Bandodkarneha

जावप, पोटांय किसकिसप, मुताचो त्रास जावप, अपचन जावप आदींचेर ओंवो खावपाक दितात. ओंव्यांत ४ ते ५ टक्के उडून वचपी (volatile) तेल आसता. तशेंच ४५ ते ५५ टक्के थायमॉल आसता. इंग्लंड आनी जर्मनी हांगा थारमॉलाच्या उत्पादनाखातीर ओंव्याचो उपेग करतात. थायमॉल हें एक जंतूनाशक. महाराष्ट्रांतल्या जळगांव जिल्ह्यांत मुखेल पिकावांगडा दुसरें पीक म्हूण ह्या झाडाची लागवड करतात. मसाल्यांत आनी रांदपांत ओंव्याचो उपेग करतात.

‘ट्रॅकिस्पर्मम रोक्सबर्धियानम’ हे जातीकूय ओंवो ह्या नांवान वळखतात. ताची लागवड भारतांत चडशी गुजरात आनी महाराष्ट्र हांगा करतात. ओंकारो आनी खेळणी हांचेर ओंवो उपेगी पडटा. – कों. वि. सं. मं.

ओ

देवनागरी अक्षरमाळेंतलें तेरावें अक्षर. ओंठ आनी कंठ हीं हांची उच्चारणस्थानां आसात. हाचो उच्चार दीर्ग आसून प्लुत लेगीत जाता. तेचप्रमाण उदात्तादी भेदान आनी अनुनासिक-अननुनासिक ह्या भेदान हें अक्षर स प्रकारचें जाता.

‘अ’ पसून ‘ओ’ अक्षर तयार जालें ही कल्पना चुकीची. कित्याक, अशोकाच्या गिरनार लेखांत ‘ओ’ ची आकृती स्वस्तिकांतल्या उब्या भागाप्रमाण दाखयल्या. इ.स.प. शेंकड्यांत कुशानवंशी राजाचे मुस्तींत मथुरा हांगाच्या लेखांत वयर सांगिल्ल्या ‘ओ’ चे वयले आडवे आडंयेक बरीक बाग आसा. फुडल्या शेंकड्यांतल्या नासिकच्या वासिष्ठीपुत्र पुलुयामीच्या लेखांत सकयल्या आडयेकूच बाग दिसून येता. कार्ले हांगाच्या लेण्यांत लेगीत असोच ‘ओ’ दिसता. पांचव्या शेंकड्यांतल्या जयनाथाच्या दानपत्रांत हालींच्या ‘उ’ सारकी ‘ओ’ ची आकृती काडिल्ली दिसता. प्रतिहार कक्कुकाच्या घटिआला लेखांत (इ.स. ८३१) हें सारकेपण स्पश्ट जाता. बाराव्या शेंक्ड्यांतल्या एका हस्तलिखित पुस्तकांत ‘अ’ चेर मात्रा दिवन ‘ओ’ काडिल्ल्याभशेन दिसता. आयज आमी जसो ‘ओ’ काडटात तसो मात खंयच मेळना. पयलीं अक्षराच्या दावे वटेन कानो काडून काम भागयताले. कामधैनुतंत्रांत हाचें वर्णन अशें केलां- ओंकारं चव्चलापाड्.गि पव्चदेवमयं सदा। रक्तविध्युल्लताकार त्रिगुणात्मानमीश्वरम्।। अर्थ- हे देवी, ओकार हो रक्तविध्युल्लतेच्या आकाराचो, त्रिगुणात्मक, पंचदेवमय आनी ईश्वर जावन आसा. हाका सधोजात, वासुदेव अशीं नांवां आसात. मातृकान्यासांत हाची सुवात दांतांचे वयले वळींत दाखयल्या – कों. वि. सं. मं.

ओचोआ, सेव्हेरो

(जल्म: २४ सप्टेंबर १९०५, लुआर्का- स्पेन). अमेरिकन जीवरसायनशास्त्रज्ञ. १९२१ त मालागा महाविध्यालयांतल्यान बी. ए. आनी १९२९ त माद्द विध्यापीठाची एम्.डी. ह्यो पदव्यो ताणें मेळयल्यो. तेउपरांत बर्लिनच्या कासर विल्हेल्म संस्थेंत आनी फुडें हायड्लबर्ग विध्यापीठांत ताणें संशोधनाचें काम केलें. १९३१ त, ताची मद्रिद विध्यापीठांत अधिव्याख्यातो म्हूण नेमणूक जाली. १९३२-३४ ह्या काळांत ताणें लंडनच्या ‘नॅशनल इन्सिटटयूट फॉर मेडिकल रिसर्च’ हे संस्थें काम केलें. १९३४ त, माद्रिद हांगाच्या इन्सिटटयूट फॉर मेडिकल रिसर्ज हेसंस्थेच्या शरिरक्रियाविज्ञान विभागाचो मुखेल म्हूण ताची नेमणूक जाली. परत जर्मनी आनी इंग्लंड ह्या देशांत संशोधनकार्य करून तो १९४१ त अमेरिकेक परत गिलो आनी सेंट लुईच्या वॉशिंग्टन विध्यापीठांत संशोधन – साहाय्यक म्हूण ताणें काम केलें. १९४६ त ताची वखदांविज्ञान शाखेचो प्राध्यापक म्हूण नेमणूक जाली.

Nucleoside Diphosphate पसून Ribonucleic Acid (R.N.A) हें अम्ल तयार करपी एक प्रवर्तक (hormone) ताणें सोदून काडलें. ह्या प्रवर्तकाक ताणें Polynucleotide Phosphorilase अशें नांव दिलें. ह्या प्रवर्तकाचे मदतीन ताणें अमिनो अम्लांपसून कितलींशीच प्रथिनां कृत्रीम पध्दतीन तयार केलीं. कुडींतल्या कोशिकांचे चाडीखातीर एकदम गरजेचें अशें R.N.A. हें अम्ल संश्लेषित करपाखातीर १९५९ चो वैजकी आनी शरीरक्रियाविज्ञान विशयांतलो नोबेल पुरस्कार ताका कोर्नबर्ग ह्या शास्त्रज्ञावांगडा वांटून मेळ्ळो.- कों. वि. सं. मं.

ओडियर, बचण्णा (बचण्णराय) वसंत माधव: आदले मुस्तींतलो गोंयचो राज्यपाल. वसंत माधव हाचो धाकलो पूत. १३९६ वर्सा नरहरी मंत्री हाच्या उपरांत तो गोंयचो राज्यपाल जालो. वनवासी हांगासल्ल्या देवळामुखार एका शिलालेखांत ताचें वर्णन केल्ल् आसातें अशें: ‘श्रीवसंत माधवरायर कुमार श्रीमन्महामंत्रीश्वर रंगिणीप्रतापगिरीदुर्गमल्ल्या कोकण प्रतिष्ठाचार्य आत्रेयगोत्रकुलोदभवन् अह बाचण्णरायरू गोवापुराधीश्वर कदंबराजासिंहासनाधिष्ठितन् आत्रि सुखसंखंकथाविनोदडिं राज्यं गेय्युत्त इर्दलि चंद्रगुत्ति वनवासे कोंकण रंगिणी मोगलाद समस्त राज्यवनु प्रतिपालसुत्ते विद्दलि’. इ. स.

१३९९ वर्साच्या मकरवळ्ळीच्या एका लेखांत गोंयच्या शिंवासनार बसून हरिहररायाचो प्रधान वीर बचण्ण ओडियर गोंयचो कारभार चलयतालो, तेन्ना मकरवळ्ळी गांव थंयच्या नृसिंह देवाक दान दिलो असो उल्लेख आसा. ताचे कारकिदींत ताणें रंगिणी (रांगणा) आनी ताचे दक्षिणकडलो वाठार आपले सत्तेखाला घेवन कोंकण दिग्विजयाचें माधव मंत्री हाचें सपन खरें केलें. – कों. वि. सं. मं.

ओडियर, वसंत माधव

गोंयचो आदले मुस्तिंलो राज्यपाल. ताचें आडनांव वागळे आशिल्लें. ताचें गोत्र अत्री. तो कुठ्ठाळचो गांवकार आशिल्लो. ताचो पयलो उल्लेख इ.स. १३७९ वर्साच्या एका शिलालेखांत मेळटा. तातूंत तो चिक्करायाच्या हाताखाता आरम-मुत्तीचो सुभेदार आशिल्लो, असो उल्ल्ख आसा. विजयनगरच्या राजान गोंय राज्य घेतकच दिन वर्सा माधव मत्री हाणें गोंयचो राज्यपाल म्हूण काम केलें. १३७९ वर्सा माधव मंत्री हाचे उपरांत वसंत माधव मंत्री हाचे उपरांत वसंत माधव हाची ताच्या जाग्यार नेमणूक जाली. फुडें आठ वर्सां वसंत माधव हाणें गोंयचो कारभार पळेलो. माधव हाका गोंय घेवपाक, ताणें आनी माई शणै वागळे हांणी. पालव दिल्लो तशेंच गोंयाचेर घुरी घालपाक ताका आपयल्लो अशें इतिहासकारांचें मत आसा. ताका हरिहररायाचें प्रधानपद मेळ्ळिल्ल् आनी तो आपल्या नांवा मुखार ‘गोंयकारांची गोंयाभायली वसणूक’ ह्या पेस्तकांत बरोवन दवरलां.

इ.स.. १३९६ वर्साच्या एका शिलालेखांत ताका ‘गोवापुराधिश्वर’ अशी पदवी लावन, दुस-या हरिहराचो महाप्रधान, मुसलमान सैन्याक हरोवपी (तुरकदळवि भांडक), सपाकोंकण, धुळिपट्ट कदंब-सूरेकार कदंबपेजन प्रतिपालक, श्रीवीरवसंतमाधवराय अशें ताचें वर्णन केल्लें आसा. वसंत-माधव हाचे उपरांत ताचो व्हडलो पूत मलप्पा ओडियर १३८७ वर्सा गोंयचो राज्यपाल जालो. –कों. वि. सं. मं.

ओडिसी

पूर्विल्ल्या काळातलो महाकवी हिमर हाचें अभिजात ग्रीक महाकाव्य. डॅक्टिलिक हेक्झेमीटरांत ह्या महाकाव्याचे वट्ट चोवीस सर्ग आसात. ट्रॉजन झुजावेल्यान परतो येवपी ओडिस्यूस हो ह्या महाकाव्याचो नायक. आपल्या घरा इथाकाक परततना ओडिस्सूसाचेर तरेतरेचीं आनी जीवघेणी संकश्टां येतात. कितलींशींच वर्सां ताची बायल पिनेलपी ताची वाड पळेत आसता. तिचे लागीं लग्न जावंक सोदपी सगळ्यांक तो मारता. आपले बायलेलागीं ताचें मिलन जाता. हो ह्या ओडिसी महाकाव्याचो कथाविशय आसा.

ओडिसी महाकाव्याचे सुर्वेक ऑलिंपस दोंगराचेर भरिल्ले देवसभेचें वर्णन केलां. ओडिस्यूसाक घर सोडून वीस वर्सां आनी ट्रोयचें झूज सोंपून धा वर्सां जाल्लीं आसतात. झूज सोंपून जेन्ना तो परतो घरा येता तेन्ना