Manastir Morača je crnogorski srednjovekovni spomenik koji se nalazi na desnoj obali rijeke Morače.
Istorija edit
1252. godine Stefan, unuk Stefana Nemanje, podigao je kraj rijeke jedan od najljepših kulturnih spomenika u ovom dijelu balkanskog poluostrva. Po svom arhitektonskom obliku, glavna crkva manastira Morače spada u grupu naijstaknutijih predstavnika tzv. raške škole, vizuelno i arhitektonski podśeća na vladarske zadužbine – manastire Studenicu, Žicu i Mileševo koji se nalaze u Srbiji. Manastirski portal urađen je u sivom mermeru, a pažnju plijene i elementi od raznobojnog kamena te veliki kameni sarkofag sa tijelom ktitora manastira. Dvokrilna vrata na ulazu u srednji hram manstira ukrašena su slonovačom od koje su urađeni još neki elementi koji se nalaze u hramu.
Manastir je u toku svoje duge istorije odigrao izuzetno značajnu ulogu u kulturno istorijskom razvitku ovog kraja. Najznačajnija djelatnost u njemu bila je prepisivačka, pa se i danas u njemu može naći neprocjenjivo vrijedan primjerak „Oktoiha“ (prve štampane knjige u južnih Slovena).
Znajući da je manastir uporište slobodne svijesti, brojni okupatori ovog kraja udarali su na njega ciljajući slobodni duh Kolašinaca. Tako je manastir u više navrata pretrpio znatna oštećenja, a čitavih sedamdeset godina bio je i bez krova koji su Turci početkom XVI vijeka u jednom od svojih zuluma skinuli. U drugoj polovini istog vijeka manastir je obnovljen i ponovo pokriven.
Freske i ikone edit
Umjetnička ljepota manastira nadaleko je čuvena, prvenstveno zbog fresaka kojima je isti oslikan. Po vremenu postanka, freske datiraju iz dva perioda. Jedne su nastajale u XIII vijeku, a druge, u dva navrata, u XVI i XVIII vijeku. „Gavran hrani proroka Iliju“ nastala u XIII vijeku, najstarija je i najpoznatija freska Moračkog manastira, koja je samo dio serije fresaka kojima se opisuje život svetog Ilije proroka. Ona je danas fragmentarno očuvana i predstavlja jedini poznati primjer ovog ciklusa u monumentalnom srednjevjekovnom živopisu. Uz ovu, iz ovog stvaralačkog perioda, poznate su i freske „Pomazivanje careva i proroka“, „Rođenje Svetog Jovana Krstitelja“ i druge. Freske iz XVI vijeka su najveća očuvana cjelina manastirskog zidnog slikarstva ovog perioda na ovim područjima. U XVII vijeku freske oko glavnih manastirskih vrata radio je Georgije Mitrofanović, zograf od manstira Hilandara, jedan od najvećih majstora svih vremena. Ovaj majstor osnovao je i slikarsku radionicu u manastiru čiji se uticaj brzo širio na ovim prostorima.
Moračko slikarstvo smatra se jednim od najvećih dometa vizantijske umjetnosti. Ističe ga istančan ośećaj za pravilan odnos u proporcionisanju, figure dominiraju u jednom nehijerarhijskom odnosu, primjetno su pune sa blagim kretnjama. U pogledu kolorita, slikarstvo Morače nadvisilo je studeničko i mileševsko slikanje posebno u tonskom modelovanju. Freske u Morači pokazuju pobjedu tzv. plastičnog stila čime zauzima pionirsku ulogu kada je u pitanju slikarstvo na ovim prostorima uopšte.
Uz freske, posebno lijepe su i ikone koje stoje uz ikonostas, a koje su radili najveći majstori XVIII vijeka. Ikona Svetog Save i ikona Svetog Luke smatraju se najvrednijim primjercima ikonopisanja na Balkanskom poluostrvu. U manastiru se čuva više starina i relikvija poput ruke Svetog Haralampija, krstova u duborezu, krstionice od mermera i štap koji je po predanju pripadao Svetom Savi. Posebno mjesto među dragocjenostima ima krst u oltaru iz XVI vijeka urađen u orahovom drvetu koji je po predanju rađen jedanaest godina.
Ostalo edit
Manastir se nalazi uz sam vodopad Svetigore, na desetak kilometara od Platija prema Kolašinu, na proširenju kanjona rijeke Morače, u podnožju visokog Stožca (2 140 metara nadmorske visine) i Maganika (2 139 metara nadmorske visine). Opasan visokim kamenim zidom unutar kojih se nalaze konaci za manastir se vezuju i nekoliko legendi ovog kraja. Po jednoj od njih, ovaj manastir nastao je od posebnog žutog kamena i to iz područja koje je na dan hoda od samog lokaliteta manastira. Po legendi, narod je stvorio kolonu i tako iz ruke u ruku prebacivao kamen od Tusine, mjesta đe se kamen nalazio, do samog današnjeg manastira Morače.
Crkva Sv. Nikola edit
Interesantno je da se u dvorištu samog manastira nalazi i jedna omanja crkva posvećena Svetom Nikoli. Prema predanju ona je starija i od samog manastira, a njeno arhitektonsko rješenje ne liči crkvenoj građevini – podignuta je u obliku kvadrata, u osnovi je povrsine 25 m2, a visoka je čitavih 8 metara.