Manastir Morača je crnogorski srednjovekovni spomenik koji se nalazi na desnoj obali rijeke Morače.
Istorija
edit1252. godine Stefan, unuk Stefana Nemanje, podigao je kraj rijeke jedan od najljepših kulturnih spomenika u ovom dijelu balkanskog poluostrva. Po svom arhitektonskom obliku, glavna crkva manastira Morače spada u grupu naijstaknutijih predstavnika tzv. raške škole, vizuelno i arhitektonski podśeća na vladarske zadužbine – manastire Studenicu, Žicu i Mileševo koji se nalaze u Srbiji. Manastirski portal urađen je u sivom mermeru, a pažnju plijene i elementi od raznobojnog kamena te veliki kameni sarkofag sa tijelom ktitora manastira. Dvokrilna vrata na ulazu u srednji hram manstira ukrašena su slonovačom od koje su urađeni još neki elementi koji se nalaze u hramu.
Manastir je u toku svoje duge istorije odigrao izuzetno značajnu ulogu u kulturno istorijskom razvitku ovog kraja. Najznačajnija djelatnost u njemu bila je prepisivačka, pa se i danas u njemu može naći neprocjenjivo vrijedan primjerak „Oktoiha“ (prve štampane knjige u južnih Slovena).
Znajući da je manastir uporište slobodne svijesti, brojni okupatori ovog kraja udarali su na njega ciljajući slobodni duh Kolašinaca. Tako je manastir u više navrata pretrpio znatna oštećenja, a čitavih sedamdeset godina bio je i bez krova koji su Turci početkom XVI vijeka u jednom od svojih zuluma skinuli. U drugoj polovini istog vijeka manastir je obnovljen i ponovo pokriven.
Freske i ikone
editUmjetnička ljepota manastira nadaleko je čuvena, prvenstveno zbog fresaka kojima je isti oslikan. Po vremenu postanka, freske datiraju iz dva perioda. Jedne su nastajale u XIII vijeku, a druge, u dva navrata, u XVI i XVIII vijeku. „Gavran hrani proroka Iliju“ nastala u XIII vijeku, najstarija je i najpoznatija freska Moračkog manastira, koja je samo dio serije fresaka kojima se opisuje život svetog Ilije proroka. Ona je danas fragmentarno očuvana i predstavlja jedini poznati primjer ovog ciklusa u monumentalnom srednjevjekovnom živopisu. Uz ovu, iz ovog stvaralačkog perioda, poznate su i freske „Pomazivanje careva i proroka“, „Rođenje Svetog Jovana Krstitelja“ i druge. Freske iz XVI vijeka su najveća očuvana cjelina manastirskog zidnog slikarstva ovog perioda na ovim područjima. U XVII vijeku freske oko glavnih manastirskih vrata radio je Georgije Mitrofanović, zograf od manstira Hilandara, jedan od najvećih majstora svih vremena. Ovaj majstor osnovao je i slikarsku radionicu u manastiru čiji se uticaj brzo širio na ovim prostorima.
Moračko slikarstvo smatra se jednim od najvećih dometa vizantijske umjetnosti. Ističe ga istančan ośećaj za pravilan odnos u proporcionisanju, figure dominiraju u jednom nehijerarhijskom odnosu, primjetno su pune sa blagim kretnjama. U pogledu kolorita, slikarstvo Morače nadvisilo je studeničko i mileševsko slikanje posebno u tonskom modelovanju. Freske u Morači pokazuju pobjedu tzv. plastičnog stila čime zauzima pionirsku ulogu kada je u pitanju slikarstvo na ovim prostorima uopšte.
Uz freske, posebno lijepe su i ikone koje stoje uz ikonostas, a koje su radili najveći majstori XVIII vijeka. Ikona Svetog Save i ikona Svetog Luke smatraju se najvrednijim primjercima ikonopisanja na Balkanskom poluostrvu. U manastiru se čuva više starina i relikvija poput ruke Svetog Haralampija, krstova u duborezu, krstionice od mermera i štap koji je po predanju pripadao Svetom Savi. Posebno mjesto među dragocjenostima ima krst u oltaru iz XVI vijeka urađen u orahovom drvetu koji je po predanju rađen jedanaest godina.
Ostalo
editManastir se nalazi uz sam vodopad Svetigore, na desetak kilometara od Platija prema Kolašinu, na proširenju kanjona rijeke Morače, u podnožju visokog Stožca (2 140 metara nadmorske visine) i Maganika (2 139 metara nadmorske visine). Opasan visokim kamenim zidom unutar kojih se nalaze konaci za manastir se vezuju i nekoliko legendi ovog kraja. Po jednoj od njih, ovaj manastir nastao je od posebnog žutog kamena i to iz područja koje je na dan hoda od samog lokaliteta manastira. Po legendi, narod je stvorio kolonu i tako iz ruke u ruku prebacivao kamen od Tusine, mjesta đe se kamen nalazio, do samog današnjeg manastira Morače.
Crkva Sv. Nikola
editInteresantno je da se u dvorištu samog manastira nalazi i jedna omanja crkva posvećena Svetom Nikoli. Prema predanju ona je starija i od samog manastira, a njeno arhitektonsko rješenje ne liči crkvenoj građevini – podignuta je u obliku kvadrata, u osnovi je povrsine 25 m2, a visoka je čitavih 8 metara.