Wp/cnh/Nipi

< Wp‎ | cnh
Wp > cnh > Nipi

Nipi khua cu Hakha Peng khua pakhat a si. Hakha-Gangaw lam ah Hakha in meng 6-7 hlatnak ah a um. Bualtak khua in khuathar an tlakmi khua a si. Nihin ah khua pakhat in a dir. Nipi timi min cu pupa hna nih hmunhma min an rak sak cianak a si. 1936 hlan ahcun Nipi timi hrawng cu Hakha ram a rak si. Ramri hnubik an then kum 1936 hnu lawngah Bualtak ram a hung si.

Khua Tlaknak edit

Khua a tlak hmasatu cu Bualtak Cengam chung Pu Mang Chawn a si. 1979 kum ah atu Nipi khua i Pear an cinnak dum ahkhin vawlei inn te in a rak um i, aalu lo a rak ser pah. Kum sau deuh a rauh hnuah Pear a cinmi cu an hung thang. Kum hnih hrawng a rauh ahkhin meng 7 nak ah Sualcaang rawn a um i, cuhmun cu Pu Zing Dum nih hmunhma a khuar ve. Kumkhat hnu ah Pu Ral Pial nih caw a zuatmi zohkhenh dingah Pu Tawk Hmung zong meng 7 ahcun a hung um ve. 1983 kum ah Cinkhua khuami Pu Ui Phen le a chungkhar cu Gangaw lam i lam riantuan dingah Sualcaang cu a hung phan ve.

Khuathlaktu hna nih khua an tlak lio ahhin Nipi khua ti hi an ruahmi a si lo. Pawcawm fawi deuhnak ah an tlakmi a si. Bualtak khua in inndang chuakthar tete nih meng 6 le meng 7 ahcun umhmun an khuar pah cio i inn 12 tiang kum 15 chung hrawng khua an sa.

1995 kum ah Bualtak khuabawi Pu Hmun Ling nih khua ṭhialnak meṭing a auh i khua ṭhial dingin tam deuh hnatlaknak a hung um. Sihmanhsehlaw ahmun an hun sawh tikah atu Bualtak khua (Lungbial rawn) khi an sawh i Pu Hmun Ling cu a lung a tling lo. Ahmun a duhnak zong a chim fawn lo. 1995 June thla ah Pu Ceu Hu, Pu Thang Kung le Pu Khua Hmun cu Lungbial rawn ah an i ṭhial. Kum 3 chungah inn 60 kai deuh an i ṭhial.

Lungbial rawn i ṭhial a duh lomi cu Hmunhlun timi Bualtak khua ah an taang i, Gangaw lam meng 6 ah a ummi inn 12 sinah an hung i fon. Cu a hung i fonmi hna he inn 33 an si. Khua an i ṭhialnak hmun cu pupa hna nih Nipi an rak timi le Sualcaang an timi hmun karlak, Hakha- Gangaw lam meng 6-7 karlak a si. Hi hmun hrawng hi Hakha Sangte chung ram a si. Bualtak ramri chung a rak si lo. 1936 kum ah Mirang cozah nih ramri an ṭhen hnuah Bualtak ram ah a cang.

Khua Min edit

1979 kum tiang cu Nipi khua ti a si rih lo. Bualtak Tlang tiah kan auh zungzal a rak si. Inn 17 hrawng an hung si tikah biakinn an sak, khrihfa upa thimpiak hna i, khualei (Bualtak) biakinn ṭhen pakhat a si. Minung an tam deuh cang caah i zohkhenhnak le kilvennak ah khuachung lei he kemhchih cu tlam a tling ti lo. Culio caan ah an khrihfa upa cu Pu Chia Mang a si. 1990 kum January 1 in tlang hi sang pakhat ah chiah hnu ah Khrihfa upa Pu Chia Mang thimpiak a si.

1997 December thla ah Pu Chia Mang le Pu Ngun Hmung (Khrihfa upa hna) cu Bualtak Tipil Khrihfabu ah thluachuahnak an rung hal. Khrihfabupi nih thluahchuah pek si hna seh tiah bia an khiah i, 1998 January 4 Zarhpi ni ah Nipi Tipil Khrihfabu tiin thluachuah an pek hna. Cucaah Khrihfabu min an pekmi hna cu khua min ah i cang seh tiah Nipi khua tiin an bunhnak a si.

Nuncan Khuasakning edit

Nihin Nipi khua nuncan le khuasak ning cu lothlo deuh an si. Thing le ram cu tuhmawng in a rak khatmi a si ko nain, Hakha lei a ummi hna caah tihthing ca hman dingin thingram a kal dih cang. Lothlawhmi zong hmawng a umti lo. Hmawng a tam lio ahcun aalu lo sermi hi zuar cawklo in an um. Atu ahcun phawngram a si cang caah aalu hi zuartlai tlakin a chuak khoti lo.

Aalu lo ai ah antam, kawpi le khace-uh cinnak hmun ah a cang deuh cang. Tisik anhnah cu Hakha ah an zuar i pawcawmnak caah an hman. Lo rian an tuanmi dang cu fangvoi lo, faang lo hna khuachung lei (Bualtak) he lopil an tlakṭi. Inn 33 chungah cheuthum cheuhnih hrawng lawng nih lopil chungah an lut. Ataangmi cu aalu lo, tisik anhnah lo men in an um.

Lo rian an tuan pah cun meihol an rawh i Hakha ah an zuar. Hakha lei an tlunkal tikah mawṭaw lamka a ummi an si caah mawṭaw in tlunkal caan hi a tam ngaingai.

Uknak Kong edit

1983-1994 tiang cu inn tlawmte lawng an si caah uktu le hruaitu an ngei lo. Khrihfabu hruaitu lawng an rak ngei. Ṭhat an ton caan ah siseh, chiat an ton caan ah siseh, Bualtak an si ko caah khuachung lei in zohkhenh an si. 1994 thawk cun inn 10 uktu i thim a herh cang caah minung i thim a hung si. An hruaitu hna cu:-

  1. Pu Nau Kham (1994- 1996)
  2. Pu Than Luai, Pu Bawi Ling (1996-1999)
  3. Pu Hmun Ling, Pu Van Ci, Pu Bawi Ling (1999-2003)
  4. Pu Kap Lian Thang, Pu Cung Bik, Pu Cung Hnin, Pu Cung Cem (2003-2004) hna hi an si.

Fimcawnnak edit

1994 kum hlan paohpaoh cu sianginn zong a um lo. Ngakchia sianginn a kaimi hna cu Bualtak ah an vung kai tawn. Rualchan cingla sinah an fale cu an chiah hna. Ngakchia an si caah an ngam lo. A laang in kai dingah a har fawn i kum tam nawn cu fimnak leiah an chambau ngaingai.

Cubantuk chambaunak ruangah khuanu khuapa hna cu an lungre a theih tuk caah private sianginn tuah lo ahcun kan fale an hrut dih lai ti an phang. Cu lioah hruaitu bik dirhmun in khuami nupa meṭing cu Pu Ui Phen nih a auh hna. Private Sianginn tuah dingah hnatlaknak an ngeih cang caah 1994 June 1 in Private sianginn an hun thawk.

1994-2001 kum tiang saya an lakmi hna cu:-

  1. Cia Hmung (1994-1995)
  2. Tum Doi (1995- 1997)
  3. Sa Doi Sung (1997- 1998)
  4. Khin San Kyi (1998- 1999)
  5. Khin San Kyi le Ngun Hlei Ṭial (1999 - 2001) hna hi an si.

Acunglei hna hi khua le ram caah teimak chuah in rian a ṭuantu an si. Tangli a awngmi hna cu Hakha ah a kaimi an um, Bualtak Sianginn ah a vung kaimi zong an um. 2000 kum ah Cozah fimnak Zung lei in sianginn sawk ulaw atha lai tiah ruahnak an cheuhnak hna thawngin Sianginn an sawki, 2000 January 15 ni ah Tangli Sianginn an hun pek hna. A Inn cu an kan pek chih lo caah Biakinn ah kum 3 chung ca an cawng. Cozah Sianginn kan hmuh in atu tiang saya a kan tuanpiaktu hna cu:-

  1. Sayaci Khuang Hlian (Sianguk 21.11.2000 - atu tiang)
  2. Sayama Ngun Tha Cin (Abawmtu 21.11.2000 - atu tiang) [1]

UNDP Bawmhnak edit

UNDP min pu in CDRT (Community Development For Remote Township) Project nih dinti an tuahpiak hna i, tihram in khuachung a phaknak men in an tuah lai an ti caah anmah kal tawnning tein an bawmh hna. Kum 5 tluk a rauh hnuah CDRT Project chung taktak ah an telh ve i, 2003 kum chungah sianginn le zunginn cu tlakrawh inn dotkhat in an sak piak hna. Cu sianginn cu Nipi tlangthluan khuami umnak chaklei ah an sak. Cu pinah dum pakhat an kulh piak hna i, pumpak in zohter awkah minung an thimmi Pu Rual Kung te an inn pawngah SRG minpu in dum an pek i Pu Rual Kung te nih an ṭuan. Cu dum in a chuakmi theitlai paohpaoh cu khuami zapite caah ṭhahnem sehlaw a duhmi nih aman in cawk khawh siseh tiah saduhthahnak a si.

Tipil Khrihfabu Kong edit

Khrihfabu Thawknak edit

Nipi Baptist Church ahram cu Bualtak Baptist Church a si. 1979 kum ah khuatlatu Pu Mang Chawn cu amahte lawngin i pumh awk a thatlo caah Bualtak khuachung biakinn ah Zarhpini fatin a vung i pum tawn. Inn 10 hrawng an hung phanh tikah pumhnak cu mi inn ah an tuah tawn. Acaan caante lawngah khuachunglei ah an vung i pum theo. Pu Ui Phen nih caan a tlaihpiak tawn hna. Bualtak Khrihfa Upa thimnak an tuah tikah 1990-1993 ca tiang Pu Chia Mang an thim. 1994-1997 ca tiang Pu Chia Mang le Pu Ngun Hmung an thim hna. 1994 kum August 6 ni ah Bualtak Khrihfabu sinah Biakinn saknak nawl hal dingin Pu Chia Mang a kal i, saknak nawl an pek caah Nipi a ummu inntung pakhat ah tung pakhat le di phorhhnih, rua pumthum cio an thawh hna i biakinn cu an sak. Pu Than Hei nih canphio tlap 50 a pek hna i, thingah in an thlen than. 1997 September 15 ni ah Bualtak Baptist Church ah thluachuahnak an hal hna. Bualtak Khrihfabu nih 1998 kum January ni 4 Zarhpini ah thluachuah an pek hna. Pastor H. Lian Hrin nih Bualtak Khrihfabu aiawh in thlacamnak he thluachuah a halpiak hna.

ZABC Zohkhenhnak edit

Bualtak Tipil Khrihfabu nih thluachuah an pek hnu ah Zokhua Area Baptist Churches ah 2001 kum in Nipi Tipil Khrihfabu tiin an cohlan. ZABC chungtel Khrihfabu pakhat kan sinak an cohlan lioah Khrihfabu kip nih bawmhnak hna cu:- 01. ZABC - Ks. 1000/- 02. Cinkhua - Ks. 1000/ 03. Bualtak - Ks. 3000/ 04. Zokhua - Ks. 1000/ 05. Laamtuk - Ks. 500/ 06. Vantlang - Ks. 1000/ 07. Ruavan - Ks. 1000/ 08. Hrawngvun - Ks.1000/ 09. Pu Lian Bia - Ks. 150/ (Pumpak, Zokhuathar) 10. Pi Zing Cuai - Ks. 1000/ (Pumpak, Zokhua sayama) hna hi an si. ZABC zohkhenhnak tangah a cawlcaangmi Khrihfabu pakhat kan si caah 2001-2002 tiang Pastor Hnem Vang an kan pek i, kam Pastor Hnem Vang cu Ruadeu Pastor ah an kan thialpiak than i, 2002-2004 tiang kanmah khuami Pastor Ngun Tha Nawn Sung an kan pek. ZABC he i pehtlaihnak nganbik kan ngeihnak cu cheuhra cheukhat le thawhlawm in asi i, Khrihfabu nih ZABC ah cheuhra cheukhat cu kan pek hna. Cu hnuah Pastor zong Area nih an kan pek ve. Hmailei zongah Area he kan i peh chung paoh cu phunghram, cheuhra cheukhat, Pastor, EC/ BM/ Triennial le Conference/ Training tete ah kan i pehtlai zungzal ko lai.

Khrihfa I Hruainak le Riantuannak edit

Khrihfa Upa Riantuannak edit

1994-1999 tiang cu minung kan tlawm, inn zong a tlawm caah Pu Chia Mang pakhat lawng nih Bualtak Baptist Church i hruainak tangah akan thit hruai. Bualtak khuahlun in Inn 20 dengmang an hung i fonh hnu ah cun Inn 33 hrawng kan hun si can i, hruaitu zong tlamtling tein kan hun i thim. Cucaah khrihfa Upa a tuanmi hna cu a tanglei bantukin an si. 1. Pu Chia Mang ( 1994-1999 ) 2. Pu Ngun Hmung, Pu Hre Luai, Pu Ui Phen, Pu Lai Hlun, Pu Hrang Cung, Pu Tuan Chum ( 1999- 2001 ) 3. Pu Ngun Hmung, Pu Van Ci, Pu Rual Kung, Pu Ui Phen, Pu Za Than ( 2001-2004 ) Pu Van Ci cu kumkhat a tuan hlan ah aa din.

Nubu Hruaitu Hna Riantuannak edit

1997 Kum tiang cu Bualtak Khrihfa bu nih zohkhenhmi kan si. 1997 September 15 niah Blessing kan hal hna i 04.01.1998 ni ah an kan pek. Cu hnucun Nubu hna zong nih anmah le si khawh tawk tein riantuannak an hun thawk ve. Nubu an thawk kum in hruaitu an thimmi hna le Nubu thawktu hna cu atanglei bantuk in ka langhter. 1. Pi Hram Tial, Pi Za Vang, Pi Dar Ngen, Pi Phun Tiak, Pi Par Tin Tlem ( 1998-2001 ) 2. Pi Hram Tial, Pi Bawi Khen, Pi Tial Vang, Pi Sui Hliang ( 2001-2004 ) Pi Hram Iang an si i Pi Tial Iang le Pi Sui Hliang hna hi 2003 kum tiang an tuan.

Mino Hruaitu le Riantuannak edit

Bualtak Khrihfabu nih Blessing an kan pek lio caan ah an kan pek chihmi cu, Pangtar Suimilam pakhat, Taham um khap ( 8 ) pakhat, Pulpit puanzar le tangka Ks. 3000/ asi. Cu lawng cu thilri kan ngeihmi asi. Nipi Baptist Church cu mi tlawmte si ko hmanh usila, kanmah le te khawh tawk tein tan kan la i thing tan rian kan tuan, Lam rian kan tuan i kan hmuhmi phaisa cu mino cawlcanghnak ah kan hman hna. Mino kan thawk ni in hruaitu upa hna cu:- 1. Pu Bawi Ling, Pu Kap Lian Thang, Pu Khua Er, Pu Thawng Awr, Pu Khua Hmun ( 1999-2001 ) 2. Pu Bawi Ling, Pu Khua Er, Pu Ceu Cin Thang, Pu Biak Cin Hmung, Pu Hmet Hrang ( 2001-2004)

Sunday Church School Hruainak edit

Biakinn ngeih lo le Khrihfabu tling si lo in caan saupi kan rak um nain, 1995 hrawngin Sunday Church School cu kan rak ngei cang. Hruaitu set ti tu cu kan ngei lo. Aa zuam khomi paoh nih rak chimh le cawnpiak a si. Abik in tuanvo a latu vu Sianginn cachimtu kan lakmi hna hi an si bik ko. 1999 kum in Sunday Church School hruaitu cu khrihfabu pi nih thim asi i, an thimmi hna cu:- Nu Hram Vang le Pa Thawng Awr an si.

Pastor Ngeihnak edit

ZABC nih zohkhenhmi kan rak si hlan, Bualtak khrihfabu he an kan zoh ti lio ah kan Pastor hmasa bik cu Pastor Heman Lian Hrin asi. 1994-1996 tiang atuan i, tlawnkainak zong a kan ngeih pah tawn. 1998-2000 tiang ZABC nih Pastor an kan pekmi cu a langin zohkhenh ding asi caah min hlinh in pekmi a um lo. Sihmanhsehlaw 2001-2002 tiang cu Zokhua Pu Ngun Or fanu Pastor Hnem Vang an kan pek i kumkhat chung a kan zohkhenh. Pastor Hnem Vang cu an thial i, 2002-2004 tiang, kanmah khuami Pastor Ngun Tha Nawn Sung an kan pek. Bible Sianginn kai ah kumkhat cu akan kaltak nain atu cu a hun phan than cang.

Chirhchan edit

  1. Pu Chia Mang chimning in, 2 October 2004.