Adelkar sulina
मुळगांव
editप्रस्तावना
editराज्यांत सगल्यात चड देवळां आसून नामना जोडलेलॊ मुळगांव गांव बिचोली तालुक्यांत स्थित आसा. डिचोली तालुक्यांत २४ गांवातलो, मुळगांव हो एक सोबीत आनी मानकुलो गांव. हो गांव पणजी शहरांसुन २० किलोमीटर पयस आसा. मुळगांव गोवा राज्यांत, डिचोली तालुक्यांत, मुळगांव मुळगांव पंचातघरात नोंद आसा. म्हापसा, साखळी, डिचोली आनी अस्सनोरा हे मुळगांव गांवचे शेजारी गांव. अस्सनोरा मुळगांवसुन एक आनी डिचोलीसुन पांच किलोमीटर पयस आसा. मुळगांवचे उत्तरेकडे दोडामार्ग, पुर्वेकडे बार्देश आनी पश्मिकडे सत्तरी तालुका आसात. गोवा राज्यांत सगल्यात चड देवळां आसून ह्या गांवान नामना जोडल्या. ५२ देवळांतल्यान १४ देवळांची सरकारी नोंदणी जाल्ली आसा. मुळगांवत एक भलायकी केंद्र आनी तीन आगनवाडी आसा. गांवातल्या लोकांक भलायकी विषयी म्हायती दीवप हे काम आगनवाडी कर्मचारी करतात. ह्या आगनवाडीन अगनवाडीन अडेज ते स वर्सा वयागटातली भुरगीं आसतात. दर महिन्यांत सरकारी दोतोर भळायकी केद्रांत आनी आगनवडीत लोकांक तपासूंक येतात.
लोकसंख्येचे बांदावली
edit२०११ च्या सरकारी माहितीनुसार, मुळगांवची लोकसंख्या ३५७० जावन आसा. हाचे भितर १७३६ दादले आनी १८३४ बायलांची नोंद जाल्ली आसा.
मुळगांव पंचायत घरांत एक मुखेल सरपंच, उपसरपंच आनी पाच (पंच) आसात. दर महिन्यांत पंचायतीत सभा जाता. ह्या सभेक गांवचे हेर लोक उपस्थित आसतात. तशेच दर वर्सा २६ जानेवारीक, १५ आगस्ट, गांधी जंयती आनी १९ डिसेंबराक पंचातयतीन सभा जाता. मुळगांव गावांत एक सभाग्रुह, एक डाक घर, चार प्राथमिक शाळा आनी एक महाविधालय आसा. मुळगांवात ७१३ गघरांची नोंद जावन आसा. हांगा २५९२ मत दिवपी लोक रावतात आनी सगळ्यां स्थानी लोकांकधे रेशन कार्ड आसा. मुळगांवात आठ महिला मंडल आसात जे ह्या बायलांक आर्थिक कामांक फायदेशीर ठरल्यात.
वेवसाय
edit
पयलीच्या काळान शेतां रॊवप हे घ्या गांवचॆ मुखेल काम आसले. दर घरांनी गोठे दसताले. चडशी शेतांनी तरातरांच्यो भाजीपालो आनी भात रोयताले. पूण मांयणी आयल्ल्यांक लोकांनी आपले लक्ष शेतां भाटांतल्यान मांयणीन काम करपाक व्हेले. चडश्या लोकांनी शेता पाड दवरल्या कारणान ती बाद जाली. हालीच्या काळान मायणी बंद केल्ल्या कारणान मुळगांवचे चडशे लोक बेकार आसात.
मुळगांवचो भुगोलिक इतिहास
editमुळगांव हो एकवीस(२१) वाड्यांनी वाटला. गांवकर वाडो, शिरोडवाडी आनी मानसबाग हे काय मुळगांवांतले वाडे जावन आसा. मुळगांवांत शिक्षणाक खूब म्हत्व दिला. शित, हुमण आनी नुस्ते हे ह्या गांवाचे मुखेल जेवण. ह्या गांवांतसून तरतरेचे पार्पारिक लोक संगीत आयकुंक मेळटा. धालो, फुगडी, घुमट आरती आनी भजन हे काय लोकगीत जावन आसा. मुळगांव सुमार ७५८.३९ हेक्टर जाग्यार पसरला. हातुंतलो सुमार ६०५.३१ हेक्टर जागो शेतकामाखालीं आसा.मुळगांवांत रान आनी उद्योगीक जागा ना.
मुळगांवचे लोकांचे जिवीत आनी सांस्कुताय
editगोंय राज्यात सगळ्यांत चड देवळां आसपी गांव ही प्रस्धिदी मुळगांवान जोडल्या. मुळगांवांत ५२ देवळां आसात आनी हातूतली फक्त १४ देवळांची सरकारी नोंद जाल्या. देवळां ह्या गांवाची सोबीतकाय वाडयता आनी ताका लागूनच मुळगांव एक प्रस्धिद पर्यटक स्थळ जाला.
श्री देवी केळबायीचे देवूळांक ह्या गांवच्या लोकांक खुब म्हतव आसा. हिंदू वर्साची सगळ्यांत पयली जात्रा ती श्री देवी केळबायीची जात्रा. ही जात्रा वाषिक णव दिसांक जाता. हे जात्रेक पेठेची जात्रा अशें म्हणटात. ही जात्रा चैत्र शुध्द पंचमीक सुरू जाता आनी रामनवमीक सोपता. ह्याच निमतान हांगा कौलास्व मनयतात. अशे मानतात की देव परषुरामान जमीन निर्माण केली. चडश्या गांवानी ग्रामदेवता नाशिल्ल्या कारणान, सात भयणी तांच्या भावावांगडा उत्तर दिशेसून आयली आनी ताणी गांवानी राउन लोकांची उदरगत करपाक रावपाचे थारायले. तांची सगळ्यांत व्हडली भयण म्हळ्यार श्री देवी केळबाय मुळगांवात रावली, दुसरी भयण श्री देवी महामाया गांवात, तिसरी भयण श्री देवी लईरायी शिरगांवात, मिलाग्रि म्हापसा, मोरजाय मोरजेत,देवी आजादीप, आजादीप बेटार आनी सीतामाई कोंकणांत तर श्री देव खेतोबा वायगीणीत रावपाचे थारायलें. अशें मानतात की सातवी भयण म्हळ्यार श्री देवी सीतामाई अरबी समुद्राची सुंदरतायेक इतली भुल्ली की ती आजादीपाच्या समुद्र किनार्याचेर अर्दुश्य जाली. मयेगांवात महापुरूष आशिल्ल्या कारणान श्री देवी महामाया मये गांवात रावपाक नामंजुरी दाखयली. ह्या गांवातले देव तिका स्विकारतले काय ना हाचो तिका स्वंशय आसलो. श्री देवी केळबायन तिका आशवासन दिलें की तीका मये गांव खोशयेन स्विकार करतलो. श्री देवी केळबायन तिका वचन दिलें की दर दर्सा ती स्वाता मये गांवात दोन दिस आनी तीन राती रावपाक येतली आनी हे दोन दिस स्थानिक लोक व्हडा उमेदीन मनयतलें. हाकालागून दर वर्सा चैत्र पंचमीक,श्री देवी केळबायच्या वचनानुसार, हे दोन दिस मयेची जात्रा अशें मनयतात.
मुळगांवच्या जात्रेक गांवकर आनी महाजन णव दीस उपास करतात. ह्या लोकांक 'धोण' अशें म्हणटात. जे लोक नवे धोण म्हूण रावलें आसतात तांका धा दिस उपास करचो पडता. जात्रेदिसा हजारांनी भक्तगण आंबोली आनी मोगरेचे फुलांचे हार देवीक अर्पण करतात. हे सगळें फुलांचे हार पेठेर दवरतात. पेठेंत तोंडाचे मुखोटे दवरील्ले आसता. ह्यां णव दिसांच्या उपासावेळार, तिसर्या दिसा मुळगांवचे धोण तळयेर न्हावंक वतात. जत्रेवेळार धोण पांच फावटी नाचतात आनी पेठ व्हडा उमेदीन भायर काडून बोर्डे गांवात दोंगरावाटेरसून व्हरतात. ही पेठ बोर्डे, बिचोलीसून मये गांवांत दुसर्या दिसा पांवता.
मये गांवांत पावतकिच ही पेठ हांगां भावीक स्थान आशिल्ल्या जाग्यार दवरतात. ह्याच जाग्यार केळबायेच्या स भयणींचे आनी एका भावाचें प्रतिक म्हूण तांचे मुख वा मुखोटे दवरतात. ह्या मुखांक सगळे भावीक पायापडून देवीचो आर्शिवाद घेतात. चैत्र शुध्द अष्टमीच्या रातच्या वेळाचेर ही पेठ मुळगांवा परतता. ही पेठ मुळगांवचे लोक व्हडा उमेदिन नाचून मुळगांवांत व्हरतात. देवी केळबाइची पेठ मये गांवांतसून मुळगांव व्हरतकीच अष्टमीक मये गांवात जात्रा जाता.
रामनवमी दिसा मुळगांवांत कौलात्सव मनयतात. राऊत, परब आनी गाड समाजाच्या लोकांक मोडाची पुजा करपाक मान्यता आसा. ज्या लोकांचेर देवाचो भार वा अवसर येता तांकां ह्या गांवांत मोड अशें म्हणतात. हे मोड देवाच्या पेठीक माथ्यार घेवन तांकां आधार दिता. मुळगांव गांवातले सगळें कुटुंब मागीर श्री देवी केळबाइचे कौल घेवन येतात.दशमी ते चैत्र पौर्णिमा र्यक्रम आयोजित करतात. शिरगांवचे गांवकर, तशेंच मुळगांव आनी मयेचे लोक व्हडा संखेन ह्या जात्रेक वांटो घेतात.
मुळगांवचे खाशेल्यो परबों
editहिंदू धर्मामेरेन (पांच दिस) ही पेठ देवळां भायर दवरतात. ह्याच वेळार विंगड विंगड सास्कुतिक भाशेचे का प्रमाणे चडशें सण श्रावण म्हयन्यांत मनयतात. नागपंचम, सुताचीपुनव ही काय सणांची नांवा जांवन आसा.श्रावण म्हयन्यांच्या सुरवातेक, दरशुक्रारा मुळगांवचे लोक
श्री देवी केळबइच्या देवळांत तेल आनी वाती पेटयतात. तशेंच दर सोमारा ह्या देवळांत भजन, आरती हे कार्यक्रम जाता. ह्या दिसा लोक श्री देवी केळबइची मुर्ती सजयतात आनी पुजारी देवांची पुजा करतात.
दसरो
editअश्विन शुध्द महिन्यांत दस-याच उत्सव मनयतात. ह्या दिसा मनश्यांक कामांत आधार दिवपी सगळ्या धातुंक पुजतात. सांजेवेळार तरगां फुलांनी आनी रेश्मी कपडयांनी सजयतात. मागीर मिरवणूक काडून ही तरगां एका पावित्र झाडाखाली दवरून भटजी तांचे लग्न लायता. मागीर ही तरगां सगळ्या घरांनी भोवडटात. थंयसून ही तरगा १५ ते २२ दिस देवळांत दवरतात. बावीसदिस उपरांत देवळांतसून ही तरगां गाड, परब, राऊत आनी मेस्त परिवारांत भोवडटात. सगळे गांवचे लोक ह्या तरगांचो आर्शिवाद घेतात. रातच्या वेळार ही तरगां गाड परिवारांत व्हरतात आनी धय लोक एक नुत्य करतात. ह्या नुत्याक ‘बागडे’ अशें नांव पडला. दुस-या रातचे गांवच्या लोकांक जेवण वाडटात. ह्या सणाचे मुखेल जेवण म्हळ्यार ‘पीठी’ आनी ‘शीत’. जेवण जातकीच ही तरगां परब घराण्यांत व्हरतात. दुस-या दिसा राऊत परिवारांत आनी परत गांवच्या सगळ्या लोकांक जेवण वाडटात. ह्य उत्सवाक ‘गोनळ’ अशें म्हणटात. चवथ्यादिसा ही तरगां मेस्त परिवारांत व्हरतात आनी हांगासर फोव प्रसाद म्हूण सगळ्यां लोकांक वाडटात. ज्या लोकांचेर भार वा अवसर येता तांका ‘मोड’ अशें म्हणटात. हे मोड सगळ्या लोकांक ‘कौल’ दितात. मागीर तरगां परत देवळांत व्हरतात.
कालौत्सव
editहिन्दू धर्माच्या कार्तिक म्हयन्यांत कालौत्सव मनयतात. ह्या दिसां गांवकर आनी महाजन देवांच्या मुर्तीचों अभिशेक करून घेतात आनी त्याच रातचें ‘कालो’ मनयतात. तांच्या फाटल्लान दशाअवतारी नाटक जाता.
सातेरीची जात्रा
editकार्तिक म्हयन्यांच्या अमाशेक मुळगांवात सातेरीची जात्रा जाता. गाड, परब, राऊत आनी मेस्त कुटुम्बाचें लोक देवळांत वयतात. ह्या निमतान गायन आनी भजनचे कार्यक्रम जाता.
बायलां देवळात दिवजा पेटयतात आनी हे परबेक दिवजांची जात्रा अशें म्हणटात.
धालो
editपोश म्हयन्यांच्या पुर्णिमेक मुळगांवांत धालो मनयतात. धालो पांचदिस आसता आनी हो उत्सव रातचो मनयतात. देवाच्या मुर्तीची पुजा करून मागीर ह्या उत्सवाची सुरूवात जाता. सगळीं बांयला मांडाचेर एकठांय येतात. बांयल़ानी पयलींच थारिल्ल्या सुवातेक ‘मांड’ अशे म्हणटात. बांयला दोन घटानीं एकामेकाचे हाथ दुस-यांच्या खांद्यार दवरून उबी रावतात आनी कोंकणी, मराठी भाशेंत गीत गातात. धाल्याची गितां जिवीताचेर आसता. धाल्याच्या निमाणे रातीक सगळीं बायलां एकठांय येवन तरेतरेचे खेळ खेळटात.
दाळपा
editदाळपा हो मुळगांवचो सांस्कुतीक उत्सव पोश म्हयन्यात येता. ज्या लोकांचेर भार येता ते लोक एकठांय येवन देवळांत एका थारिल्ल्या सुवातेर नाल्ल दवरतात आनी ताची पुजा करतात. दुस-यादिसा हो नाल्ल प्रसाद म्हूण लोकांमदी वाटतात. ह्या परबेक सात कौमे मारून सात देवांक दिता. उरिल्ल्या देवांक नाल दितI.