Sulaxa moraskar

जेन्ना चलयेक पयलेच खेप मासिक पाळी येता तेन्ना तिका तीन ते सोळा दीस एके खोंपीत वा घरांतले एके स्वतंत्र कुडींत दवरतात. खोंपीच्या वा कुडीच्या दारांत एक सान्न आनी व्हाणो दवरतात. ताका लागून भुताखेतांची बादा जायना असो समज आसा. ती चली सदांच न्हावन जातकच मडवळान दिल्ले कपडे घालता. ह्या काळांत तिका गोड जेवण घालतात. पयल्या दिसा सांजेची तिची आवय तिची होंट भरता आनी उपरांतच्या दिसांनी तिच्या सोयऱ्यांतल्यो बायल्यो तिची होंट भरतात. सदांच सांजवेळच्यो सवायशिणी तिचे भोंवतणीं जमतात आनी पदां म्हण्टात. चलयेचें लग्न जाल्लें आसल्यार गांवचो मडवळ तिच्या घोवाघरा ही खबर कळयता. उपरांत तिची मांय येवन तिची होंट भरता, चवथ्या वा इकराव्या दिसा ती न्हाता. पूण तिका रांदचेकुडींच आनी देवाकुडींत वचूंक मेळना. सोळाव्या दिसा तिचेर तीर्थ फाफडून तिका सवळी करतात. उपरांत ती रावताली ती खोंप लासून उडयतात. तशेंच तिणें वापरिल्लीं मातयेचीं आयदनां फोडून उडयतात. लिंगायत पाकनाटी रेड्डी आनी रेनाटी रेड्डी हांचेमदीं मडीं पुरतात. ते हाताचेर घालून मडें मसंडेंत व्हरतात आनी सुतक पाळिनात. तिसऱ्या आनी इकराव्या दिसा ते मेल्या आत्म्त्याक अन्न अन्न दितात. लिंगायत नाशिल्ले पाकनाट रेड्डी मडीं लासतात. म्हळ्यार एक कर्तबगार दादलो वा बायल मेली जाल्यार तांची मडीं लासतात आनी हेरांक पुरतात. लग्न जावंक नाशिल्ल्यांक उमथीं पुरतात. लाशिल्ल्या मनशाच्यो हस्ती झाडामुळांत पुरतात. इकराव्या दिसा ते श्राध्द वाडटात.

वेलनाटी रेड्डी मडें लासतात आनी शुद्रकमलाकर ह्या ग्रंथांत सांगिल्लेप्रमाण निमाणे संस्कार करतात.

कम्म रेड्डींमदीं लग्न जाल्या मनशांचींच मडीं लासतात आनी हेरांचीं पुरतात. ते 10 ते 15 दीस सुतक पाळटात. 10 दीस सुतक पाळटकच 12 व्या दिसा तें वेंकटरमणाच्या देवळांत वचून ताची पुजा करतात. आनी लोणयचे तीन गुळे देवळाच्या दाराचेर मारतात. ‘आदी मेल्ल्या मनशान तुका फातर मारिल्ले, ताचें प्रायश्र्चित म्हणून आनी तुका लोणयाचो गुळे ओंपतात’ अशें म्हण्टात. मंगळारा आनी शुक्राराक खंयचोय मनीस मेलो जाल्यार ताचे वंगडा कोंबयेचें एक पील पुरतात. सवायशीण बायल मेल्यार तिची होंट भरून, होंटयेचें सामान तिचेवांगड पुरतात. सगळ्या रेड्डी जातींत नव्या वर्सा दिसा, भाद्रपद वद्य पक्षांत, दिवाळे दिसा वा म्हानमीक सगळ्या पितरांचे श्राध्द करतात.

शेती हो रेड्डींचो पारंपारीक वेवसाय. जायत्या जाणांक सरकाराकडल्यान जमनी मेळ्ळ्यात. बाकीचे भाटकाराकडल्यान जमीन घेवन ती खंडार (अर्धेलीचेर) कसतात. ज्वारी, तांदूळ, ऊंस, नाशणें, आदी पिकां ते काडटात. शेतीविशीं तांची कांय वेगवेगळीं विधानां आसत तीं अशीं – पेरणीच्या दिसांनी ते गोरू देवरूची पुजा करतात. वाडपी पिकाक नदर लागची न्हय देखून पिकार ताकाचेंशीत, रांदनींतलो गोबर फाफुडटात. पीक भरपूर येवचें म्हणून भाद्रपद शुध्द अश्टमीक जोकुमार वा करंभेक हे देवतेक मिश्टान्नाचो निवेद दाखयतात तेखातीर बांयलागसार पांडवांचें प्रतीक म्हणून पांच फातर दवरून तांची पुजा करतात.

कांय रेड्डी आदल्या म्हैसूर संस्थानांतल्यान विजापूर, धारवाड आनी बेळगांव ह्या म्हालांत येवन स्थायिक जाल्ले आसात. खूब आदीं तांणी हें स्थलांतर केल्ल्यान म्हैसूर वाठारांतले रेड्डींत आनी ताच्या रिती – रिवाजांनी जायतें वेगळेपण आसा. रेड्डीच्या जायत्या फांट्यांभितर नामद रेड्डी हे ह्या वाठारांत रावतात.

नामद रेड्डी : हातूंत शत्तीस बेडगू म्हळ्यार पोटविभाग आसता. तांचेमदीं एकाच हे बेडगूभितर लग्नसंबंद जायनात. हे लोक वैश्णव आसून व्यंकटेश हो तांचो कुलदेव. तेभायर येल्लम्म, द्यामव्व, केरेव्व, हनुमान आनी हेर देवतांकय ते भजतात. नामद रेड्डींत आते वा मामेभयणीकडेन लग्न जावंक मेळटा. लग्न थरतकच चलयेघरा साकरपुडो करतात. त्या वेळार चल्याचो बापूय चलयेक साडी आनी कसलीय वस्त दितात. उपरांत चलयेची खारको, सुपाऱ्यो, हळदीकुटां, विड्याची पानां आनी केळीं हाणीं होंट भरतात. उपरांत लग्न थारलें म्हणून चल्याचो आनी चलयेचो बापूय एकामेकांच्या उपरण्यांक सुपारी बांदतात. लग्नाच्या दोन – तीन दीस आदीं न्हवरो तशेंच व्हंकलेगेर देवकारें करतात. लग्नाच्या पयल्या दिसा ऐरण नांवाचो एक विधी करतात. एका चवकोनाच्या चार कोनशांचेर उदकान भरिल्ले घट दवरून तांचे भोंवतणीं सुतां गुठलायतात. त्या चवकोनांत न्हवरो ताचो आवय – बापूय आनी दोन सवायशिणी बायलो बसतात. उपरांत कांय सवायशिणी बायलो ताका गरम उदकान न्हाणयतात. उपरांत घटा भोंवतणेचें सूत सोडोवन तें माटवांतल्या एका खांब्याक बांदतात. उपरांत कांय सवायशिणी उरिल्ली हळद घेवन वाजतगाजत चलये घरा वतात आनी तिकाय तशेंच न्हाणयतात. लग्नाचे आदले रातीं न्हवऱ्या कडलो आनी व्हंकलेकडलो कांय लोक खंयच्याय देवळांत जमतात आनी एकांमेकांचेर रंग मारतात. उपरांत व्हंकलेचो बापूय न्हवऱ्याचे पांय धुता आनी ताका कपडे दिता. उपरांत न्हवरो घोड्याचेर बसून घरा वता. सिमांतपुजनाचोच हो एक प्रकार. लग्ना दिसा रुयेच्या झाडाची एक खांदी हाडून देवळांत दवरतात. उपरांत बायलो दादले देवळांत वचून तिची पुजा करतात आनी ती घरा हाडून लग्नाच्या माटवांत एका खांब्याक बांदतात. हाका हालकंब विधी अशें म्हण्टात. लग्न चलये घरा जाता आनी अंतरपाट कुशीन काडटकच न्हवरो व्हंकलेच्या माथ्यार अक्षता उडयता आनी तिच्या गळ्यांत मंगळसुत्र बांदता. विधवेचें लग्न मंगळार सोडून खंयच्याय शुभ दिसा जाता.