Dit is 'n 'ulpblad, bedoeld vo korte achtergrondinformatie over 'n taele. Deze informatie is bedoeld vo de gebruker t'elpen bie vraegen die 'n drôge vertaelienge nie zòmae beantwoorde kan.
|
't Ieslands is d'officiêle taele van Iesland, 'n eilandstaet in 't noordwesten van Europa. 't Is 'n Germaonse taele en zòdoende verwant mee 't Zeêuws. Op de Zeêuwse Wiktionary bin d'r (spaerzaem) Ieslandse lemma's en Ieslandse vertaeliengen te vinden.
Wat-a je wete moete edit
't Ieslands is 'n vreêd ouwerwesse taele, zeker op schrift. Ze trek nog precies op 't Oudnoôrds van de Vikiengen die-a 't eiland in de negenden eêuw koloniseêrde. Alleên a daerom trekt 't vee d'n andacht van taelenlief'ebbers en lief'ebbers van ouwe ver'aelen.
D'uutspraek van de taele is wè veranderd, mae nie zòvee da je nie van de spellienge meêr op an zou kunne. Feitelijk gaet 't veraol om 'n 'andjevol systemaotische verschuviengen; a je dat weet, weet je feitelijk ok 'oe-a je Ieslands moet uutspreke. Toch voege me, eênder as bie ielke aore taele, d'uutspraek in fonetisch schrift toe.
In Iesland weune mae 300.000 mensen, mae vadder is de taele nie bedreigd ofzò. Meedat 't 'n officiële taele is, bin d'r ok vreêd vee teksten in over aolle meugelijke onderwerpen. Biezonder is vadder de neigienge toet purisme: vò nieuwe diengen wiere jaerelank nieuwe woôrden bedocht mee ulder baosis in de Germaonse woôrdenschat. Zò noeme ze 'n telefoon 'n sími en 'n computer 'n tölva. Pas de leste jaeren ore veraol Iengelse woôrden gemakkelijker overgenome.
Dialecten eit 't Ieslands amper-an. 'Oôguut bin d'r accentverschillen daeran j'ôre kan of iemand uut 't noôrden dan wè uut 't zujen komt. Die verschillen bin nie wezenlijk grôter as die tussen tweê gemiddelde buurdurpen in Zeêland.
Op schrift kan Ieslands gemakkelijk deu mekaore g'aeld ore mee 't Faeröers. Die taele oor vee ouwerwesser geschreve as uutgesproke, zòdan Ieslanders en Faeröenaers mekaore toch nie zòmae verstae kunne.
Alfabet edit
't Ieslands ei tweê biezondere letters, þ en ð. Ze stae vò respectievelijk d'arde en zachte th van 't Iengels. Ok eit de taele 'n ligatuur æ (in modern Ieslands as [ai] uutgesproke), de letter ö, en zes letters mee accentjes: á, é, í, ó, ú, ý. Vroeger beteikende dat streekje niks aors as 'n lange klienker, vandaeg d'n dag stae ze vò 'n verschil in klankwaerde. Om die reden ore ze as aparte letters b'nadeld.
De letters mee accentjes komme in 't Ieslandse alfabet direct achter 'ulder tegen'angers zonder accent aigu. De ð komt achter de d, ze kan trouwens noôit an 't begin van 'n woôrd stae. De þ, æ en ö komme - in die volgorde - glad achteran 't alfabet. Op de Zeêuwse Wiktionary 'ouwe me 'ier gin rekenieng mee: aolles oor gesorteêrd asof 't Zeêuws is, dus zonder te letten op accentjes. Dit is om woôrden vò Zeêuwse gebrukers vindbaer t'ouwen.
De letters c, q, w en z komme in d'Ieslandse spellienge nie vò, awast is de z pas in 1973 afgeschaft.
Grammaotica edit
De gramaotica van 't Ieslands is nog vreêd ingewikkeld. Naemwoôrden ore verboge in drie geslachten, tweê getallen (ienkelvoud en meêrvoud) en vier naemvaollen. Butendien oort 't in 't Ieslands 't bepaeld lidwoôrd achteran 't naemwoôrd geplekt. 'n Zelfstandig naemwoôrd ei zòdoende nie minder as zestien vurmen: viere in 't onbepaeld ienkelvoud, viere in 't bepaeld ienkelvoud, viere in 't onbepaeld meêrvoud en nog is viere in 't bepaeld meêrvoud. Net as bie aore taelen vaolle d'r nog wè's tweê vurmen saemen.
De vier naemvaollen bin dezelfde as in 't Duus of Middelnederlands. In d'n Ieslandse grammaotica is ulder gebrukelijke volgorde: nominatief (nefnifall) - accusatief (þolfall) - daotief (þágufall) - genitief (eignarfall). Op de Zeêuwse Wiktionary gebruke me de vertrouwde volgorde nominatief - genitief - daotief - accusatief, meedat dat vò Nederlandse (dus ok Zeêuwse) leêrder makkelijker moe weze.
Ok 't werkwoôrd ei vreêd vee vurmen. D'r is nog 'n levende anvoegende wieze en wat meêr is: 'n mediopassieve vurm. Zò staet ég þvæ vò 'ik was (wat of iemand aors)', mae ég þvæst beteikent 'ik oor gewasse', 'ik was m'n eigen' of 'ik doe 'n waste vò m'n eigen', af'ankelijk van 't 'êle ver'ael. De tweê vurmen 'ete in 't Ieslands germynd en miðmynd.