Wt/kbd/ӏэпэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ӏэпэ (1)
ӏэпэ (2)
ӏэпэ (2)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA ['ʔɐpɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[Ӏ] + -э + [п] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	Ӏэпэ	Ӏэпэр	--	Ӏэпэхэр
Эргативнэ:	Ӏэпэ	Ӏэпэм	--	Ӏэпэхэм
Послеложнэ:	ӀэпэкӀэ	ӀэпэмкӀэ	ӀэпэхэкӀэ	ӀэпэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	Ӏэпэу	Ӏэпэрауэ	Ӏэпэхэу	Ӏэпэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Ӏэпхъуамбэ.
Пшынэм, пианинэм макъ кърагъэкӀын папщӀэ тракъузэу иӀэ пластинкэ.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Ӏэпэ псыгъуэ.
Пшынэ Ӏэпэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

ӏэпэ: 1. finger 2. key(s)
Ӏэпэ псыгъуэ: thin fingers
Пшынэ Ӏэпэ: keys of an accordion

УРЫСЫБЗЭ

ӏэпэ: 1. палец (руки) 2. клавиш, клавиша
Ӏэпэ псыгъуэ: тонкие пальцы
Пшынэ Ӏэпэ: клавиши гармони

псалъафэ зэпыщӀахэр

Ӏэпэ жор щӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: make the sign of the cross
     Урысыбзэ: креститься.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэ жьажьэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: slow working
     Урысыбзэ: медлительный в работе.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэ къыхуашиин

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: point at sb with your finger
     Урысыбзэ: показывать пальцем на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Си ныбжьэгъу еджахэм сакъыкӀэрыхуами, Ӏэпэ къысхуашийуэ дунейм сытетынкъым.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Ӏэпэ щабэ

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: gentle, light hand (for example, a doctor’s)
     Урысыбзэ: нежная, лёгкая рука (напр. у врача).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ИгъащӀэкӀэ а лӀыжьми  -> абы къыщӀэхъуа бынхэми я гум илъынщ а дохутыр Ӏэпэ щабэр.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a masterful hand
     Урысыбзэ: мастерская рука.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэ щӀэгъэшэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to fold back one’s fingers
     Урысыбзэ: загибать пальцы (при счёте).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэ щӀэдзын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to sign sth
     Урысыбзэ: подписать что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ӀэпэкӀэ емыӀусэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not touch sth with your fingers
     Урысыбзэ: не притронуться пальцем к чему-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] Ӏэпэм дыщэ къыпощ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a master of all trades
     Урысыбзэ: на все руки мастер.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] Ӏэпэм едзэкъэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: eat one’s heart out
     Урысыбзэ: кусать локоть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     БлэкӀахэр си гум къэкӀыжмэ, слъэмыкӀыу Ӏэпэм содзэкъэж. Балъкъэр Фоусэт

Ӏэпэм къешэкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to twist sb round your little finger
     Урысыбзэ: вертеть кем-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэр гъэтӀеин

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: pose, act, mince, show off
     Урысыбзэ: рисоваться, фасонить.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэр къищын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: shine, sparkle (for example, about furniture).
     Урысыбзэ: блестеть, сверкать (напр. о мебели).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэр шхэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be itching or dying to do sth
     Урысыбзэ: руки чешутся.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏэпэр щӀишэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: have a cramp in your fingers
     Урысыбзэ: судорогой свело пальцы руки.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.