Wt/pms/fé

Piemontèis: fé

Verb transitiv

1. Fabriché, costruì, batì, realisé

• A fa bin andoa a passa: a l'é na còsa fiamenga. A-i é nen a feje: as peul nen armediesse. Al fé dël di, An sël fé dël di: a l'alba. Avèj gnente da fé: nen intreje, nen conòsse, esse nen responsàbil. Avèj pì da fé che ëd fàit: esse pien ëd travaj. Avèj pì da fé che la comare dle monie, Avèj tant da fé ch'a l'é mai neuit: avèj tant da fé. Avèj un bel fé: avèj bel deuit. Bon da fé: sempi. Esse fàit: avèj pì gnun-e possibilità. Fa ch'it n'abie! o Fa d'avèjne: economisé, rangesse con lòn che un a l'ha. Fé andé: parié. Fé andé dël còrp: purghé. Fé andé mat: Buté cheidun an confusion o flin-a estrema. Fé àut e bass: vorèj comandé; sopié (popolar). Fé bel dì: a l'é pì belfé dì che buté an pràtica. Fé bel sentì: esse piasos da scoté. Fé bel vëdde: esse bel. Fé bon còj ansema: capisse, andé d'acòrd. Fé ca neuva: buté su famija o andé a sté për sò cont. Fé dabzògn: avèj damanca. Fé che fé cheicòs: raforsativ dël verb. Fé con ëd men: rangesse sensa cheicòs. Fé contra a un: oponse. Fé da tut: ampegnesse. Fé djë squasi: maravijesse. Fé ëd feste: acheuje un con gòj. Fé ëd lande, Fé dë stòrie: fé ël pistin për pianté dle gran-e. Fé ël moro, Fé ël muso, Fé ël nèch: mostresse ofèis. Fé ël trinca: cospiré. Fé fassa: ocupesse ëd chèich problema. Fèjla vëdde a un: pijesse l'arvangia. Fé fòra: eliminé cheidun. Fé le feste: as dis d'un can ch'a acheuj con piasì cheidun. Fé na bëccia: perde la partìa. Fene da vende e da pende, Fene pi che Carl an Fransa, Fene pi che Bertòld an Fransa: fé tanti pastiss o ròbe grame. Fé pagà: paregé na partìa. Fé sté ant ij sercc: Tnì un leugn, a sò pòst. Fé tasta: esse a l'ancamin, prové a fé na còsa neuva. Fé tut a un: deje l'estrema onsion a un. Fé vëdde j'antenà: provoché un dolor fìsich. Nen savèj lòn che fesse d'un: consideré cheidun coma inùtil. Pijé un a fé: pijé ëd bala cheidun. S'a va nen i la foma andé: contentesse, dësbrujesse 'me che un a peul.
• An d'àutre lenghe: anglèis: do; fransèis: faire; italian: fare.

2. Avèj na dàita quantità d'element

3. Avèj amportansa

• Manere ëd dì!: A fa ni càud ni frèid: a l'é istess, indiferent. Sì ch'a-j n'an fa, Sì che a-i fa!, Sì che a-i na fa: avèj nen d'amportansa.

4. Dé le carte ant un gieugh

5. Ven-e a taj

• Manere ëd dì: A fa për mi: am va bin. Tut a fa: tut a peul serve.

6. Chërde

7. Avèj dij fieuj da part d'animaj

8. (fèjla) Avèj sucess, riesse

• Manere ëd dì: Féjla an sël nas a un: riesse malgré l'oposission ëd cheidun. Féjla a un: freghé cheidun. Fela franca, Fela polida: gavesse da na situassion arzigosa. Fela màira: avèj pòch arzultà, vive an povertà.

9. (fela, popolar) Caghé

10. (pronominal) Chërse

11. (pronominal) Asdesse

12. (pronominal) Bogé

Nòm masculin

(plural: fé)

1. Manera ëd comportesse, ëd traté con la gent.

• Sinònim: deuit, ghëddo.

Sorgiss

Gribàud