Wp/isv/Sjedinjene Štaty Ameriky

Sjedinjene štaty Ameriky, skračeno SŠA (ang.: United States of America, USA), jest država, ktora nahodi se glavno v Sěvernoj Amerikě. Ona imaje 50 štatov, federalny okrug i red inyh ozemij. SŠA jest 3. največša država v světu. SŠA imaje nazemnu granicu s Kanadoju na sěveru i Meksikoju na jugu, a takože imaje morske granice s Bahamami, Kuboju, Rosijeju i inymi državami. SŠA imaje naseljeńje vyše 333 milionov i jest najljudna država v Amerikah i 3. najljudna država v světu, poslě Kitaja i Indije. Glavny grad jest Vašington, a najljudny grad i glavno finansovo srědišče jest Nju-Jork.

Država

Wp/isv/Sjedinjene Štaty Ameriky

ang.: United States
Horugva
Gerb
Obča informacija
Polna nazva	Sjedinjene štaty Ameriky ang.: United States of America
Himny	Zvězdna zastava
Glavny grad	Vašington
Najbolši grad	Nju-Jork
Služebne jezyky	formalno nema, de-fakto anglijsky
Državna forma	federalna prezidentska konstitucijna republika
Statistika
Plošča	9 833 520 km² (3.)
Naseljeńje	Ocenka (2022): 332 403 650 ljudij (3.)
Valuta	amerikanski dolar (USD)
Časova zona	UTC-5 do -11 lětom: UTC-4 do -10
Kod ISO 3166	US
<mapframe> problems: Attribute "latitude" has an invalid value Attribute "longitude" has an invalid value
Koordinaty: Template:Wp/isv/Coord

Paleoamerikanci imigrovali iz Sibiri v Sěvernu Ameriku prinajmenje 12 tysečev lět nazad, i sut prědki modernyh domorodnyh amerikancev. Domorodno naseljenje čestično umrělo poslě prihoda evropejcev v 16. stolětju, glavno od hvorob, napriklad ospy i osypky, od čego jih počeli izganjati so svojih krajev. Trinadset kolonij Objedinjenogo kraljevstva, ktore nahodili se v iztoku modernyh SŠA, prěpirali se s britanskoju koronoju za platby i politično prědstaviteljstvo, vslěd čego počela se Amerikanska revolucija (1765–1791). Po revolucije SŠA dobyli nezaležnost i stali prvoju državoju, ktora byla osnovana na principah liberalnoj demokracije. V koncu 18. stolětja SŠA počeli dobyvati i zavojevyvati ine česti Sěvernoj Ameriky. Od 1848 goda one zajmali ozemja kontinenta od zapada do iztoka. Gluboke ideologične spory za rabstvo završili se stvorjeńjem Konfederativnyh Štatov Ameriky (KŠA), ktore bojevali s ostalymi štatami sojuza v Amerikanskoj gradžanskoj vojně (1861–1865). Poslě poražky KŠA i shranjenja SŠA rabstvo bylo likvidovano vo vsih štatah 13. popravkoju konstitucije.

Od 1900 goda SŠA stala velikoju državoju i najvelikoju ekonomikoju světa. Poslě japonskoj ataky na Perl-Harbor v 1941 godu SŠA pristupili do Drugoj světovoj vojny na straně Sojuznikov. Poslě Drugoj světovoj vojny SŠA i Sovětsky Sojuz (SSSR) stali jedinymi glavnymi državami světa, superdržavami. V hodě Hladnoj vojny medžu njimi obydvě državy bojevali za ideologično dominovanje, ale izběgali prěmogo vojennogo konflikta. Hladna vojna medžu SŠA i Sovětskym sojuzom končila se razpadom SSSR. Poslě razpada SSSR Sjedinjene štaty Ameriky stali jedinoju superdržavoju světa. Poslě napadov 11 septembra 2001 SŠA počela globalnu vojnu s terorizmom.

Administrativno děljenje

Sjedinjene štaty sostojet se iz 50 štatov (ang.: states), jednogo federalnogo distrikta – Distrikt Kolumbije (ang.: District Columbia), v njem leži federalny glavny grad Vašington

Ajdaho (ang.: Idaho) Ajova (ang.: Iowa) Alabama Aljaska (ang.: Alaska) Arizona Arkanzas (ang.: Arkansas) Delaver (ang.: Delaware) Džordžija (ang.: Georgia) Florida Havaje (ang.: Hawaii)

Ilinojs (ang.: Illinois) Indijana (ang.: Indiana) Juta (ang.: Utah) Južna Dakota (ang.: South Dakota) Južna Karolina (ang.: South Carolina) Kalifornija (ang.: California) Kanzas (ang.: Kansas) Kentuki (ang.: Kentucky) Kolorado (ang.: Colorado) Konektikut (ang.: Connecticut)

Lujizjana (ang.: Louisiana) Masačusets (ang.: Massachusetts) Mejn (ang.: Maine) Meriland (ang.: Maryland) Mičigan (ang.: Michigan) Minesota (ang.: Minnesota) Misisipi (ang.: Mississippi) Misuri (ang.: Missouri) Montana Nebraska

Nevada Nju-Džerzi (ang.: New Jersey) Nju-Hempšir (ang.: New Hampshire) Nju-Jork (ang.: New York) Nju-Meksiko (ang.: New Mexico) Ohajo (ang.: Ohio) Oklahoma Oregon Pensilvanija (ang.: Pennsylvania) Rod-Ajland (ang.: Rhode Island)

Sěverna Dakota (ang.: North Dakota) Sěverna Karolina (ang.: North Carolina) Teksas (ang.: Texas) Tenesi (ang.: Tennessee) Vajoming (ang.: Wyoming) Vašington (ang.: Washington) Vermont Virdžinija (ang.: Virginia) Viskonsin (ang.: Wisconsin) Zapadna Virdžinija (ang.: West Virginia)

Vněšnje linky

• Tutoj članok imaje prěvod iz članka "United States" v Vikipediji na anglijskom (spis avtorov; dozvoljeńje CC BY-SA 4.0).