Wp/cnr/Crnogorska pravoslavna crkva

Crnogorska pravoslavna crkva (cnr. ćirilica Црногорска православна Црква), ruski Черногорская Православная Церковь, engleski Montenegrin Orthodox Church, sa śedištem u Prijestonici Cetinje obnovljena u oktobru 1993. godine, nakon što je stvarno 1918. a službeno 1920. ukinuta kao dotad kanonska autokefalna crkva (grč. Αυτοκεφαλία)- samostalna pravoslavna Crkva.

Grb Crnogorske pravoslavne crkve

Njen sadašnji poglavar je Arhiepiskop cetinjski i Mitropolit crnogorski Mihailo.

U službenom dokumentu - Katalog autokefalnih pravoslavnih crkava (Sintagma) koji je, po odobrenju Carigradske patrijaršije objavljen u Atini 1855. godine pod rednim brojem 9. navodi se Crnogorska pravoslavna crkva kao autokefalna ili samoupravna crkva (eklisije avtokefali – u prevodu sa grčkog: samostalne, autokefalne crkve):

• 1. Carigradska,
• 2. Aleksandrijska,
• 3. Antiohijska,
• 4. Jerusalimska,
• 5. Kiparska,
• 6. Ruska,
• 7. Karlovačka,
• 8. Sinajska,
• 9. Crnogorska
• 10.Crkva u kraljevini Grčkoj.

Slobodna Crkva slobodne države Crne Gore

• "Carigradska patrijaršija nije pretendovala nad Crnogorskom crkvom, držeći se kanoničkog pravila da crkvene granice jedne nezavisne države nemaju ulaziti u granice druge nezavisne države". - Ž. M. Marinković i J. Igumanović, "Istorija opšte hrišćanske i Srpske pravoslavne crkve", (Beograd, 1934., str. 131.).

Autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve

• Ruski Enciklopedijski riječnik Granta, 1913. članak „Православiе”, str. 289. navodi: „Prije svih je postala autokefalna Crnogorska crkva (od 1766. god), zatim Grčka (od vremena stjecanja političke nezavisnosti Grčke, konkretno, od 1833. god), potom Bugarska (od 1870. god. Fermanom Sultana), Srpska – 10 godina kasnije...“

• „Veoma važna činjenica da je mitropolite, od napuštanja zemlje potonjega Crnojevića, birao i postavljao Opštecrnogorski zbor. Ima više dokumenata u kojima crnogorski mitropoliti ističu legitimitet svoje vlasti, koju su dobili iz ruku dinastije Crnojevića“. - navodi dr. Danilo Radojević, (1991) takođe je bio „jedinstveni primjer u svijetu, posebito u pravoslavlju. Već i ta istorijska činjenica je dovoljna za punu posebitost i zasebitost, odnosno samostalnost Crnogorske pravoslavne crkve“. - Sreten Zeković, 1997.

• „Crnogorska pravoslavna crkva je samostalna (autokefalna) među pravoslavnim crkvama. Na čelu je mitropolit cetinjski, episkop zahumsko-raški, koji ima svoju rezidenciju u Manastiru Ostrog...“ – “Enciklopedijskog rječnika” iz 1903., pojmovnik Ruske pravoslavne crkve str. 612 - a na istoj stranici pod tačkom 10. piše rus. Crnogorskaja cerkov est samostalnaja u prevodu: Crnogorska Crkva je samostalna (autokefalna).

• Tomos Vaseljenskog patrijarha Meletija IV i Sv. Sinoda Vaseljenske patrijaršije u Carigradu od 19.2.1922. za stvaranje SPC đe se navodi da je Crnogorska crkva bila autokefalna.

• Ukaz regenta kraljevine SHS Aleksandra Karađorđevića đe poništava autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve i aneksira ju Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Nelegitimno ukidanje Crnogorske pravoslavne crkve 1920. godine

Nakon okupacije i vrlo brzo nakon prisajedinjenja Crne Gore u granicu Kraljevine Srbije kao pokrajine, bilo je jasno da je riječ o aneksiji Crne Gore, a ne o ujedinjenju Srbije i Crne Gore, kakva je bila propaganda. Dvije godine kasnije, u novooformljenoj državi Srba Hrvata i Slovenaca, đe nije bilo mjesta za Crnu Goru, po prvi put u istoriji stvara se Srpska pravoslavna crkva u dogovoru sa Vaseljenskom Patrijaršijom o kojoj Carigrad piše: „U granicama ovog Ujedinjenog Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca ušle su i autokefalne pravoslavne crkve, Karlovačka i Crnogorska, kao i dvije dalmatinske eparhije, Zadarska i Kotorska“. Vaseljenska patrijaršija tim aktom „priznaje proglašeno ujedinjenje autokefalnih crkava Srpske, Crnogorske i Karlovačke, kao i dviju dalmatinskih eparhija“ u „Glasnik“-u, službenom listu Srpske pravoslavne patrijaršije, br. 7, Beograd, 1(14) oktobra 1920, str. 99-100). Za taj pristanak Vlada Kraljevine SHS je Carigradskoj patrijaršiji isplatila 1.500.000 zlatnih franaka. Ođe se ne smije miješati Beogradska mitropolija (koja je bila mitropolija, Crkva na području Srbije u vazalnom odnosu sa Vaseljenskom patrijaršijom od 1766 do 1878. kada sa granicama Kraljevine Srbije dobija nepotpunu autokefalnost godinu kasnije).

16.-29. decembra 1918. godine na vanrednoj śednici Svetog sinoda Crnogorske pravoslavne crkve, održanoj u nepotpunom sastavu (od osam članova bili su prisutni, vijećali i odlučivali četvorica) donijeto je Rješenje, kojeg su potpisali mitropolit Mitrofan Ban, episkopi Kiril Mitrović i Gavrilo Dožić i sekretar Sinoda đakon Ivo Kaluđerović. U tom Rješenju, koje je dostavljeno Predśedniku Vlade Kraljevine SHS Stojanu Protiću i srpskom mitropolitu Dimitriju Pavloviću, veli se i ovo: „Pošto je Velika narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori održana u Podgorici dana 13. novembra 1918. godine donijela odluku da se nezavisna Crna Gora ujedini s Kraljevinom Srbijom, to i Sv. Sinod nalazi cjelishodnim i opravdanim da se i sv. autokefalna crkva u Crnoj Gori ujedini s nezavisnom Pravoslavnom crkvom u Kraljevini Srbiji a zajedno s ovom s cijelom Srpsko-pravoslavnom crkvom u novoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca“. Za donošenje i usvajanje ovog Rješenja nije ni traženo, ni dobijeno odobrenje Vladara Crne Gore - kralja Nikole, legalnog i legitimnog suverena crnogorske države koji se još od početka 1916. godine nalazio u izgnanstvu. Tim činom prekršen je član 13 Ustava Svetog Sinoda crnogorske pravoslavne crkve, odnosno, iznevjerili su zakletvu vjernosti Vladaru; takođe je povrijeđen i član 22 Ustava Svetog Sinoda, u kojemu se, u stavu 2, kaže: „Odluke Svetoga Sinoda o spoljašnjim poslovima da postanu izvršne i za svakoga obavezne potrebno im je vrhovno Knjaževsko odbrenje“.

Povreda u članu 5 Ustava Svetog Sinoda Crnogorske pravolavne crkve (1903) se kaže: "Sveti Sinod u vršenju poslova svoje nadležnosti ima pravo, da njegovu Crkvenu Vlast štiti Državna Vlast, i prema tome, čim bi se opazilo, da su prava crkvene Vlasti bila povrijeđena, Državne su Vlasti dužne pružiti joj zakonitu zaštitu". Dok u državnom Ustavu Crne Gore iz 1905. godine u članu 6 veli se ovo: "Knjaz Gospodar zaštitnik je svijeh priznatijeh vjeroispovijesti u Crnoj Gori".

Ustav Crne Gore iz 1905. godine, u članu 40, kaže se i to da je: „Crnogorska crkva autokefalna“.

Isto tako, Crnogorska pravoslavna crkva nije imala pravo odlučivati o spoljnim poslovima bez nadležnosti ministarstva spoljnih poslova, na što je obavezuje Ustav Crne Gore član 137. koji kaže: „Službena pisma ili naredbe duhovnijeh vlasti, sabora i sinoda sa strane ne može nikakva duhovna vlast obnarodovati i izvršiti u Crnoj Gori bez obobrenja Ministra prosvjete i crkvenih poslova“. Kako je legitimna vlada Crne Gore i ministar spoljnih poslova bio u egzilu uz nemogućnost djelovanja po ovom pitanju i taj dio ustava je prekršen od strane agresora.

Ujedinjene Srpske pravoslavne crkve Kraljevine SHS potvrdio je s pozicije hegemonije državne vlasti, u ime kralja Srba, Hrvata i Slovenaca, Petra I Karađorđević, nasljednik prijestola Aleksandar Karađorđević, Ukazom od 17. (30) juna 1920. godine. Tim ukazom potvrđene su odluke beogradske Konferencije pravoslavnih episkopa od 26. IV 1919. godine, a tim aktom ukinuta je i autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva i proglašena Ujedinjena srpska pravoslavna crkva Kraljevstva SHS.

Popis Crnogorskih Vladika

• VISARION I 1452 – 1485
• PAHOMIJE I - 1491
• VAVILA 1493 – 1495 (pominje se u Oktoihu 1494)
• GERMAN II - 1520
• PAVLE 1530
• VASILIJE I (bio na Ohridskom saboru 1532)
• NIKODIM 1540
• ROMIL 1530 – 1559
• MAKARIJE 1560
• RUVIM I 1561
• PAHOMIJE II 1569
• GERASIM 1575
• VENIJAMIN 1582 – 1591
• NIKANOR i STEVAN 1591, koadutori po D.Vuksanu
• RUVIM II BOLJEVIĆ 1593 – 1636
• MARDARIJE I 1636 – 1647
• KORNEĆANIN II 1659
• RUVIM III VELJEKRAJSKI 1673 – 1685 (Nićifor Dučić ubacuje Vasilija II bez datuma njegova vladikovanja)
• VISARION III 1685 – 1692
• SAVA (SAVATIJE) I KALUĐEROVIĆ 1694 – 1697....iz Očinića
• DANILO ŠĆEPCEV PETROVIĆ 1697 – 1735
• SAVA PETROVIĆ 1735 – 1781
• VASILIJE PETROVIĆ 1750 – 1766 za nasljednika je bio odredio Arsenija Plamenca, ali je mitropolitska stolica i dalje pripala kući Petrovića
• PETAR I PETROVIĆ 1782 – 1830
• PETAR II PETROVIĆ 1830 – 1851
• NIKANOR IVANOVIĆ 1851. Iguman i arhimandrit,a vladika od 1858 –1860
• ILARION ROGANOVIĆ 1860 – 1882
• VISARION LJUBIŠA 1882 – 1884
• MITROFAN BAN 1884 – 1920 kada Crnogorska pravoslavna crkva nelegalno i nekanonski po ukazu regenta SHS Aleksandra Karađorđevića biva ukinuta
  • CPC je obnovljena 1993. godine na Opštecrnogorskom zboru na Cetinju;
  • Vladika ANTONIJE 1993.-1996.
  • Vladika MIHAILO od 1996.

Obnavljanje Crkve

Prvi poglavar obnovljene Crnogorske pravoslavne crkve je bio mitronosni arhimandrit Antonije Abramović a CPC je nasljednica kanonske Pravoslavne crkve u Crnoj Gori - Cetinjskoj mitropoliji ili Crnogorske pravoslavne crkve kako ju je Njegoš nazvao a koja je bila autokefalna i samostalna za Crnu Goru i pravoslavni narod Crnogorski.

Literatura

Pitanje autokefalije Crnogorske pravoslavne Crkve u nauci je aktuelizovano objavljivanjem jedinice Crnogorsko-primorska mitropolija, u drugom izdanju Enciklopedije Jugoslavije JLZ (Zagreb, 1984.), autora akademika dr Danila Radojevića. Radojević je svoja istraživanja objavio u knjizi Iz povijesti hrišćanskih crkava u Crnoj Gori (Crnogorsko društvo nezavisnih književnika, Podgorica 2000., drugo izdanje DANU, 2010., ISBN 978-86-85779-22-0).

Od ranih 1990-ih napisan je veći broj studija i rasprava ovu temu. Nakon decenija ignorisanja ove teme, od toga je perioda objavljeno stotine arhivskih dokumenata koji svjedoče o stoljetnoj autokefalnosti Crnogorske pravoslavne crkve.

Najrecentnija knjiga na ovu temu je Crnogorska crkva 1852-1918: Studija sa zbirkom dokumenata o Pravoslavnoj crkvi u Knjaževini/Kraljevini Crnoj Gori‚ autora crnogorskog istoričara dr. Živka Andrijaševića, štampana 2008. u izdanju Filozofskog fakulteta u Nikšiću (ISBN 978-86-7798-025-2).

Andrijaševićeva knjiga se sastoji od poglavlja (orig.): Predgovor, Istorijat institucije (1220.-1851.), Vlast države nad Crkvom (1851.-1878.), Unutrašnja organizacija i uređenje Pravoslavne crkve poslije 1878. godine, Država i Crkva, Život pod okupacijom i nestanak poslije oslobođenja, Autokefalnost Crnogorske crkve, Zaključak, i od 119 integralno objavljenih arhivskih dokumenata koji očigledno svjedoče o autokefalnosti i životu Crnogorske crkve.

Izvori

• Црногорска православна црква, cpc.org.me
• Novak Adžić, Pravni aspekt ukidanja Crnogorske pravoslavne crkve 1918-1922, crnogorskipokret.org
• Mario Đurović, Crnogorska crkva nikome nije polagala račune, portalanalitika.me