Taraba ìre ama-mkpulu me agan̄ inyọn̄ mbum-ura me Naijiria. Egwen ibak Okwaan̄ Taraba òlilibi iraka me agan̄ osiki me emen ama-mkpulu yi. Ama-ibot kan̄ ìre Jalingo. Ama-mkpulu ìtatap ikana ọmọ ìre Nasarawa mè Benuwe me agan̄ ichep-ura, Pilatu me agan̄ inyọn̄ ichep-ura, Bawuchi mè Gombe me agan̄ inyọn̄, Adamawa me agan̄ inyọn̄ mbum-ura, sà ido Kamerun okup me agan̄ osiki kan̄. Ìkaan̄ ama-mkpulu ijija akọp mè gweregwen. Ọmọ ore òso ita òmimin ichit me okike ijọn̄, mè ire òso 30 ene ewabe ichit me emen. Efieek ijọn̄ me oka Ama-mkpulu Gongola isa ichili Taraba me 27 Ọgọs 1991 me ukot mkpulu-akọn̄ kè Ibirayim Babangida. Okike ijọn̄ îbenbe ìre 54,473 km²; otu-ifuk ebi ìluk me emen kan̄ ìre 2,294,800<ref1> me orirọ ifuk-ene eyi acha 2006.
Achubọk ikwaan̄ ebi ìluk me ama-mkpulu yi ekirọ ìre agirik (iwop-uko). Ema mîkiwop mfut echi ikpoko mè echi inorie. Mfut ikpoko ekiwopbe me ama-mkpulu yi ìre kọ̀fi, tîi, ichip-ijọn̄ mè kọtin. Mîkiwop si àkpa, ọrọsi, sọgọm, milèt, ofuwa mè ukwa. Mîkikpukpo si ebi kè eriembuuk, arọọn̄ mè ebot <especially> me Òla-okpurukpu Mambila mè me iteke eyi Okwaan̄ Benuwe mè eyi Okwaan̄ Taraba. Ebi ene si mîkikpukpo ebi kè ofifi anam kire unọn uwu, ikpi-obia mè okodi me ogbogbo. Me ama cha ìkup igbet agba Okwaan̄ Benuwe, Okwaan̄ Taraba, Okwaan̄ Donga mè Okwaan̄ Ibi, ebi ene ekisisi ọkọ-mun̄ otuuk kè acha. Ofifi ubọk ikwaan̄ ebi ene ekirọbe me ama-mkpulu yi ìre ibobot ugọn̄, ilọlọk ekwut, itatap unwen [dyeing], ilọlọk mkputo, ikọkọ inu uti [carving], <embroidery> mè <blacksmithing>.
Nrọnnye