Wt/lmo/Appendix:Pronom complement e particole pronominai in lombard
Wt > lmo > Appendix:Pronom complement e particole pronominai in lombard
![]() |
Questa pagina del Wikizzionari chì l'è scrivuda in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda |
Te podet trovà 'sti contegnud chì anca in → Italian |
Pronom complement
Quand che vegnen doprad come complement (cont i relative preposizzion - foeura che 'l complement oget - dopo del predicad) inn uguai di pronom personai soget. A se preferiss de solet però drovà inscambi i particole prononomai prima del predicad o i sufiss taccad adree al verb a segonda di moeud e di temp verbai.
Particole pronominai (e particola averbial "ghe")
A inn minga di sufiss e vegnen metude inanz del predicad, quand che ghe n'è pussee de vun tip se va adree a l'orden de la tabella chì de sota.
Atenzion: se poden drovà per i verb ai moeud indicativ, consgiuntiv o condizzional, in di olter cas se droven inscambi i sufiss (varda el paragraf adree).
Atenzion: l'è no una particola pronominala ma averbiala come: Complement de stad in loeugh Complement de moto a loeugh Complement de moto per loeugh opur, e l'è pronominal come: Complement de argoment 1 |
Complement de termen Complement de vantagg |
Complement oget | Complement d'argoment 2 Complement de moto de loeugh 3 atenzion Complement de specificazzion Complement partitiv | |
---|---|---|---|---|
1^sing. | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | me[4]ma[5] | me[4]ma[5] | ne |
2^sing. | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | te[6]ta[7]at/t'[8] | te[6]ta[7][8] | ne |
3^sing. "m" | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | el[9]al[10] | ne |
3^sing. "f" | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | la | ne |
1^pl. | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | ne[11] | ne[12] | ne |
2^pl. | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | ve[13]av/v'[14] | ve[13]av/v'[14] | ne |
3^pl. "m" | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | ghe[1]ga[2]agh/gh'[3] | je[15] |
ne |
3^pl. "f" | ghe[1]ga[2]agh/gh[3] | ghe[1]ga[2]agh/gh[3] | je[18] |
ne |
Reflessiv | - | se | se | - |
Dialet
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 MI-
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 VA-
- ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 "agh" prima de consonant, "gh' " prima de vocal in PV-
- ↑ 4.0 4.1 MI-
- ↑ 5.0 5.1 VA-
- ↑ 6.0 6.1 MI-
- ↑ 7.0 7.1 VA-
- ↑ 8.0 8.1 "at"prima de consonant, "t' " prima de vocal in PV-
- ↑ MI-
- ↑ VA-
- ↑ MI-
- ↑ MI-
- ↑ 13.0 13.1 MI-
- ↑ 14.0 14.1 "av"prima de consonant, "v' " prima de vocal in PV-
- ↑ MI- quand che se drova a se dev drovà no el pronom del universal a
- ↑ Lagh- MI- (arch.) quand che se drova a se dev drovà no el pronom del universal a
- ↑ quand che se drova a se dev drovà no el pronom del universal a
- ↑ MI- quand che se drova se dev drova no el pronom del universal a
- ↑ Lagh- MI- (arch.) quand che se drova a se dev drovà no el pronom del universal a
- ↑ quand che se drova se dev drova no el pronom del universal a
Pussee:
en = a (pronom personal soget debol universal) + ne e quand che 'l pronom universal l'è facoltativ se drova en o ne a segonda de la fonetega
em (arch.)= a (pronom personal soget debol universal) + me
1 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "sora" o "in su" (o su, soeu...)
2 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "de" (in dialet milanes o da a segonda di dialet...)
3 complement de moto de leough che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "de" (o da a segonda di dialet...).
Atenzion: El so usagg come complement de moto de loeugh a l'è minga permetuda in tucc i dialet: per esempi l'è permetuda in dialet laghee ma l'è minga permetuda in dialet milanes.
In di dialet indove la se po minga drovà come complement de moto de loeugh a se drova la forma estesa come complement "via / via de lì / via de là"
Esempi:
El ne va (dialet laghee)
El va via de là (dialet milanes)
Dessorapu:
A gh'è anca la particola pronominala passivanta/impersonala "se" (o sa a segonda del dialet) che la serviss de fà su i forme impersonai o passive impersonal.
►varda►►Wt/lmo/Appendix:Forma passiva in lombard
►varda►►Wt/lmo/Appendix:Forma impersonal in lombard
Lombard oriental
Atenzion: l'è no una particola pronominala ma averbiala come: Complement de stad in loeugh Complement de moto a loeugh Complement de moto per loeugh opur, e l'è pronominal come: Complement de argoment 1 |
Complement de termen Complement de vantagg |
Complement oget | Complement d'argoment 2 Complement de moto de loeugh 3 atenzion Complement de specificazzion Complement partitiv | |
---|---|---|---|---|
1^sing. | ghe[1] | me[2] | me[2] | ne |
2^sing. | ghe[1] | te[3] | te[3] | ne |
3^sing. "m" | ghe[1] | ghe[1] | la[4] | ne |
3^sing. "f" | ghe[1] | ghe[1] | la | ne |
1^pl. | ghe[1] | me[5] | me[6] | ne |
2^pl. | ghe[1] | ve[7] | ve[7] | ne |
3^pl. "m" | ghe[1] | ghe[1] | ja / ia[8] |
ne |
3^pl. "f" | ghe[1] | ghe[1] | ja / ia[9] |
ne |
Reflessiv | - | se | se | - |
1 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "sora" o "in su" (o su, soeu...)
2 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "de" ( o da a segonda di dialet...)
3 complement de moto de leough che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "de" (o da a segonda di dialet...).
Dessorapu:
A gh'è anca la particola pronominala passivanta/impersonala "se" (o sa a segonda del dialet) che la serviss de fà su i forme impersonai o passive impersonal.
►varda►►Wt/lmo/Appendix:Forma passiva in lombard
►varda►►Wt/lmo/Appendix:Forma impersonal in lombard
Dialet
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 BG+
- ↑ 2.0 2.1 BG+
- ↑ 3.0 3.1 BG+
- ↑ BG+
- ↑ BG+
- ↑ BG+
- ↑ 7.0 7.1 BG+
- ↑ BG+
- ↑ BG+
Riferiment
- Claudio Beretta, A lezione di grammatica milanese, Circolo Filologico Milanese, pag.78-79 MI-
Particole pronominai come sufiss
Lombard ocidental
Atenzion: se poden drovà per i verb ai moeud infinid, gerundi, imperativ de 1^ e 2^ persona
Atenzion: l'è no una particola pronominala ma averbiala come: Complement de stat in loeugh Complement de moto a loeugh Complement de moto per loeugh opur, e l'è pronominal come: Complement de argoment 1 |
Complement de termen Complement de vantagg |
Complement oget | Complement d'argoment Complement de moto de loeugh Complement de specificazzion Complement partitiv | |
---|---|---|---|---|
1^sing. | -gh | -m | -m | -nn |
2^sing. | -gh | -t | -t | -nn |
3^sing. "m" | -gh | -gh | -ll | -nn |
3^sing. "f" | -gh | -gh | -la | -nn |
1^pl. | -gh | -n | -n | -nn |
2^pl. | -gh | -v[1] | -v[1] | -nn |
3^pl. "m" | -gh | -gh | -i -j |
-nn |
3^pl. "f" | -gh | -gh | -i -j |
-nn |
Riflessiv | - | -ss[2] -s[3] |
-ss[4] -s[5] |
- |
1 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "sora" o "in su" (o su, soeu...)
2 complement de argoment che in forma estesa el sariss introducid de la preposizzion "de" (in dialet milanes o da a segonda di dialet...)
Dialet
- ↑ 1.0 1.1 MI-
- ↑ a infinid e gerundi in MI-
- ↑ a imperativ in MI-
- ↑ a infinid e gerundi in MI-
- ↑ a imperativ in MI-
Lombard oriental
Atenzion: se poden drovà per i verb ai moeud infinid, gerundi, imperativ de 1^ e 2^ persona
Atenzion: l'è no una particola pronominala ma averbiala come: Complement de stat in loeugh Complement de moto a loeugh Complement de moto per loeugh opur, e l'è pronominal come: Complement de argoment 1 |
Complement de termen Complement de vantagg |
Complement oget | Complement d'argoment Complement de moto de loeugh Complement de specificazzion Complement partitiv | |
---|---|---|---|---|
1^sing. | -ga | -m | -m | -nn |
2^sing. | -ga | -t | -t | -nn |
3^sing. "m" | -ga | -ga | -ll | -nn |
3^sing. "f" | -ga | -ga | -la | -nn |
1^pl. | -ga | -n | -n | -nn |
2^pl. | -ga | -s[1] | -s[1] | -nn |
3^pl. "m" | -ga | -ga | -i | -nn |
3^pl. "f" | -ga | -ga | -le | -nn |
Riflessiv | - | -ss
-s |
-ss
-s |
- |
Dialet
Come sgiontà i sufiss
Lombard ocidental
(esempi in dialet milanes)
Nota: El gerundi l'esist domà in d'un quai dialet de la lombardia meridional e importada de la lengua italiana [1]
1^coniugazzion
Sufiss de sgiontà | Regola per infinid |
Esempi | Regola per imperativ | Esempi | Regola per gerundi |
Esempi |
---|---|---|---|---|---|---|
-m | sgiontà -m | mangià → mangiàm | 2^ persona sing.
mangia → mangiom
mangee → mangem |
sgiontà -om | mangiand → magiandom | |
-t | sgiontà -t | mangià → mangiàt | sgiontà -ot | mangiand → magiandot | ||
-gh | sgiontà -gh | mangià → mangiàgh | 2^ persona sing.
cambià el sufiss con -egh (*foeura che per i verb de domà voeuna sillaba, per i che se sgionta -gh) 1^ persona pl. sgiontà -igh 2^ persona pl. cambià el sufiss con -eegh |
2^ persona sing.
mangia → mangegh da → dagh 1^ persona pl. mangem → mangemigh 2^ persona pl. mangee → mangeegh da → deegh |
sgiontà -om | mangiand → magiandom |
-n | sgiontà -n | mangiàn → mangiàn | sgiontà -on | mangiand → magiandon | ||
-v | sgiontà -v | mangià → mangiàv | sgiontà -ov | mangiand → magiandov | ||
-ss | mangià -ss | mangià → mangiàss | 2^persona sing. cambià el sufiss con -es (i de poeu de g o c la ven cavada via) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing.
mangia → manges 1^persona pl. De scriver
|
sgiontà -os | mangiand → magiandos |
-nn | sgiontà -nn | mangià → mangiànn | 2^persona sing. cambia el sufiss con -en''' (i despoeu de g o c la ven cavada via) (*foeura che per i verb de domà voeuna sillaba, per i che se sgionta -nn) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing. mangia → mangen da → dann 1^persona pl. De scriver
dee → deen |
sgiontà -on | mangiand → mangiandon |
-ll | sgiontà -ll | mangià → mangiàll | cambià el sufiss con -el (i despoeu de g o c la ven cavada via) |
mangia → mangell | sgiontà -ol | mangiand → mangiandol |
-la | sgiontà -la | mangià → mangiàla | cambià el sufiss con -ela (i despoeu de g o c la ven cavada via) |
mangia → mangela | sgiontà -ol | mangiand → mangiandola |
2^coniugazzion
Sufiss de sgiontà | Regola per infinid |
Esempi | Regola per imperativ | Esempi | Regola per gerundi |
Esempi |
---|---|---|---|---|---|---|
-m | sgiontà -m | piasé → piasém | sgiontà -om | piasend → piasendom | ||
-t | sgiontà -t | piasé → piasét | sgiontà -ot | piasend → piasendot | ||
-gh | sgiontà -gh | piasé → piaségh | 2^ persona sing.
cambià el sufiss con -egh 1^ persona pl. cambià el sufiss con -égh 2^ persona pl. sgiontà -igh |
2^ persona sing.
ved → vedegh 1^ persona pl. vedì → vedégh 2^ persona pl. vedèm → vedemigh |
sgiontà -ogh | piasend → piasendogh |
-n | sgiontà -n | piasé → piasén | sgiontà -on | piasend → piasendon | ||
-v | sgiontà -v | piasé→ piasév | sgiontà -ov | piasend → piasendov | ||
-ss | sgiontà -ss | piasé→ piaséss | 2^persona sing. cambià el sufiss con -es (i de poeu de g o c la ven cavada via) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing.
pias → piases 1^persona pl. De scriver
|
sgiontà -os | piasend → piasendos |
-nn | sgiontà -nn | vedé → vedénn | 2^persona sing. cambia el sufiss con -en''' (i de poeu de g o c la ven cavada via) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing. ved → veden 1^persona pl. De scriver
|
sgiontà -onn | vedend→ vedendonn |
-ll | sgiontà -ll | vedé → vedéll | cambià el sufiss con -el (i despoeu de g o c la vegn cavada via) |
ved → vedel | sgiontà -ol | vedend→ vedendol |
-ola | sgiontà -la | vedé → vedéla | cambià el sufiss con -ela (i despoeu de g o c la ven cavada via) |
ved → vedela | sgiontà -ola | vedend→ vedendola |
3^coniugazzion
Sufiss de sgiontà | Regola per infinid | Esempi | Regol per imperativ | Esempi | Regola per gerundi |
Esempi |
---|---|---|---|---|---|---|
-m | sgiontà -om sgiontà -iom despoeu de g o -c sgiontà -som despoeu de ù tradù → tradusom |
scriver → scrivom lensger → lengiom |
sgiontà -om | scrivend → scrivendom | ||
-t | sgiontà -et sgiontà -som despoeu de ù |
scriver → screvet lensger → leget tradù → traduset |
sgiontà -ot | scrivend → scrivendot | ||
-gh | sgiontà -igh sgiontà -sigh despoeu de ù |
scriver → scrivigh lensger → ligigh tradù → tradusigh |
2^persona sing.
cambià el sufiss con -egh 2^persona sing. sgiontà -igh 2^persona sing. cambià el sufiss con -eegh |
2^persona sing.
ved → vedegh 1^persona pl. vedem → vedemigh 2^persona pl. vedii → vedeegh |
sgiontà -ogh | scrivend → scrivendogh |
-n | sgiontà -en sgiontà -sen despoeu de ù |
scriver → scriven lensger → legen tradù → tradusen |
sgiontà -on | scrivend → scrivendon | ||
-v | sgiontà -ev sgiontà -sev despoeu de ù |
scriver → scrivev lensger → legev tradù → tradusev |
sgiontà -ov | scrivend → scrivendov | ||
-ss | sgiontà -s (domà voeuna "s") sgiontà -sess despoeu de ù |
lensger→ lenges | 2^persona sing. sgionta -es (i despoeu de g o c la vegn cavada via) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing.
scond → scondes 1^persona pl. De scriver
|
sgiontà -os | scrivend → scrivendos |
-nn | sgiontà -nn | lensger → legenn | 2^persona sing. cambia el sufiss con -en''' (i despoeu de g o c la vegn cavada via) 1^persona pl. De scriver
|
2^persona sing. scond → sconden 1^persona pl. De scriver
|
sgiontà -onn | legend→ legendonn |
-ll | sgiontà -el sgiontà -ll despoeu de ù |
lensger→ legel tradù → tradull |
sgionta -el | lensg → legel | sgiontà -ol | scrivend → scrivendol |
-ola | sgiontà -ela
sgiontà -la despoeu de ù |
lensger → legela
tradù → tradula |
sgionta -ela | lensg → legela | sgiontà -ola |
legend→ legendola |
4^conjugazzion
Sufiss de sgiontà | Regola per infinid |
Esempi | Regola per imperativ | Esempi | Regola per gerundi |
Esempi |
---|---|---|---|---|---|---|
-m | sgiontà -m | fornì → fornìm | sgiontà -om | fornend → fornenendom | ||
-t | sgiontà -t | fornì → fornìt | sgiontà -ot | fornend → fornendom | ||
-gh | sgiontà -gh | fornì → fornìgh | 2^persona sing.
cambià el sufiss con -egh (*foeura che per i verb de domà voeuna sillaba, ai quai se sgionta -gh) 2^persona sing. cambià el sufiss con -éegh 2^persona pl. sgiontà -igh |
2^persona sing.
finiss → finissegh dì → digh 2^persona sing. disii → diseegh 2^persona pl. desem → disemigh |
sgiontà -ogh | fornend → fornendogh |
-n | sgiontà -n | fornì → fornìn | sgiontà -on | fornend → fornendon | ||
-v | sgiontà -v | fornì → fornìv | sgiontà -ov | fornend → fornendov | ||
-ss | sgiontà -ss | fornì→ fornìss | 2^persona sing. cambia 'l sufiss con -isses (per i verb incoativ) o cambia el sufiss con -es (per i verb minga incoativ) 1^persona pl. o cambia el sufiss con -emess (per i verb minga incoativ) |
2^persona sing.
cusiss → cusisses 1^persona pl. cusissem → cusissemess sentem → sentemess 2^persona pl. |
sgiontà -os | fornend → fornendos |
-nn | sgiontà -nn | fornì → fornìnn | 2^persona sing. cambia 'l sufiss con -en (per i verb incoativ) o cambia el sufiss con -issen (per i verb minga incoativ) (i despoeu de g o c la ven tolta via) (*foeura che per i verb de domà voeuna sillaba, ai quai se sgionta -nn) 1^persona pl.De scriver
o cambia el sufiss con -isseen (per i verb minga incoativ) |
2^persona sing. finiss → finissen senta → senten di → dinn1^persona pl. De scriver
sentii → senteen |
sgiontà -onn | fornend→ fornedonn |
-ll | sgiontà -ll | fornì → fornìll | cambia el sufiss con -issel (per i verb incoativ)
o cambia el sufiss con -el (per i verb minga incoativ) |
finiss → finissel senta → sentel |
sgiontà -ol | fornend→ fornendol |
-la | sgiontà -la | fornì → fornìla | cambia el sufiss con -issela (per i verb incoativ)
o cambia el sufiss con -ela (per i verb minga incoativ) |
finiss → finissela senta → sentela |
sgiontà -ola | fornend→ fornendola |
Sufiss combinad
I sufiss a poden anca vesser pussee de vun ma al massim du, se parla in quell cas chì de sufiss combinad. L'orden di sufiss l'è quell de la tabella. I sufiss formad domà de consonant se sgionten adree cont el metegh una "e" de mezz (in milanes o cont un'altra letera a segonda del dialet, per esempi l'è assee evident che in varesot a se drova la "a")
per esempi: -gh + -ll = -ghel , -m + -nn = -men, -ss + -el = -ssel; l'unega ecezzion a l'è la prima persona pluarala (num) che per di reson de fonetega la vegn sostituida de la prima singolar, o ben, per esempi: -n + -el el diventa minga -nel, ma -mel, instess del singolar.
Esempi:
De scriver
Lombard oriental
La manera de sgiontà i sufiss l'è compagna de quela del lombard oriental.
Riferiment
- Claudio Beretta, A lezione di grammatica milanese, Circolo Filologico Milanese, pag.87ss MI-