە شمارە مای. لەکی تةسیر فرەی ئەژ زوون گوورانی گرتیە.گەپدەرەل زوون لەکی هانەر پیەرێزگائەل کرماشان و ئیلام و هەمەدان و لورسان.

تبارشناسی

منابع گوناگون نظرهای گوناگونی را در مورد تبار زبانی لکی ارائه می‌دهند. چنین به نظر می‌رسد که روند اخذ هویت کردی که از سده‌ها پیش مردم گوران مناطق اردلان (به مرکزیت سنندج) و سرزمین کرمانشاه در بر گرفت، در منطقه لک‌نشین تکمیل نشده و باعث مناقشه‌آمیز بودن موضوع تعلق قومیتی لک‌ها شده‌است. نتیجتاً چنین به نظر می‌رسد که لکی از هر دو زبان کردی‌تبار و لری‌تبار عناصری داراست. با توجه به شباهت بسیار زیاد زبان لکی به پهلوی باستان می‌توان نتیجه گرفت که لکی از بازماندگان زبان مادی است. ایل لک بالاوند ایرانی تبار شامل طوایف: بالاوند، اولادها، کاوشوند،خلفوند، بهمنیا روند، پیراحمدوند، لروند کلهر و راجیوند که در منطقه هلیلان و زردلان ساکن هستند از تیره های قدیمی و بومی منطقه و از اعقاب طوایف ساسانیان هستند و بعضی معتقدند که از نسل بهرام گور و به احتمال قوی دارای آیین زرتشتی بوده اند.

نظریه کردی‌تبار

گویش‌های جنوبی کردی یا (جنوب شرقی) شامل تعداد زیادی لهجه‌های منفرد و متفاوت نظیر (کرمانشاهی، کلهری، سنجابی، لکی فیلی) در استانهای کرمانشاه، کردستان، ایلام و لرستان در غرب ایران و نیز در شرق عراق می‌باشند.

دانشنامه بریتانیکا لکی را لهجه‌ای از زبان کردی نام می‌برد. و شماری دیگر از منابع نیز لکی را در شاخه زبان‌های کردی از شاخه زبان‌های ایرانی‌تبار غربی قرار داده‌اند. در کتاب "دائرةالمعارف اسلام" آمده‌است که: در لرستان قدیم برخی اقوام کرد (قبایل لک در شمال و همچنین در بین فیلیها، ایل محکی) زندگی می‌کنند.

دهخدا در مورد لک‌ها و لهجه لکی می‌نویسد: کردهای لکی در لرستان ساکن و خوش هیکل و تنومندند. رنگ آنها گندمی و مویشان سیاه یا خرمایی تیره‌است. لهجه لکی؛ لهجه‌ای از زبان کردی که مردم هرسین و توابع بدان سخن گویند. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیز، لکی را لهجه‌ای از زبان کردی دانسته‌است؛ زبانشناس کانادایی آنونبی نیز در مورد لکی نوشته‌است که نظر فتاح را قبول دارد که لکی را در میان زبان‌های کردی طبقه‌بندی کرده‌است.

ساختار اصلی دستوری و افعال لکی «همانند دیگر لهجه‌های کردی» در زمره زبان‌های شمال غربی ایرانی قرار می‌گیرد. این ارتباط همچنین با مشاهده بقایای ساختار کنایی (ارگاتیو) در لکی تصدیق می‌شود. در گویش لکی مانند سورانی و کرمانجی ویژگی ارگاتیو مشاهده می‌شود، بنابراین زبان لکی شبیه به کردی و از لری متفاوت است. ولی در لرستان ترکیب و واژه‌های لکی به شکل گسترده‌ای به سوی لری تغییر کرده‌اند.

نظریه لری‌تبار

۷۰ درصد واژگان لکی با زبان فارسی مشترک است. ۷۸ درصد با لری خرم‌آبادی و ۶۹ درصد با لری شمالی. لک‌های پیشکوه قویاً خود را لر می‌دانند و لک‌های پشتکوه پیوندهای قوی فرهنگی هم با لرها و هم با کردها نشان می‌دهند.

برخی منابع لکی را در پیوستار تدریجی فارسی-لری-کردی در میان لری و گورانی قرار داده ولی همانندی‌های آن بیشتر به سمت لری می‌دانند. برخی زبان‌شناسان هم لکی را کاملاً در دستهٔ لری طبقه‌بندی کرده‌اند.

زین‌العابدین شیروانی نویسنده کتاب تاریخی بستان‌السیاحه در سدهٔ نوزدهم، لک‌ها به عنوان یکی از ایل‌های لر می‌نامد. در دوران معاصر نیز ح. ایزدپناه نویسنده فرهنگ لکی، کرد دانستن لک‌ها را یک «سوءتفاهم» و ناشی از استفاده واژه کرد از قدیم در معنی مردمان کوچ‌نشین ایرانی‌تبار در سراسر منطقه می‌داند.

در لرستان جایگزینی زبانی به سوی لری در میان گویشوران لکی در جریان است و گویشوران لری نیز به نوبه خود گرایش به استفاده بیشتر از فارسی معیار دارند.

واژگان مشترک لری و لکی

گویش لری خرم‌آبادی با لکی و کردی جنوبی به عنوان همسایگان قدیمی در عین تفاوت دارای قرابتهای زبانی زیادی هستند. در زیر تعداد محدودی از واژگان مشترک بسیار زیاد این گویش‌ها به همراه معادل‌های فارسی آنها آورده شده‌است.

فارسی	لۊری مینجایی	لکی	لهجه کلهر
بلند کردن	هیز	هئز، هیز	هیز
سوگواری	آذیتی	ئازیه‌تی	ئازیه‌تی
گیج	شیت	شئت، شیت	شیت
چرخاندن	لِر، غِر	لر، خِر	خر
پوسته	توژ	تووژ	تووژ
عجیب	بلاجی	بلاجۊی، ئلاجۊی	ئڵاجهۊ
زار (فقیر)	ژار	ژار	ژار
مغز	مه زگ	مه‌زگ	مه‌ژگ
پوست	تووک	تووک	تووک
خرچنگ	کرژئن	قژنگ، کژنگ	قرژنگ
سلامت	ساق	ساق، ساک	ساق
رشوه	روشه ت	روشه‌ت	رشبه‌ت
جلو	نوها یا نووا	نووا	نوا
بد	گه ن	پیس ، گه ن	گه‌ن
سالم	ئازا	ئازا	ئازا
بار	گِل	گل	گل، کهڕه‌ت
آغوش	بالوش	باوش	باوش
جمع	بِرمه	بِر	بڕ
لاغر اندام	بَل باریک	به‌لّه باریک	بهڵ باریک
از هم پاشیده، دربدر	ته فراتین	ته‌فراتۊن-ئه یک شؤیا	ته‌فراوتۊناو
شکاف	تلیش	تلیش	تلیش
شکست خورد	توزِس	تووزیا	تووزیا
شایعه، چو	چاو	چاوو	چاو
سیلی	چه‌پاڵه	چه‌پاڵه	چه‌پاڵه
حیله گر	رنباز	فن باز ، گاوباز ،چاپ چوله باز، رف شیله باز	ڕنباز
ردیف ، رج	رزگ	رّزگ	ڕزار
سرازیری	لیژ	لئژ، لیژی	لیژ

محل زندگی گویشوران

محل زندگی گویشوران لکی

حوزه گسترش گویش لکی عبارت است از:

۱- بخش بیرانوند یا هرو در شرق لرستان با ایل بزرگ بیرانوند.

۲- شهرستان سلسله یا الشتر در شمال شرقی.

۳- شهرستان دلفان یا نورآباد لرستان در شمال غربی.

۴- شهرستان کوهدشت در غرب لرستان با طایفه‌هایی همچون کونانی ، آدینه وند، آزادبخت، سوری لکی، اتیوند، اولادقباد، گراوند و شاهیوند و بخش رومشگان در جنوب کوهدشت با طوایف امرایی، پادروند.

۵- شرق استان‌های کرمانشاه و کردستان و ایلام مانند شهرهای هرسین، دینور و ابدانان ودره شهر و بدره و دهلران وشهرستان چرداول طایفه‌هایی همچون دارابی -صحرابگی در بیجنوند و شهبازی وکولیوند و پادروند و گندمی و بیرانوند و شرکه و باپیروند و پیرونی و....

۶- جنوب استان همدان

۷- بخش‌هایی دیگر از طوایف لک در کردستان عراق، کرکوک و خانقین سکونت دارند. در کردستان عراق تعداد گویشوران لک بیشتر از ایران است.

۸- گروههای زیادی از لکها در طول تاریخ از مناطق خود کوچانده و تبعید شده‌اند از جمله گروهی که ساکن شمال ایران هستند و به کردهای تبعیدی معروفند و گروهی دیگر که توسط عثمانیها به اطراف آنکارا (شهر هایمانا یا هیمنا) کوچانده شدند به لکهای "شیخ بزینی" یا کردهای هیمنه‌ای معروفند که هنوز فرهنگ و هویت خود را کمابیش حفظ کرده‌اند.

معمولاً لک‌های جنوب استان همدان لر دانسته می‌شوند.

در تاریخ‌های گذشتگان از جمله تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی از شانزده ولایت به عنوان کردستان یاد شده‌است. حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری نخستین کسی بود که اسم کردستان و شانزده ولایت آن را آورده‌است:

کردستان و آن شانزده ولایت است و حدودش به ولایات عرب و خوزستان و عراق عجم و اذربایجان و دیاربکر پیوسته‌است. آلانی، الیشتر، بهار، خفتیان، دربند، تاج خاتون، دربند رنگی، دزبیل، دینور، سلطان اباد، چمچمال، شهر زور، کرمانشاه (قرمیسین) هرسین، وسطام.

در اسناد تاریخی قرن شانزده میلادی نیز طوایف لک را بخشی از طوایف کرد میدانند نظیر کتاب شرفنامه شرف‌خان بدلیسی که به فارسی نوشته شده‌است.

بخش‌هایی دیگر از مردم قوم لک در کرکوک و خانقین عراق سکونت دارند. در عراق تعداد گویشوران لک را بیشتر از ایران حدس زده‌اند.

Template:Wp/lki/بهبود منبع طوایف استان لرستان خود سه بخش اصلی هستند، لر بختیاری، لر بالا گریوه‌ای یا خرم‌آبادی، و لک. لک‌ها را پشتکوهی نیز می‌خوانند که ساکن بخش‌های شمالی لرستان هستند.

با این حال دکتر پرویز ناتل خانلری زبان لری و بختیاری را همخانواده با کردی میداند.. در کوهستان بختیاری و قسمتی از مغرب استان فارس ایلهای بختیاری و ممسنی و بویراحمدی به گویشهایی سخن می‌گویند که با کردی خویشاوندی دارد، اما با هیچیک از شعبه‌های آن درست یکسان نیست، و میان خود آنها نیز ویژگیها و دگرگونیهایی وجود دارد که هنوز با دقت حدود و فواصل آنها مشخص نشده‌است. اما معمول چنین است که همه گویشهای بختیاری و لری را جزو یک گروه بشمارند..

مذهب

بیشتر لک‌های ایران مسلمان و شیعه هستند و تعدادی هم پیرو آیین یارسان هستند یعنی سنی ندارد؟!!!.

آواها

لکی	a	e	ê	i	î	o	ó	ô = ü	u	û
فارسی	آ (مثل آرام)	ا (مثل اشک)	ای کوتاه (در فارسی معادل ندارد)	ا (مثل امروز)	ای (مثل ایلام)	ا (مثل اردک)	(در فارسی معادل ندارد)	(در فارسی معادل ندارد)	او کوتاه (در فارسی معادل ندارد)	او (مثل دوست)
مثال	Agir (آتش)	Esp (اسب)	Sê (سیاه)	Esir (اشک)	Fîl (فیل)	Non (نان)	Sór (قرمز)	Sôr (عروسی)	Kurd (کرد)	Dûs (دوست)

• ا (مثل اردک) از لری وارد لکی شده‌است و برخی از لک‌ها این آوا را ندارند (لرها معمولاً "آ" را به "و" تبدیل می‌کنند).

الفبا و رسم الخط لکی به زبان ساده

مصوت های کوتاه:

نویسه فارسی	نویسه لاتین	نویسه لکی	نمونه لکی	نمونه نویسه لاتین	معنی فارسی	معنی انگلیسی
فتحه ---َ	a	+ۀ یا أ	سۀر یا سأر	sar	سر	head
کسره ---ِ	e	---ِ یا إ	خِڕ یا خإڕ	kheř یاxeř	گِرد	Round
ضمه ---ُ	o	ۉ(واو مجهول)	کۉڵ	koĺ	کوتاه	Short

مصوت های بلند:

نویسه فارسی	نویسه لاتین	نویسه لکی	نمونه لکی	نمونه نویسه لاتین	معنی فارسی	معنی انگلیسی
آ	â	ئا	ئاگر	âger	آتش	fire
---	ô	ۉ	سۉ	sô	صبح	morning
---	ö	ؤ	إؤر یا ئؤر	eör	ابر	cloud
او	û	ۈ یا وو	ئاوو یا ئاۈ	âû	آب	water
---	é	ئ(ئ متحرک)	شئت	shét یا šét	گیج	Imbecile & Stunner
---	î	ێ(ئ ساکن)	ڕێ- سێ	sî-řî	راه-سیاه	way-black
---	ü	ؤی	سؤیر-دؤیر	sür	جشن-دور	Celebration-away

صامت ها:

نویسه فارسی	نویسه لاتین	نویسه لکی	نمونه لکی	نمونه نویسه لاتین	معنی فارسی	معنی انگلیسی
ب	b	ب	برا	berâ	برادر	brother
پ	p	پ	پیا	piâ	مرد	man
ت	t	ت	تیتاڵ	teetâĺ	شوخ طبع	Witty
ج	j	ج	جاجک	jâjek	آدامس	Gum
چ	ch	چ	چۀم-چنجک	chenjek-cham	چشم-تخم آفتابگردان	eye-Seed
خ	kh یا x	خ	خؤدا	xöda یا khöda	خدا	god-allah
د	d	د	دسگیران-دت	dasgiran-det	نامزد-دختر	Engagement-Girl
ر	r	ر	رووژ یا رۈژ	rûzh یا rûž	روز	day
---	ř	ڕ	ڕ یؤار-ڕشانن	řeeûâr-řeshânen یاřešânen	رهگذر-ریختن	Shed-viator
ز	z	ز	زؤخ	zökh یا zöx	سوز سرما	Cold Burner
ژ	zh یا ž	ژ	ژار-ژیائن	žâr-žiâîn	زیستن-فقیر	Poor-living
س	s	س	سیفا-سۉرئژۀ	sifâ-sôřéža	تأمل،اندیشه-سرخک	thought-Measles
ش	sh یا š	ش	شاتۀ(شاتۀ ئۀلؤی)	shâta	لواش(مثل:نان لواش یاترشی آلو)	Pita or pita bread
ف	f	ف	فیت	fit	مناسب،به اندازه	fit
---	v	ڨ	هڨدۀ-هۀزڨ	hevda-hazv	هفده - حذف	Seventeen-Remove
ق	gh یا q	ق	قؤرووژنۀ-قؤرینجک	qörûzhna-qörinjek	رگ زیرگلویا لوله نای-نیشگون	Tracheal tube-Tweak
ک	k	ک	کووڵارزم-کۉڵ	kûĺârzem-koĺ	عقرب-کوتاه	Scorpio-short
گ	g	گ	گاڵۀ-گاکوور	gâĺa-gâkûr	فریاد-ماه خرداد در لکی	cry-June in lakki Month
ل	l	ل(مشدد تلفظ میشود)	لؤیلۀ-لاڵش	lüla-lâĺesh	زوزه گرگ سانان-التماس	Howling-Begging
---	ĺ	ڵ	کڵۀگا	keĺagâ	گاو نر	bull
م	m	م	مݩا یا مݩگا	meŋâ	گاو	cow
ن	n	ن	نیمرؤدؤما (ایووارۀ=عصر)	nimerödömâ	بعداز ظهر-نیمروز	Afternoon
---	ŋ	ݩ یا نگ(ن تودماقی)	ماݩ یا ماݩگ	mâŋ	ماه	Month
و	w	و	وۀرک-وۀرزا	wark-warzâ	بره(از پهلوی)-گوساله نوزاد	lamb-newborn calves
ه	h	ه	هۀنۀک	hanak	شوخی	Joke
ی	i	ی	ژیل-چینی	zhil-chini	پژمرده-چینی	china-wither

دستور

ضمایر شخصی

مفرد	جمع
مه	تۊ	هامه
ئیو	ئیوان

• ضمیر انعکا در وژ" است.

ضمایر اشاره

حالت	مفرد	جمع
نزدیک	یه(-وه)	یه‌وه نه
دور	هه‌وه	هئه‌وانه

حالت مجهولی

!؟!؟!'!؟؟؟؟؟!!؟!!؟!!!!؟؟؟؟؟؟؟؟؟!!!!،؟؟،،،؟!؟؟،؟!::؟؟،؟!؟!!؟. ریال

افعال

• حال ساده فعل "خوردن":

مفرد	جمع
مه‌رم	مه‌ریمن
مه‌رین	مه‌رینان(-ون)
مه‌رێ	مه‌رن

مثال: ئاوه مه‌هوارد.(آب خوردم)

• ماضی ساده فعل "خوردن":

مفرد	جمع
هواردم	هواردمان(-ون)
هواردت	هواردتان(-ون)
هواردێ	هواردان(-ون)

مثال: ئاوت هوارد.(آب خوردی)

• ماضی استمراری فعل "خوردن":

مفرد	جمع
مه‌هواردم	مه‌وواردمان(-ون)
مه‌هواردت	مه‌هواردتان(-ون)
مه‌هواردێ	مه‌هواردان(-ون)

مثال: ئه‌وانه مه‌هووارد.(آب می‌خوردند)

• ماضی نقلی فعل "خوردن":

مفرد	جمع
هواردمه	هواردمانه(-ونه)
هواردته	هواردتانه(-ونه)
هواردیه	هواردیانه(-ونه)

مثال: ئاومان هواردیه.(آب خورده‌ایم)

• ماضی بعید فعل "خوردن":

مفرد	جمع
هواردۊیم	هواردۊیمان(-ون)
هواردویت	هواردۊیتان(-ون)
هواردۊیتێ	هواردۊیان(-ون)

مثال: ئاوتان هواردۊی.(آب خورده بودید)

ویژگی‌های دستوری

• در گویش لکی مانند سورانی و کورمانجی ویژگی ارگاتیو مشاهده می‌شود:

فارسی	ملایری	خرم‌آبادی	کرمانشاهی	لکی	سورانی
آب خوردم	اِو خوردِم	او هه‌ردم	ئاو خواردم	ئاوم هوارد	ئاوم خوارد
چی گفتی؟	شی گفتی؟	چی گوتی؟	چه وتی؟	چهت وت؟	چیت گوت؟

• اضافه کردن فتحه، "ه"، قبل از فعل در زمان‌های استمراری:

فارسی	بروجردی	خرم‌آبادی	کلهری	لکی	سورانی
آب می‌خورم	اِو مُخورِم	او مۆهۆرم	ئاو خوه‌م	ئاوه مه‌رم	ئاو ده‌خۆم
کتاب می‌خواندم	کتاو مُخُنِّم	کتاو مێهه‌نم	کتاو خوه‌نیام	کتاومه مه‌خوه‌ن	کتاوم ده‌خۆێند

واژگان

ساختار و واژگان در تقسیم بندی زبان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند. در زیر تعدادی از واژگان فارسی رایج به همراه معادل‌های آنها در برخی گویش‌ها و زبانهای رایج در غرب کشور آورده شده‌است.

فارسی	بروجردی	خرم‌آبادی	کلهری	لکی	سورانی	کورمانجی	هورامی
آب	اِو	آو، اُوْ	ئاو	ئاو	ئاو	av	-
باران	بارو	بارو، رفت، شوف	واران	واران، وه شت	باران، وه رشت	baran	واران
چشم	چِش	چَش، تیئه	چاو	چه م	چاو	chav	چه م
اینجا	اینجِه، اینجُ	ایچه	ئێره	ئێره	ئێره	li vê derê	-
زیاد	زیاد	زیاد	فره	فره	زۆر	zor,pir,gelek,zaf	فره
داماد	داماد	دوما	زاوا	زوما	زاوا	zava, zaba	-
رهگذر	رهگذر	رهگوذر	ڒێویار	ڒێویار	ڒێبوار	rêwî	-
اتاق	اتاق	اتاق	دێ	دێ	دێ، ژوور	jûr, oda, olî	-
خانه	خونه	هونه	ماڵ	ماڵ	ماڵ، خانوو	mal, xanî	-
با	وا، واردِ	وا	گ رد	گه رد	گه ڵ	gel	-
بچه	بَچَه	بچه	مناڵ	ئایل	منداڵ	zarok	-
کلیه	کلیه، گُردالَه	گورداڵه	گورداڵه	گورداڵه	گورداڵه	gurchik	-
سهم، بخش	سهم	بر	به ش	به ش	به ش	besh	-
نمک	نمک	نمک	نمه ک	خووا	خووا	xo	-
چیز	شی، چی	چی	چێشت	چێ	شتێ	tisht	-
روز	روز، رو	رو	ڒووژ	ڒووژ	ڒۆژ	roj	ڒوژ
شب	شِو	شِو، شوگار	شو	شو	شو	shev	-
خوش	خوش	خُؤش	خۆش	خوه ش	خۆش	xwosh	وه ش
شما	شما	شوما	ئیوه	هومه	ئێوه	hûn	شمه
زن	زن	زن، زێنه	ژن	ژه ن	ژن	jin	-
مرد	مرد	پیا	پێا	پێا	پێا، مێرد	mêr	-
پدر، بابا	بابا، بوئَه	بُووَه	باوگ	باوه	باب	bav	-
مادر	نِنَه، مامان	دا، دایَه	دالگ	دأ ، دالک	داێک، داێه	dayîk	-
پسر	پسر	کُر	کُر	کور	کُر	kur	-
دختر	دُختَر	دُختِر	دوت	دت، ئافره ت	کچ، کنیشک	kech, dot	-
نفس	نفس	نفس، هناسه	هناسێگ	هناسێ	هناسێ	bêhn, henase	-
غروب	ایواره	ایواره	ئیوواره	ئیوواره	ئێوواره	êvar	-

افعال و مصدرها

فارسی	بروجردی (لری ثلاثی)	لری فیلی	کلهری	لکی	سورانی	کورمانجی	هورامی
آب خوردم	اِو خوردِم	او هَه ردم	ئاو خوواردم	ئاوم هووارد	ئاوم خووارد	min avê veduxard	-
خودم	خویِم	خوم	خوه م	وژم	خۆم	ez bi xwe	وێم
رفتم	رفتِم	ره تم	چی م	چم	چووم، ڒۆیشتم	ez chûm	-
آمدم	آمایِم	اۆمام	هاتم	هه تم ، هاتم	هاتم	ez hatim	-
برو	بَرو	رو	بچو	بچو	بچو/ بروو	bichû?	-
خواستن	خواسَن	هاستن	خوازین	هیستن ، گِستِن	ویستن	xwestin	-
می‌کنم	مُکُنِم	مێ کم	که م	مه که م	ده که م	ez dikirim	مه که رو
انداختن	اِناختن	ونن	خستن	ئایشتن ، ئایژتن	هاۆێشتن	avêtin	-
لازم بودن	لازم بین	لازم بین	لازم بین	ئه گره ک بین	له گره ک بوون	le lazmatî (îhtiyac) bûn	-
آمده بودم	آمیه بی یِم	اۆمایه بیم	هاتویم	هه تویم ، هاتویم	ها ته بووم	ez hatibûm	-
آمده‌ام	آمی یَم	اۆمامه	هاتومه	هه تمه ،هاتمه	ها توومه	ez hatim	-
افتادن	اِفتی یَن	اۆفتاێن، گلیس	کَ فتن	که تن	که وتن	ketin	-

رنگ‌ها در لکی

فارسی	لکی	الفبای لاتین
سفید	اسپی، چه رمێ	espy, charmê
سیاه	ڒه ش، سێ	resh, sê
آبی	کاو	kaû
قرمز، سرخ	سور	sor
سبز	سه وز	siwz
قهوه‌ای	بوور، هویل	bûr, hoîl
خاکستری	خاکی	xakî
زرد	زه رد	zerd

گاهشماری به لکی

ماه ایرانی	ماه لکی (مانگ له کی)	الفبای لاتین
فروردینگان	په نجه	pence
اردوبهشت	مێرێان	mêrêan
خرداد	گاکوور	gakûr
تیر	ئاگرانی	agranî
مرداد	مردار	mirdar
شهریور	ماڵه ژێر	male jêr
مهر	ماڵه ژێر دوماێنه	male jêr domaêne
آبان	تویل ته کن	toîl tekin
آذر	مانگه سێه	mange sêe
دی	نورووژ	niwrûj
بهمن	خاکه لێه	xake lêe
اسفندگان	مانگ ئێد	mang êd

مقایسه لکی با برخی گویش‌های کردی

Lekî	Feylî	Kelhurî	Soranî	Kurmancî	Hewramî	Zazakî	English
wehar, vihar	wehar	wehar	behar, wehar	bihar, behar	wehar	wesar, wisar	spring
tawsan	tawsan	tawsan	hawîn, hamîn, tawsan	havîn	hamna, hamîn	hamnan	summer
payîz-maləẑir	payîz	payîz	payîz	pehîz, payîz	payîz	payîz	fall
varan, waran, veşt	waran	waran	baran, waran, verişt	baran	-	varan	rain
çem	çaw	çaw	çaw	çav	çem	çim	eye
dit, afiret	dut	dut	kiç	keç, dot	-	kêna	girl
kur	kur	kur	kur	kur, law	-	laj	boy
gurdale	gurdale	gurdale	gurdale	gurçik	-	velke, gurçike	kidney
rêvêar	rêwêar	rêwêar	rêbwar	rêwî	-	raywan	stranger
ayîl	minal	minal	mindal	zarok	-	eyel	child
wijim	xwem	xwem	xom	ez bi xwe	wêm	ez bi xo	myself
ketin	keftin	keftin	kewtin	ketin	-	kewten	to fall
aîtin, aîştin	xistin	xistin	hawêştin	avêtin	-	eşten	to throw
mi hetim	mi hatim	mi hatim	min hatim	ez hatim	-	ez ameya	I came
mi merim/mexwim	mi xwem/xwerim	mi xwem/dixwem	min exwem/dexom	ez dixwim	min meweru	ez wena	I eat
mi nanim hward	mi nan xwardim	mi nan xwardim	min nanim xward	min nan xward	-	mi nan werd	I ate the meal
mi nane merim/mexwim	mi nan xwem	mi nan xwem	min nan dexwim	ez nanê dixwim	-	ez nan wena	I am eating the meal
mi nanme mehward	mi nan xwardisim	mi na xwardêam	min nanim dexward	min nan dixward	-	mi nan werdêne	I was eating the meal
mi hetime	mi hatime	mi hatime	min hatûme	ez hatime	-	ez ameya	I have come
mi hetüm	mi hatüm	mi hatüm	min hatibûm	ez hatibûm	-	ez ameybîya	I had come

جستارهای وابسته

• گویش چهاردولی
• زبان کردی
• گویش‌های جنوبی کردی
• مردم لک

پیوند به بیرون

• نمودار درختی زبان لکی در اتنولوگ