АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʔʷɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [Ӏу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭEdit
Глагол лъэӏэс "ӏуэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэн |
| щымыӀэныгъэ: | мыӀуэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сӀуэн | пӀуэн | иӀуэн | тӀуэн | фӀуэн | яӀуэн |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэн | умыӀуэн | имыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | ямыӀуэн |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэ! | фӀуэ! |
| щымыӀэныгъэ: | умыӀуэ! | фымыӀуэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | среӀуэ | уреӀуэ | иреӀуэ | дреӀуэ | фреӀуэ | иреӀуэ |
| щымыӀэныгъэ: | сремыӀуэ | уремыӀуэ | иремыӀуэ | дремыӀуэ | фремыӀуэ | иремыӀуэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | соӀуэ(р) | уоӀуэ(р) / боӀуэ(р) | еӀуэ(р) | доӀуэ(р) | фоӀуэ(р) | яӀуэ(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэркъым | пӀуэркъым | иӀуэркъым | тӀуэркъым | фӀуэркъым | яӀуэркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуэ(р)т | пӀуэ(р)т | иӀуэ(р)т | тӀуэ(р)т | фӀуэ(р)т | яӀуэ(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуэ(р)тэкъым | пӀуэ(р)тэкъым | иӀуэ(р)тэкъым | тӀуэ(р)тэкъым | фӀуэ(р)тэкъым | яӀуэ(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуащ | пӀуащ | иӀуащ | тӀуащ | фӀуащ | яӀуащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуакъым | пӀуакъым | иӀуакъым | тӀуакъым | фӀуакъым | яӀуакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуат | пӀуат | иӀуат | тӀуат | фӀуат | яӀуат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуатэкъым | пӀуатэкъым | иӀуатэкъым | тӀуатэкъым | фӀуатэкъым | яӀуатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэгъащ | пӀуэгъащ | иӀуэгъащ | тӀуэгъащ | фӀуэгъащ | яӀуэгъащ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэгъакъым | пӀуэгъакъым | иӀуэгъакъым | тӀуэгъакъым | фӀуэгъакъым | яӀуэгъакъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэгъат | пӀуэгъат | иӀуэгъат | тӀуэгъат | фӀуэгъат | яӀуэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэгъатэкъым | пӀуэгъатэкъым | иӀуэгъатэкъым | тӀуэгъатэкъым | фӀуэгъатэкъым | яӀуэгъатэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сӀуэщ | пӀуэщ | иӀуэщ | тӀуэщ | фӀуэщ | яӀуэщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сӀуэкъым | пӀуэкъым | иӀуэкъым | тӀуэкъым | фӀуэкъым | яӀуэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сӀуэт | пӀуэт | иӀуэт | тӀуэт | фӀуэт | яӀуэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сӀуэтэкъым | пӀуэтэкъым | иӀуэтэкъым | тӀуэтэкъым | фӀуэтэкъым | яӀуэтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнщ | пӀуэнщ | иӀуэнщ | тӀуэнщ | фӀуэнщ | яӀуэнщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнкъым | пӀуэнкъым | иӀуэнкъым | тӀуэнкъым | фӀуэнкъым | яӀуэнкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнущ | пӀуэнущ | иӀуэнущ | тӀуэнущ | фӀуэнущ | яӀуэнущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнукъым | пӀуэнукъым | иӀуэнукъым | тӀуэнукъым | фӀуэнукъым | яӀуэнукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэрэ | пӀуэрэ | иӀуэрэ | тӀуэрэ | фӀуэрэ | яӀуэрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэркъэ | пӀуэркъэ | иӀуэркъэ | тӀуэркъэ | фӀуэркъэ | яӀуэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуэ(р)т | пӀуэ(р)т | иӀуэ(р)т | тӀуэ(р)т | фӀуэ(р)т | яӀуэ(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуэ(р)тэкъэ | пӀуэ(р)тэкъэ | иӀуэ(р)тэкъэ | тӀуэ(р)тэкъэ | фӀуэ(р)тэкъэ | яӀуэ(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуа | пӀуа | иӀуа | тӀуа | фӀуа | яӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуакъэ | пӀуакъэ | иӀуакъэ | тӀуакъэ | фӀуакъэ | яӀуакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуат | пӀуат | иӀуат | тӀуат | фӀуат | яӀуат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуатэкъэ | пӀуатэкъэ | иӀуатэкъэ | тӀуатэкъэ | фӀуатэкъэ | яӀуатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэгъа | пӀуэгъа | иӀуэгъа | тӀуэгъа | фӀуэгъа | яӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэгъакъэ | пӀуэгъакъэ | иӀуэгъакъэ | тӀуэгъакъэ | фӀуэгъакъэ | яӀуэгъакъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэгъат | пӀуэгъат | иӀуэгъат | тӀуэгъат | фӀуэгъат | яӀуэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сӀуэгъатэкъэ | пӀуэгъатэкъэ | иӀуэгъатэкъэ | тӀуэгъатэкъэ | фӀуэгъатэкъэ | яӀуэгъатэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сӀуэ | пӀуэ | иӀуэ | тӀуэ | фӀуэ | яӀуэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сӀуэкъэ | пӀуэкъэ | иӀуэкъэ | тӀуэкъэ | фӀуэкъэ | яӀуэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сӀуэт | пӀуэт | иӀуэт | тӀуэт | фӀуэт | яӀуэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сӀуэтэкъэ | пӀуэтэкъэ | иӀуэтэкъэ | тӀуэтэкъэ | фӀуэтэкъэ | яӀуэтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэн | пӀуэн | иӀуэн | тӀуэн | фӀуэн | яӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнкъэ | пӀуэнкъэ | иӀуэнкъэ | тӀуэнкъэ | фӀуэнкъэ | яӀуэнкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэну | пӀуэну | иӀуэну | тӀуэну | фӀуэну | яӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнукъэ | пӀуэнукъэ | иӀуэнукъэ | тӀуэнукъэ | фӀуэнукъэ | яӀуэнукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэмэ | пӀуэмэ | иӀуэмэ | тӀуэмэ | фӀуэмэ | яӀуэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэмэ | умыӀуэмэ | имыӀуэмэ | дымыӀуэмэ | фымыӀуэмэ | ямыӀуэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуамэ | пӀуамэ | иӀуамэ | тӀуамэ | фӀуамэ | яӀуамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуамэ | умыӀуамэ | имыӀуамэ | дымыӀуамэ | фымыӀуамэ | ямыӀуамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сӀуэгъамэ | пӀуэгъамэ | иӀуэгъамэ | тӀуэгъамэ | фӀуэгъамэ | яӀуэгъамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъамэ | умыӀуэгъамэ | имыӀуэгъамэ | дымыӀуэгъамэ | фымыӀуэгъамэ | ямыӀуэгъамэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнмэ | пӀуэнмэ | иӀуэнмэ | тӀуэнмэ | фӀуэнмэ | яӀуэнмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнмэ | умыӀуэнмэ | имыӀуэнмэ | дымыӀуэнмэ | фымыӀуэнмэ | ямыӀуэнмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнумэ | пӀуэнумэ | иӀуэнумэ | тӀуэнумэ | фӀуэнумэ | яӀуэнумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнумэ | умыӀуэнумэ | имыӀуэнумэ | дымыӀуэнумэ | фымыӀуэнумэ | ямыӀуэнумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэтэмэ | пӀуэтэмэ | иӀуэтэмэ | тӀуэтэмэ | фӀуэтэмэ | яӀуэтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэмэ | умыӀуэтэмэ | имыӀуэтэмэ | дымыӀуэтэмэ | фымыӀуэтэмэ | ямыӀуэтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуатэмэ | пӀуатэмэ | иӀуатэмэ | тӀуатэмэ | фӀуатэмэ | яӀуатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэмэ | умыӀуатэмэ | имыӀуатэмэ | дымыӀуатэмэ | фымыӀуатэмэ | ямыӀуатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сӀуэгъатэмэ | пӀуэгъатэмэ | иӀуэгъатэмэ | тӀуэгъатэмэ | фӀуэгъатэмэ | яӀуэгъатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэмэ | умыӀуэгъатэмэ | имыӀуэгъатэмэ | дымыӀуэгъатэмэ | фымыӀуэгъатэмэ | ямыӀуэгъатэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнтэмэ | пӀуэнтэмэ | иӀуэнтэмэ | тӀуэнтэмэ | фӀуэнтэмэ | яӀуэнтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэмэ | умыӀуэнтэмэ | имыӀуэнтэмэ | дымыӀуэнтэмэ | фымыӀуэнтэмэ | ямыӀуэнтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнутэмэ | пӀуэнутэмэ | иӀуэнутэмэ | тӀуэнутэмэ | фӀуэнутэмэ | яӀуэнутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэмэ | умыӀуэнутэмэ | имыӀуэнутэмэ | дымыӀуэнутэмэ | фымыӀуэнутэмэ | ямыӀуэнутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнт | пӀуэнт | иӀуэнт | тӀуэнт | фӀуэнт | яӀуэнт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнтэкъым | пӀуэнтэкъым | иӀуэнтэкъым | тӀуэнтэкъым | фӀуэнтэкъым | яӀуэнтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнут | пӀуэнут | иӀуэнут | тӀуэнут | фӀуэнут | яӀуэнут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сӀуэнутэкъым | пӀуэнутэкъым | иӀуэнутэкъым | тӀуэнутэкъым | фӀуэнутэкъым | яӀуэнутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэми | пӀуэми | иӀуэми | тӀуэми | фӀуэми | яӀуэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэми | умыӀуэми | имыӀуэми | дымыӀуэми | фымыӀуэми | ямыӀуэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуами | пӀуами | иӀуами | тӀуами | фӀуами | яӀуами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуами | умыӀуами | имыӀуами | дымыӀуами | фымыӀуами | ямыӀуами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сӀуэгъами | пӀуэгъами | иӀуэгъами | тӀуэгъами | фӀуэгъами | яӀуэгъами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъами | умыӀуэгъами | имыӀуэгъами | дымыӀуэгъами | фымыӀуэгъами | ямыӀуэгъами |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнми | пӀуэнми | иӀуэнми | тӀуэнми | фӀуэнми | яӀуэнми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнми | умыӀуэнми | имыӀуэнми | дымыӀуэнми | фымыӀуэнми | ямыӀуэнми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнуми | пӀуэнуми | иӀуэнуми | тӀуэнуми | фӀуэнуми | яӀуэнуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнуми | умыӀуэнуми | имыӀуэнуми | дымыӀуэнуми | фымыӀуэнуми | ямыӀуэнуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэтэми | пӀуэтэми | иӀуэтэми | тӀуэтэми | фӀуэтэми | яӀуэтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэми | умыӀуэтэми | имыӀуэтэми | дымыӀуэтэми | фымыӀуэтэми | ямыӀуэтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сӀуатэми | пӀуатэми | иӀуатэми | тӀуатэми | фӀуатэми | яӀуатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэми | умыӀуатэми | имыӀуатэми | дымыӀуатэми | фымыӀуатэми | ямыӀуатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сӀуэгъатэми | пӀуэгъатэми | иӀуэгъатэми | тӀуэгъатэми | фӀуэгъатэми | яӀуэгъатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэми | умыӀуэгъатэми | имыӀуэгъатэми | дымыӀуэгъатэми | фымыӀуэгъатэми | ямыӀуэгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнтэми | пӀуэнтэми | иӀуэнтэми | тӀуэнтэми | фӀуэнтэми | яӀуэнтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэми | умыӀуэнтэми | имыӀуэнтэми | дымыӀуэнтэми | фымыӀуэнтэми | ямыӀуэнтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сӀуэнутэми | пӀуэнутэми | иӀуэнутэми | тӀуэнутэми | фӀуэнутэми | яӀуэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэми | умыӀуэнутэми | имыӀуэнутэми | дымыӀуэнутэми | фымыӀуэнутэми | ямыӀуэнутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сӀуаи | пӀуаи | иӀуаи | тӀуаи | фӀуаи | яӀуаи |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуаи | умыӀуаи | имыӀуаи | дымыӀуаи | фымыӀуаи | ямыӀуаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сӀуащэрэт | пӀуащэрэт | иӀуащэрэт | тӀуащэрэт | фӀуащэрэт | яӀуащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуащэрэт | умыӀуащэрэт | имыӀуащэрэт | дымыӀуащэрэт | фымыӀуащэрэт | ямыӀуащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнщ | пӀуагъэнщ | иӀуагъэнщ | тӀуагъэнщ | фӀуагъэнщ | яӀуагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнкъым | пӀуагъэнкъым | иӀуагъэнкъым | тӀуагъэнкъым | фӀуагъэнкъым | яӀуагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнт | пӀуагъэнт | иӀуагъэнт | тӀуагъэнт | фӀуагъэнт | яӀуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнтэкъым | пӀуагъэнтэкъым | иӀуагъэнтэкъым | тӀуагъэнтэкъым | фӀуагъэнтэкъым | яӀуагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэн | пӀуагъэн | иӀуагъэн | тӀуагъэн | фӀуагъэн | яӀуагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнкъэ | пӀуагъэнкъэ | иӀуагъэнкъэ | тӀуагъэнкъэ | фӀуагъэнкъэ | яӀуагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнт | пӀуагъэнт | иӀуагъэнт | тӀуагъэнт | фӀуагъэнт | яӀуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнтэкъэ | пӀуагъэнтэкъэ | иӀуагъэнтэкъэ | тӀуагъэнтэкъэ | фӀуагъэнтэкъэ | яӀуагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнущ | пӀуагъэнущ | иӀуагъэнущ | тӀуагъэнущ | фӀуагъэнущ | яӀуагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнукъым | пӀуагъэнукъым | иӀуагъэнукъым | тӀуагъэнукъым | фӀуагъэнукъым | яӀуагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнут | пӀуагъэнут | иӀуагъэнут | тӀуагъэнут | фӀуагъэнут | яӀуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнутэкъым | пӀуагъэнутэкъым | иӀуагъэнутэкъым | тӀуагъэнутэкъым | фӀуагъэнутэкъым | яӀуагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэну | пӀуагъэну | иӀуагъэну | тӀуагъэну | фӀуагъэну | яӀуагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнукъэ | пӀуагъэнукъэ | иӀуагъэнукъэ | тӀуагъэнукъэ | фӀуагъэнукъэ | яӀуагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сӀуагъэнут | пӀуагъэнут | иӀуагъэнут | тӀуагъэнут | фӀуагъэнут | яӀуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сӀуагъэнутэкъэ | пӀуагъэнутэкъэ | иӀуагъэнутэкъэ | тӀуагъэнутэкъэ | фӀуагъэнутэкъэ | яӀуагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зыӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зымыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зыӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зымыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зыӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зымыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зыӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зымыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зыӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зымыӀуэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сӀуэ | пӀуэ | иӀуэ | тӀуэ | фӀуэ | яӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэ | умыӀуэ | имыӀуэ | дымыӀуэ | фымыӀуэ | ямыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сӀуа | пӀуа | иӀуа | тӀуа | фӀуа | яӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуа | умыӀуа | имыӀуа | дымыӀуа | фымыӀуа | ямыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сӀуэгъа | пӀуэгъа | иӀуэгъа | тӀуэгъа | фӀуэгъа | яӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэгъа | умыӀуэгъа | имыӀуэгъа | дымыӀуэгъа | фымыӀуэгъа | ямыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сӀуэн | пӀуэн | иӀуэн | тӀуэн | фӀуэн | яӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэн | умыӀуэн | имыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | ямыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сӀуэну | пӀуэну | иӀуэну | тӀуэну | фӀуэну | яӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэну | умыӀуэну | имыӀуэну | дымыӀуэну | фымыӀуэну | ямыӀуэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | Ӏуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | мыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | Ӏуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | мыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | Ӏуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | мыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | Ӏуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | мыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | Ӏуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | мыӀуэну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зэрысӀуэ | зэрыпӀуэ | зэриӀуэ | зэрытӀуэ | зэрыфӀуэ | зэраӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызмыӀуэ | зэрумыӀуэ | зэримыӀуэ | зэрыдмыӀуэ | зэрывмыӀуэ | зэрамыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрысӀуа | зэрыпӀуа | зэриӀуа | зэрытӀуа | зэрыфӀуа | зэраӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызмыӀуа | зэрумыӀуа | зэримыӀуа | зэрыдмыӀуа | зэрывмыӀуа | зэрамыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрысӀуэгъа | зэрыпӀуэгъа | зэриӀуэгъа | зэрытӀуэгъа | зэрыфӀуэгъа | зэраӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызмыӀуэгъа | зэрумыӀуэгъа | зэримыӀуэгъа | зэрыдмыӀуэгъа | зэрывмыӀуэгъа | зэрамыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрысӀуэн | зэрыпӀуэн | зэриӀуэн | зэрытӀуэн | зэрыфӀуэн | зэраӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызмыӀуэн | зэрумыӀуэн | зэримыӀуэн | зэрыдмыӀуэн | зэрывмыӀуэн | зэрамыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрысӀуэну | зэрыпӀуэну | зэриӀуэну | зэрытӀуэну | зэрыфӀуэну | зэраӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызмыӀуэну | зэрумыӀуэну | зэримыӀуэну | зэрыдмыӀуэну | зэрывмыӀуэну | зэрамыӀуэну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щысӀуэ | щыпӀуэ | щиӀуэ | щытӀуэ | щыфӀуэ | щаӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щызмыӀуэ | щумыӀуэ | щимыӀуэ | щыдмыӀуэ | щывмыӀуэ | щамыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щысӀуа | щыпӀуа | щиӀуа | щытӀуа | щыфӀуа | щаӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щызмыӀуа | щумыӀуа | щимыӀуа | щыдмыӀуа | щывмыӀуа | щамыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щысӀуэгъа | щыпӀуэгъа | щиӀуэгъа | щытӀуэгъа | щыфӀуэгъа | щаӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щызмыӀуэгъа | щумыӀуэгъа | щимыӀуэгъа | щыдмыӀуэгъа | щывмыӀуэгъа | щамыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щысӀуэн | щыпӀуэн | щиӀуэн | щытӀуэн | щыфӀуэн | щаӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щызмыӀуэн | щумыӀуэн | щимыӀуэн | щыдмыӀуэн | щывмыӀуэн | щамыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щысӀуэну | щыпӀуэну | щиӀуэну | щытӀуэну | щыфӀуэну | щаӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щызмыӀуэну | щумыӀуэну | щимыӀуэну | щыдмыӀуэну | щывмыӀуэну | щамыӀуэну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | здэсӀуэ | здэпӀуэ | здиӀуэ | здэтӀуэ | здэфӀуэ | здаӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | здэзмыӀуэ | здумыӀуэ | здимыӀуэ | здэдмыӀуэ | здэвмыӀуэ | здамыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здэсӀуа | здэпӀуа | здиӀуа | здэтӀуа | здэфӀуа | здаӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здэзмыӀуа | здумыӀуа | здимыӀуа | здэдмыӀуа | здэвмыӀуа | здамыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здэсӀуэгъа | здэпӀуэгъа | здиӀуэгъа | здэтӀуэгъа | здэфӀуэгъа | здаӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здэзмыӀуэгъа | здумыӀуэгъа | здимыӀуэгъа | здэдмыӀуэгъа | здэвмыӀуэгъа | здамыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здэсӀуэн | здэпӀуэн | здиӀуэн | здэтӀуэн | здэфӀуэн | здаӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здэзмыӀуэн | здумыӀуэн | здимыӀуэн | здэдмыӀуэн | здэвмыӀуэн | здамыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здэсӀуэну | здэпӀуэну | здиӀуэну | здэтӀуэну | здэфӀуэну | здаӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здэзмыӀуэну | здумыӀуэну | здимыӀуэну | здэдмыӀуэну | здэвмыӀуэну | здамыӀуэну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щӀэсӀуэ | щӀэпӀуэ | щӀиӀуэ | щӀэтӀуэ | щӀэфӀуэ | щӀаӀуэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щӀэзмыӀуэ | щӀумыӀуэ | щӀимыӀуэ | щӀэдмыӀуэ | щӀэвмыӀуэ | щӀамыӀуэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀэсӀуа | щӀэпӀуа | щӀиӀуа | щӀэтӀуа | щӀэфӀуа | щӀаӀуа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀэзмыӀуа | щӀумыӀуа | щӀимыӀуа | щӀэдмыӀуа | щӀэвмыӀуа | щӀамыӀуа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀэсӀуэгъа | щӀэпӀуэгъа | щӀиӀуэгъа | щӀэтӀуэгъа | щӀэфӀуэгъа | щӀаӀуэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀэзмыӀуэгъа | щӀумыӀуэгъа | щӀимыӀуэгъа | щӀэдмыӀуэгъа | щӀэвмыӀуэгъа | щӀамыӀуэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀэсӀуэн | щӀэпӀуэн | щӀиӀуэн | щӀэтӀуэн | щӀэфӀуэн | щӀаӀуэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀэзмыӀуэн | щӀумыӀуэн | щӀимыӀуэн | щӀэдмыӀуэн | щӀэвмыӀуэн | щӀамыӀуэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀэсӀуэну | щӀэпӀуэну | щӀиӀуэну | щӀэтӀуэну | щӀэфӀуэну | щӀаӀуэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀэзмыӀуэну | щӀумыӀуэну | щӀимыӀуэну | щӀэдмыӀуэну | щӀэвмыӀуэну | щӀамыӀуэну |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сӀуэу | пӀуэу | иӀуэу | тӀуэу | фӀуэуэ | яӀуэу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэу | умыӀуэу | имыӀуэу | дымыӀуэу | фымыӀуэу | ямыӀуэу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сӀуауэ | пӀуауэ | иӀуауэ | тӀуауэ | фӀуауэ | яӀуауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуауэ | умыӀуауэ | имыӀуауэ | дымыӀуауэ | фымыӀуауэ | ямыӀуауэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сӀуэурэ | пӀуэурэ | иӀуэурэ | тӀуэурэ | фӀуэурэ | яӀуэурэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэурэ | умыӀуэурэ | имыӀуэурэ | дымыӀуэурэ | фымыӀуэурэ | ямыӀуэурэ |
| Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | узоӀуэ | соӀуэ | -- | фызоӀуэ | соӀуэ(хэ) |
| уэ | сыбоӀуэ | -- | уоӀуэ / боӀуэ | дыбоӀуэ | -- | уоӀуэ(хэ) / боӀуэ(хэ) |
| абы | сеӀуэ | уеӀуэ | еӀуэ | деӀуэ | феӀуэ | еӀуэ(хэ) |
| дэ | -- | удоӀуэ | доӀуэ | -- | фыдоӀуэ | доӀуэ(хэ) |
| фэ | сывоӀуэ | -- | фоӀуэ | дывоӀуэ | -- | фоӀуэ(хэ) |
| абыхэм | саӀуэ | уаӀуэ | яӀуэ | даӀуэ | фаӀуэ | яӀуэ(хэ) |
| Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | ус[Ӏуэрэ] | с[Ӏуэрэ] | -- | фыс[Ӏуэрэ] | с[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| уэ | сып[Ӏуэрэ] | -- | п[Ӏуэрэ] | дып[Ӏуэрэ] | -- | п[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| абы | си[Ӏуэрэ] | уи[Ӏуэрэ] | и[Ӏуэрэ] | ди[Ӏуэрэ] | фи[Ӏуэрэ] | и[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| дэ | -- | ут[Ӏуэрэ] | т[Ӏуэрэ] | -- | фыт[Ӏуэрэ] | т[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| фэ | сыф[Ӏуэрэ] | -- | ф[Ӏуэрэ] | дыф[Ӏуэрэ] | -- | ф[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| абыхэм | са[Ӏуэрэ] | уа[Ӏуэрэ] | я[Ӏуэрэ] | да[Ӏуэрэ] | фа[Ӏуэрэ] | я[Ӏуэ(хэ)рэ] |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эр | -- | [Ӏу]эхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эм | -- | [Ӏу]эхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]экӀэ | [Ӏу]эмкӀэ | [Ӏу]эхэкӀэ | [Ӏу]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эуэ | [Ӏу]эрауэ | [Ӏу]эхэу | [Ӏу]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ар | -- | [Ӏу]ахэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ам | -- | [Ӏу]ахэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]акӀэ | [Ӏу]амкӀэ | [Ӏу]ахэкӀэ | [Ӏу]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]ауэ | [Ӏу]арауэ | [Ӏу]ахэу | [Ӏу]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эныр | -- | [Ӏу]энхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эным | -- | [Ӏу]энхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энкӀэ | [Ӏу]энымкӀэ | [Ӏу]энхэкӀэ | [Ӏу]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энырауэ | [Ӏу]энхэу | [Ӏу]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энур | -- | [Ӏу]энухэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энум | -- | [Ӏу]энухэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энукӀэ | [Ӏу]энумкӀэ | [Ӏу]энухэкӀэ | [Ӏу]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]энууэ | [Ӏу]энурауэ | [Ӏу]энухэу | [Ӏу]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Щхьэмыжым гуэдз, хьэ нэгъуэщӀ хьэцэпэцэхэр къыщӀэгъэщэщын, къигъэлъэлъын.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Гуэдзыр Ӏуэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ӏуэн: thresh
- Гуэдзыр Ӏуэн: thresh wheat
УРЫСЫБЗЭEdit
- ӏуэн: обмолотить что-л.
- Гуэдзыр Ӏуэн: обмолотить пшеницу
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʔʷɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [Ӏу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭEdit
Глагол лъэмыӏэс "ӏуэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэн |
| щымыӀэныгъэ: | мыӀуэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэн | умыӀуэн | мыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | мыӀуэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэ! | фыӀуэ! |
| щымыӀэныгъэ: | умыӀуэ! | фымыӀуэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | среӀуэ | уреӀуэ | иреӀуэ | дреӀуэ | фреӀуэ | иреӀуэ |
| щымыӀэныгъэ: | сремыӀуэ | уремыӀуэ | иремыӀуэ | дремыӀуэ | фремыӀуэ | иремыӀуэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | соӀуэ(р) | уоӀуэ(р) | маӀуэ(р) | доӀуэ(р) | фоӀуэ(р) | маӀуэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэркъым | уӀуэркъым | Ӏуэркъым | дыӀуэркъым | фыӀуэркъым | Ӏуэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)т | уӀуэ(р)т | Ӏуэ(р)т | дыӀуэ(р)т | фыӀуэ(р)т | Ӏуэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)тэкъым | уӀуэ(р)тэкъым | Ӏуэ(р)тэкъым | дыӀуэ(р)тэкъым | фыӀуэ(р)тэкъым | Ӏуэ(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуащ | уӀуащ | Ӏуащ | дыӀуащ | фыӀуащ | Ӏуа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуакъым | уӀуакъым | Ӏуакъым | дыӀуакъым | фыӀуакъым | Ӏуа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуат | уӀуат | Ӏуат | дыӀуат | фыӀуат | Ӏуа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуатэкъым | уӀуатэкъым | Ӏуатэкъым | дыӀуатэкъым | фыӀуатэкъым | Ӏуа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъащ | уӀуэгъащ | Ӏуэгъащ | дыӀуэгъащ | фыӀуэгъащ | Ӏуэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъакъым | уӀуэгъакъым | Ӏуэгъакъым | дыӀуэгъакъым | фыӀуэгъакъым | Ӏуэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъат | уӀуэгъат | Ӏуэгъат | дыӀуэгъат | фыӀуэгъат | Ӏуэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэкъым | уӀуэгъатэкъым | Ӏуэгъатэкъым | дыӀуэгъатэкъым | фыӀуэгъатэкъым | Ӏуэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыӀуэщ | уӀуэщ | Ӏуэщ | дыӀуэщ | фыӀуэщ | Ӏуэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэкъым | уӀуэкъым | Ӏуэкъым | дыӀуэкъым | фыӀуэкъым | Ӏуэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыӀуэт | уӀуэт | Ӏуэт | дыӀуэт | фыӀуэт | Ӏуэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэтэкъым | уӀуэтэкъым | Ӏуэтэкъым | дыӀуэтэкъым | фыӀуэтэкъым | Ӏуэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнщ | уӀуэнщ | Ӏуэнщ | дыӀуэнщ | фыӀуэнщ | Ӏуэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнкъым | уӀуэнкъым | Ӏуэнкъым | дыӀуэнкъым | фыӀуэнкъым | Ӏуэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнущ | уӀуэнущ | Ӏуэнущ | дыӀуэнущ | фыӀуэнущ | Ӏуэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнукъым | уӀуэнукъым | Ӏуэнукъым | дыӀуэнукъым | фыӀуэнукъым | Ӏуэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэрэ | уӀуэрэ | Ӏуэрэ | дыӀуэрэ | фыӀуэрэ | Ӏуэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэркъэ | уӀуэркъэ | Ӏуэркъэ | дыӀуэркъэ | фыӀуэркъэ | Ӏуэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)т | уӀуэ(р)т | Ӏуэ(р)т | дыӀуэ(р)т | фыӀуэ(р)т | Ӏуэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)тэкъэ | уӀуэ(р)тэкъэ | Ӏуэ(р)тэкъэ | дыӀуэ(р)тэкъэ | фыӀуэ(р)тэкъэ | Ӏуэ(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуа | уӀуа | Ӏуа | дыӀуа | фыӀуа | Ӏуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуакъэ | уӀуакъэ | Ӏуакъэ | дыӀуакъэ | фыӀуакъэ | Ӏуа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуат | уӀуат | Ӏуат | дыӀуат | фыӀуат | Ӏуа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуатэкъэ | уӀуатэкъэ | Ӏуатэкъэ | дыӀуатэкъэ | фыӀуатэкъэ | Ӏуа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъа | уӀуэгъа | Ӏуэгъа | дыӀуэгъа | фыӀуэгъа | Ӏуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъакъэ | уӀуэгъакъэ | Ӏуэгъакъэ | дыӀуэгъакъэ | фыӀуэгъакъэ | Ӏуэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъат | уӀуэгъат | Ӏуэгъат | дыӀуэгъат | фыӀуэгъат | Ӏуэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэкъэ | уӀуэгъатэкъэ | Ӏуэгъатэкъэ | дыӀуэгъатэкъэ | фыӀуэгъатэкъэ | Ӏуэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ | уӀуэ | Ӏуэ | дыӀуэ | фыӀуэ | Ӏуэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэкъэ | уӀуэкъэ | Ӏуэкъэ | дыӀуэкъэ | фыӀуэкъэ | Ӏуэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыӀуэт | уӀуэт | Ӏуэт | дыӀуэт | фыӀуэт | Ӏуэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэтэкъэ | уӀуэтэкъэ | Ӏуэтэкъэ | дыӀуэтэкъэ | фыӀуэтэкъэ | Ӏуэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнкъэ | уӀуэнкъэ | Ӏуэнкъэ | дыӀуэнкъэ | фыӀуэнкъэ | Ӏуэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэну | уӀуэну | Ӏуэну | дыӀуэну | фыӀуэну | Ӏуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнукъэ | уӀуэнукъэ | Ӏуэнукъэ | дыӀуэнукъэ | фыӀуэнукъэ | Ӏуэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэмэ | уӀуэмэ | Ӏуэмэ | дыӀуэмэ | фыӀуэмэ | Ӏуэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэмэ | умыӀуэмэ | мыӀуэмэ | дымыӀуэмэ | фымыӀуэмэ | мыӀуэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуамэ | уӀуамэ | Ӏуамэ | дыӀуамэ | фыӀуамэ | Ӏуа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуамэ | умыӀуамэ | мыӀуамэ | дымыӀуамэ | фымыӀуамэ | мыӀуа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъамэ | уӀуэгъамэ | Ӏуэгъамэ | дыӀуэгъамэ | фыӀуэгъамэ | Ӏуэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъамэ | умыӀуэгъамэ | мыӀуэгъамэ | дымыӀуэгъамэ | фымыӀуэгъамэ | мыӀуэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнмэ | уӀуэнмэ | Ӏуэнмэ | дыӀуэнмэ | фыӀуэнмэ | Ӏуэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнмэ | умыӀуэнмэ | мыӀуэнмэ | дымыӀуэнмэ | фымыӀуэнмэ | мыӀуэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнумэ | уӀуэнумэ | Ӏуэнумэ | дыӀуэнумэ | фыӀуэнумэ | Ӏуэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнумэ | умыӀуэнумэ | мыӀуэнумэ | дымыӀуэнумэ | фымыӀуэнумэ | мыӀуэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэтэмэ | уӀуэтэмэ | Ӏуэтэмэ | дыӀуэтэмэ | фыӀуэтэмэ | Ӏуэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэмэ | умыӀуэтэмэ | мыӀуэтэмэ | дымыӀуэтэмэ | фымыӀуэтэмэ | мыӀуэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуатэмэ | уӀуатэмэ | Ӏуатэмэ | дыӀуатэмэ | фыӀуатэмэ | Ӏуа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэмэ | умыӀуатэмэ | мыӀуатэмэ | дымыӀуатэмэ | фымыӀуатэмэ | мыӀуа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэмэ | уӀуэгъатэмэ | Ӏуэгъатэмэ | дыӀуэгъатэмэ | фыӀуэгъатэмэ | Ӏуэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэмэ | умыӀуэгъатэмэ | мыӀуэгъатэмэ | дымыӀуэгъатэмэ | фымыӀуэгъатэмэ | мыӀуэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэмэ | уӀуэнтэмэ | Ӏуэнтэмэ | дыӀуэнтэмэ | фыӀуэнтэмэ | Ӏуэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэмэ | умыӀуэнтэмэ | мыӀуэнтэмэ | дымыӀуэнтэмэ | фымыӀуэнтэмэ | мыӀуэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэмэ | уӀуэнутэмэ | Ӏуэнутэмэ | дыӀуэнутэмэ | фыӀуэнутэмэ | Ӏуэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэмэ | умыӀуэнутэмэ | мыӀуэнутэмэ | дымыӀуэнутэмэ | фымыӀуэнутэмэ | мыӀуэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнт | уӀуэнт | Ӏуэнт | дыӀуэнт | фыӀуэнт | Ӏуэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэкъым | уӀуэнтэкъым | Ӏуэнтэкъым | дыӀуэнтэкъым | фыӀуэнтэкъым | Ӏуэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнут | уӀуэнут | Ӏуэнут | дыӀуэнут | фыӀуэнут | Ӏуэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэкъым | уӀуэнутэкъым | Ӏуэнутэкъым | дыӀуэнутэкъым | фыӀуэнутэкъым | Ӏуэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэми | уӀуэми | Ӏуэми | дыӀуэми | фыӀуэми | Ӏуэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэми | умыӀуэми | мыӀуэми | дымыӀуэми | фымыӀуэми | мыӀуэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуами | уӀуами | Ӏуами | дыӀуами | фыӀуами | Ӏуа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуами | умыӀуами | мыӀуами | дымыӀуами | фымыӀуами | мыӀуа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъами | уӀуэгъами | Ӏуэгъами | дыӀуэгъами | фыӀуэгъами | Ӏуэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъами | умыӀуэгъами | мыӀуэгъами | дымыӀуэгъами | фымыӀуэгъами | мыӀуэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнми | уӀуэнми | Ӏуэнми | дыӀуэнми | фыӀуэнми | Ӏуэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнми | умыӀуэнми | мыӀуэнми | дымыӀуэнми | фымыӀуэнми | мыӀуэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнуми | уӀуэнуми | Ӏуэнуми | дыӀуэнуми | фыӀуэнуми | Ӏуэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнуми | умыӀуэнуми | мыӀуэнуми | дымыӀуэнуми | фымыӀуэнуми | мыӀуэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэтэми | уӀуэтэми | Ӏуэтэми | дыӀуэтэми | фыӀуэтэми | Ӏуэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэми | умыӀуэтэми | мыӀуэтэми | дымыӀуэтэми | фымыӀуэтэми | мыӀуэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуатэми | уӀуатэми | Ӏуатэми | дыӀуатэми | фыӀуатэми | Ӏуа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэми | умыӀуатэми | мыӀуатэми | дымыӀуатэми | фымыӀуатэми | мыӀуа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэми | уӀуэгъатэми | Ӏуэгъатэми | дыӀуэгъатэми | фыӀуэгъатэми | Ӏуэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэми | умыӀуэгъатэми | мыӀуэгъатэми | дымыӀуэгъатэми | фымыӀуэгъатэми | мыӀуэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэми | уӀуэнтэми | Ӏуэнтэми | дыӀуэнтэми | фыӀуэнтэми | Ӏуэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэми | умыӀуэнтэми | мыӀуэнтэми | дымыӀуэнтэми | фымыӀуэнтэми | мыӀуэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэми | уӀуэнутэми | Ӏуэнутэми | дыӀуэнутэми | фыӀуэнутэми | Ӏуэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэми | умыӀуэнутэми | мыӀуэнутэми | дымыӀуэнутэми | фымыӀуэнутэми | мыӀуэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуаи | уӀуаи | Ӏуаи | дыӀуаи | фыӀуаи | Ӏуаи |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуаи | умыӀуаи | мыӀуаи | дымыӀуаи | фымыӀуаи | мыӀуаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуащэрэт | уӀуащэрэт | Ӏуащэрэт | дыӀуащэрэт | фыӀуащэрэт | Ӏуащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуащэрэт | умыӀуащэрэт | мыӀуащэрэт | дымыӀуащэрэт | фымыӀуащэрэт | мыӀуащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнщ | уӀуагъэнщ | Ӏуагъэнщ | дыӀуагъэнщ | фыӀуагъэнщ | Ӏуагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнкъым | уӀуагъэнкъым | Ӏуагъэнкъым | дыӀуагъэнкъым | фыӀуагъэнкъым | Ӏуагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнт | уӀуагъэнт | Ӏуагъэнт | дыӀуагъэнт | фыӀуагъэнт | Ӏуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнтэкъым | уӀуагъэнтэкъым | Ӏуагъэнтэкъым | дыӀуагъэнтэкъым | фыӀуагъэнтэкъым | Ӏуагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэн | уӀуагъэн | Ӏуагъэн | дыӀуагъэн | фыӀуагъэн | Ӏуагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнкъэ | уӀуагъэнкъэ | Ӏуагъэнкъэ | дыӀуагъэнкъэ | фыӀуагъэнкъэ | Ӏуагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнт | уӀуагъэнт | Ӏуагъэнт | дыӀуагъэнт | фыӀуагъэнт | Ӏуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнтэкъэ | уӀуагъэнтэкъэ | Ӏуагъэнтэкъэ | дыӀуагъэнтэкъэ | фыӀуагъэнтэкъэ | Ӏуагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнущ | уӀуагъэнущ | Ӏуагъэнущ | дыӀуагъэнущ | фыӀуагъэнущ | Ӏуагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнукъым | уӀуагъэнукъым | Ӏуагъэнукъым | дыӀуагъэнукъым | фыӀуагъэнукъым | Ӏуагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнут | уӀуагъэнут | Ӏуагъэнут | дыӀуагъэнут | фыӀуагъэнут | Ӏуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнутэкъым | уӀуагъэнутэкъым | Ӏуагъэнутэкъым | дыӀуагъэнутэкъым | фыӀуагъэнутэкъым | Ӏуагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэну | уӀуагъэну | Ӏуагъэну | дыӀуагъэну | фыӀуагъэну | Ӏуагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнукъэ | уӀуагъэнукъэ | Ӏуагъэнукъэ | дыӀуагъэнукъэ | фыӀуагъэнукъэ | Ӏуагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнут | уӀуагъэнут | Ӏуагъэнут | дыӀуагъэнут | фыӀуагъэнут | Ӏуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнутэкъэ | уӀуагъэнутэкъэ | Ӏуагъэнутэкъэ | дыӀуагъэнутэкъэ | фыӀуагъэнутэкъэ | Ӏуагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэ | уӀуэ | Ӏуэ | дыӀуэ | фыӀуэ | Ӏуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэ | умыӀуэ | мыӀуэ | дымыӀуэ | фымыӀуэ | мыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуа | уӀуа | Ӏуа | дыӀуа | фыӀуа | Ӏуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуа | умыӀуа | мыӀуа | дымыӀуа | фымыӀуа | мыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэгъа | уӀуэгъа | Ӏуэгъа | дыӀуэгъа | фыӀуэгъа | Ӏуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэгъа | умыӀуэгъа | мыӀуэгъа | дымыӀуэгъа | фымыӀуэгъа | мыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэн | умыӀуэн | мыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | мыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэну | уӀуэну | Ӏуэну | дыӀуэну | фыӀуэну | Ӏуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэну | умыӀуэну | мыӀуэну | дымыӀуэну | фымыӀуэну | мыӀуэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэ | узэрыӀуэ | зэрыӀуэ | дызэрыӀуэ | фызэрыӀуэ | зэрыӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэ | узэрымыӀуэ | зэрымыӀуэ | дызэрымыӀуэ | фызэрымыӀуэ | мызэрыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуа | узэрыӀуа | зэрыӀуа | дызэрыӀуа | фызэрыӀуа | зэрыӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуа | узэрымыӀуа | зэрымыӀуа | дызэрымыӀуа | фызэрымыӀуа | зэрымыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэгъа | узэрыӀуэгъа | зэрыӀуэгъа | дызэрыӀуэгъа | фызэрыӀуэгъа | зэрыӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэгъа | узэрымыӀуэгъа | зэрымыӀуэгъа | дызэрымыӀуэгъа | фызэрымыӀуэгъа | зэрымыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэн | узэрыӀуэн | зэрыӀуэн | дызэрыӀуэн | фызэрыӀуэн | зэрыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэн | узэрымыӀуэн | зэрымыӀуэн | дызэрымыӀуэн | фызэрымыӀуэн | зэрымыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэну | узэрыӀуэну | зэрыӀуэну | дызэрыӀуэну | фызэрыӀуэну | зэрыӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэну | узэрымыӀуэну | зэрымыӀуэну | дызэрымыӀуэну | фызэрымыӀуэну | зэрымыӀуэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэ | ущыӀуэ | щыӀуэ | дыщыӀуэ | фыщыӀуэ | щыӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэ | ущымыӀуэ | щымыӀуэ | дыщымыӀуэ | фыщымыӀуэ | щымыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуа | ущыӀуа | щыӀуа | дыщыӀуа | фыщыӀуа | щыӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуа | ущымыӀуа | щымыӀуа | дыщымыӀуа | фыщымыӀуа | щымыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэгъа | ущыӀуэгъа | щыӀуэгъа | дыщыӀуэгъа | фыщыӀуэгъа | щыӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэгъа | ущымыӀуэгъа | щымыӀуэгъа | дыщымыӀуэгъа | фыщымыӀуэгъа | щымыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэн | ущыӀуэн | щыӀуэн | дыщыӀуэн | фыщыӀуэн | щыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэн | ущымыӀуэн | щымыӀуэн | дыщымыӀуэн | фыщымыӀуэн | щымыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэну | ущыӀуэну | щыӀуэну | дыщыӀуэну | фыщыӀуэну | щыӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэну | ущымыӀуэну | щымыӀуэну | дыщымыӀуэну | фыщымыӀуэну | щымыӀуэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэ | уздэӀуэ | здэӀуэ | дыздэӀуэ | фыздэӀуэ | здэӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэ | уздэмыӀуэ | здэмыӀуэ | дыздэмыӀуэ | фыздэмыӀуэ | здэмыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуа | уздэӀуа | здэӀуа | дыздэӀуа | фыздэӀуа | здэӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуа | уздэмыӀуа | здэмыӀуа | дыздэмыӀуа | фыздэмыӀуа | здэмыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэгъа | уздэӀуэгъа | здэӀуэгъа | дыздэӀуэгъа | фыздэӀуэгъа | здэӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэгъа | уздэмыӀуэгъа | здэмыӀуэгъа | дыздэмыӀуэгъа | фыздэмыӀуэгъа | здэмыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэн | уздэӀуэн | здэӀуэн | дыздэӀуэн | фыздэӀуэн | здэӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэн | уздэмыӀуэн | здэмыӀуэн | дыздэмыӀуэн | фыздэмыӀуэн | здэмыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэну | уздэӀуэну | здэӀуэну | дыздэӀуэну | фыздэӀуэну | здэӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэну | уздэмыӀуэну | здэмыӀуэну | дыздэмыӀуэну | фыздэмыӀуэну | здэмыӀуэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэ | ущӀэӀуэ | щӀэӀуэ | дыщӀэӀуэ | фыщӀэӀуэ | щӀэӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэ | ущӀэмыӀуэ | щӀэмыӀуэ | дыщӀэмыӀуэ | фыщӀэмыӀуэ | щӀэмыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуа | ущӀэӀуа | щӀэӀуа | дыщӀэӀуа | фыщӀэӀуа | щӀэӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуа | ущӀэмыӀуа | щӀэмыӀуа | дыщӀэмыӀуа | фыщӀэмыӀуа | щӀэмыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэгъа | ущӀэӀуэгъа | щӀэӀуэгъа | дыщӀэӀуэгъа | фыщӀэӀуэгъа | щӀэӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэгъа | ущӀэмыӀуэгъа | щӀэмыӀуэгъа | дыщӀэмыӀуэгъа | фыщӀэмыӀуэгъа | щӀэмыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэн | ущӀэӀуэн | щӀэӀуэн | дыщӀэӀуэн | фыщӀэӀуэн | щӀэӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэн | ущӀэмыӀуэн | щӀэмыӀуэн | дыщӀэмыӀуэн | фыщӀэмыӀуэн | щӀэмыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэну | ущӀэӀуэну | щӀэӀуэну | дыщӀэӀуэну | фыщӀэӀуэну | щӀэӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэну | ущӀэмыӀуэну | щӀэмыӀуэну | дыщӀэмыӀуэну | фыщӀэмыӀуэну | щӀэмыӀуэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэу | уӀуэу | Ӏуэу | дыӀуэу | фыӀуэу | Ӏуэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэу | умыӀуэу | мыӀуэу | дымыӀуэу | фымыӀуэу | мыӀуэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуауэ | уӀуауэ | Ӏуауэ | дыӀуауэ | фыӀуауэ | Ӏуауэ / Ӏуа(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуауэ | умыӀуауэ | мыӀуауэ | дымыӀуауэ | фымыӀуауэ | мыӀуауэ(хэ) / мыӀуа(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыӀуэурэ | уӀуэурэ | Ӏуэурэ | дыӀуэурэ | фыӀуэурэ | Ӏуэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэурэ | умыӀуэурэ | мыӀуэурэ | дымыӀуэурэ | фымыӀуэурэ | мыӀуэ(хэ)урэ |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эр | -- | [Ӏу]эхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эм | -- | [Ӏу]эхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]экӀэ | [Ӏу]эмкӀэ | [Ӏу]эхэкӀэ | [Ӏу]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эуэ | [Ӏу]эрауэ | [Ӏу]эхэу | [Ӏу]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ар | -- | [Ӏу]ахэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ам | -- | [Ӏу]ахэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]акӀэ | [Ӏу]амкӀэ | [Ӏу]ахэкӀэ | [Ӏу]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]ауэ | [Ӏу]арауэ | [Ӏу]ахэу | [Ӏу]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эныр | -- | [Ӏу]энхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эным | -- | [Ӏу]энхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энкӀэ | [Ӏу]энымкӀэ | [Ӏу]энхэкӀэ | [Ӏу]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энырауэ | [Ӏу]энхэу | [Ӏу]энхэрауэ |
| -энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энур | -- | [Ӏу]энухэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энум | -- | [Ӏу]энухэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энукӀэ | [Ӏу]энумкӀэ | [Ӏу]энухэкӀэ | [Ӏу]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]энууэ | [Ӏу]энурауэ | [Ӏу]энухэу | [Ӏу]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэр пӀуэуэ лэжьэн.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- ЩӀалэр махуэ псом Ӏуащ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ӏуэн: be engaged in threshing
- ЩӀалэр махуэ псом Ӏуащ: the boy spent the whole day threshing
УРЫСЫБЗЭEdit
- ӏуэн: заниматься молотьбой
- ЩӀалэр махуэ псом Ӏуащ: молодой человек провел целый день занимаясь молотьбой.
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʔʷɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [Ӏу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭEdit
Глагол лъэмыӏэс "ӏуэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэн |
| щымыӀэныгъэ: | мыӀуэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэн | умыӀуэн | мыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | мыӀуэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | Ӏуэ! | фыӀуэ! |
| щымыӀэныгъэ: | умыӀуэ! | фымыӀуэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | среӀуэ | уреӀуэ | иреӀуэ | дреӀуэ | фреӀуэ | иреӀуэ |
| щымыӀэныгъэ: | сремыӀуэ | уремыӀуэ | иремыӀуэ | дремыӀуэ | фремыӀуэ | иремыӀуэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | соӀуэ(р) | уоӀуэ(р) | маӀуэ(р) | доӀуэ(р) | фоӀуэ(р) | маӀуэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэркъым | уӀуэркъым | Ӏуэркъым | дыӀуэркъым | фыӀуэркъым | Ӏуэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)т | уӀуэ(р)т | Ӏуэ(р)т | дыӀуэ(р)т | фыӀуэ(р)т | Ӏуэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)тэкъым | уӀуэ(р)тэкъым | Ӏуэ(р)тэкъым | дыӀуэ(р)тэкъым | фыӀуэ(р)тэкъым | Ӏуэ(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуащ | уӀуащ | Ӏуащ | дыӀуащ | фыӀуащ | Ӏуа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуакъым | уӀуакъым | Ӏуакъым | дыӀуакъым | фыӀуакъым | Ӏуа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуат | уӀуат | Ӏуат | дыӀуат | фыӀуат | Ӏуа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуатэкъым | уӀуатэкъым | Ӏуатэкъым | дыӀуатэкъым | фыӀуатэкъым | Ӏуа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъащ | уӀуэгъащ | Ӏуэгъащ | дыӀуэгъащ | фыӀуэгъащ | Ӏуэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъакъым | уӀуэгъакъым | Ӏуэгъакъым | дыӀуэгъакъым | фыӀуэгъакъым | Ӏуэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъат | уӀуэгъат | Ӏуэгъат | дыӀуэгъат | фыӀуэгъат | Ӏуэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэкъым | уӀуэгъатэкъым | Ӏуэгъатэкъым | дыӀуэгъатэкъым | фыӀуэгъатэкъым | Ӏуэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыӀуэщ | уӀуэщ | Ӏуэщ | дыӀуэщ | фыӀуэщ | Ӏуэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэкъым | уӀуэкъым | Ӏуэкъым | дыӀуэкъым | фыӀуэкъым | Ӏуэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыӀуэт | уӀуэт | Ӏуэт | дыӀуэт | фыӀуэт | Ӏуэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэтэкъым | уӀуэтэкъым | Ӏуэтэкъым | дыӀуэтэкъым | фыӀуэтэкъым | Ӏуэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнщ | уӀуэнщ | Ӏуэнщ | дыӀуэнщ | фыӀуэнщ | Ӏуэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнкъым | уӀуэнкъым | Ӏуэнкъым | дыӀуэнкъым | фыӀуэнкъым | Ӏуэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнущ | уӀуэнущ | Ӏуэнущ | дыӀуэнущ | фыӀуэнущ | Ӏуэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнукъым | уӀуэнукъым | Ӏуэнукъым | дыӀуэнукъым | фыӀуэнукъым | Ӏуэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэрэ | уӀуэрэ | Ӏуэрэ | дыӀуэрэ | фыӀуэрэ | Ӏуэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэркъэ | уӀуэркъэ | Ӏуэркъэ | дыӀуэркъэ | фыӀуэркъэ | Ӏуэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)т | уӀуэ(р)т | Ӏуэ(р)т | дыӀуэ(р)т | фыӀуэ(р)т | Ӏуэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэ(р)тэкъэ | уӀуэ(р)тэкъэ | Ӏуэ(р)тэкъэ | дыӀуэ(р)тэкъэ | фыӀуэ(р)тэкъэ | Ӏуэ(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуа | уӀуа | Ӏуа | дыӀуа | фыӀуа | Ӏуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуакъэ | уӀуакъэ | Ӏуакъэ | дыӀуакъэ | фыӀуакъэ | Ӏуа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуат | уӀуат | Ӏуат | дыӀуат | фыӀуат | Ӏуа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуатэкъэ | уӀуатэкъэ | Ӏуатэкъэ | дыӀуатэкъэ | фыӀуатэкъэ | Ӏуа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъа | уӀуэгъа | Ӏуэгъа | дыӀуэгъа | фыӀуэгъа | Ӏуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъакъэ | уӀуэгъакъэ | Ӏуэгъакъэ | дыӀуэгъакъэ | фыӀуэгъакъэ | Ӏуэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъат | уӀуэгъат | Ӏуэгъат | дыӀуэгъат | фыӀуэгъат | Ӏуэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэкъэ | уӀуэгъатэкъэ | Ӏуэгъатэкъэ | дыӀуэгъатэкъэ | фыӀуэгъатэкъэ | Ӏуэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыӀуэ | уӀуэ | Ӏуэ | дыӀуэ | фыӀуэ | Ӏуэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэкъэ | уӀуэкъэ | Ӏуэкъэ | дыӀуэкъэ | фыӀуэкъэ | Ӏуэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыӀуэт | уӀуэт | Ӏуэт | дыӀуэт | фыӀуэт | Ӏуэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэтэкъэ | уӀуэтэкъэ | Ӏуэтэкъэ | дыӀуэтэкъэ | фыӀуэтэкъэ | Ӏуэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнкъэ | уӀуэнкъэ | Ӏуэнкъэ | дыӀуэнкъэ | фыӀуэнкъэ | Ӏуэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэну | уӀуэну | Ӏуэну | дыӀуэну | фыӀуэну | Ӏуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнукъэ | уӀуэнукъэ | Ӏуэнукъэ | дыӀуэнукъэ | фыӀуэнукъэ | Ӏуэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэмэ | уӀуэмэ | Ӏуэмэ | дыӀуэмэ | фыӀуэмэ | Ӏуэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэмэ | умыӀуэмэ | мыӀуэмэ | дымыӀуэмэ | фымыӀуэмэ | мыӀуэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуамэ | уӀуамэ | Ӏуамэ | дыӀуамэ | фыӀуамэ | Ӏуа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуамэ | умыӀуамэ | мыӀуамэ | дымыӀуамэ | фымыӀуамэ | мыӀуа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъамэ | уӀуэгъамэ | Ӏуэгъамэ | дыӀуэгъамэ | фыӀуэгъамэ | Ӏуэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъамэ | умыӀуэгъамэ | мыӀуэгъамэ | дымыӀуэгъамэ | фымыӀуэгъамэ | мыӀуэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнмэ | уӀуэнмэ | Ӏуэнмэ | дыӀуэнмэ | фыӀуэнмэ | Ӏуэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнмэ | умыӀуэнмэ | мыӀуэнмэ | дымыӀуэнмэ | фымыӀуэнмэ | мыӀуэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнумэ | уӀуэнумэ | Ӏуэнумэ | дыӀуэнумэ | фыӀуэнумэ | Ӏуэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнумэ | умыӀуэнумэ | мыӀуэнумэ | дымыӀуэнумэ | фымыӀуэнумэ | мыӀуэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэтэмэ | уӀуэтэмэ | Ӏуэтэмэ | дыӀуэтэмэ | фыӀуэтэмэ | Ӏуэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэмэ | умыӀуэтэмэ | мыӀуэтэмэ | дымыӀуэтэмэ | фымыӀуэтэмэ | мыӀуэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуатэмэ | уӀуатэмэ | Ӏуатэмэ | дыӀуатэмэ | фыӀуатэмэ | Ӏуа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэмэ | умыӀуатэмэ | мыӀуатэмэ | дымыӀуатэмэ | фымыӀуатэмэ | мыӀуа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэмэ | уӀуэгъатэмэ | Ӏуэгъатэмэ | дыӀуэгъатэмэ | фыӀуэгъатэмэ | Ӏуэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэмэ | умыӀуэгъатэмэ | мыӀуэгъатэмэ | дымыӀуэгъатэмэ | фымыӀуэгъатэмэ | мыӀуэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэмэ | уӀуэнтэмэ | Ӏуэнтэмэ | дыӀуэнтэмэ | фыӀуэнтэмэ | Ӏуэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэмэ | умыӀуэнтэмэ | мыӀуэнтэмэ | дымыӀуэнтэмэ | фымыӀуэнтэмэ | мыӀуэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэмэ | уӀуэнутэмэ | Ӏуэнутэмэ | дыӀуэнутэмэ | фыӀуэнутэмэ | Ӏуэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэмэ | умыӀуэнутэмэ | мыӀуэнутэмэ | дымыӀуэнутэмэ | фымыӀуэнутэмэ | мыӀуэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнт | уӀуэнт | Ӏуэнт | дыӀуэнт | фыӀуэнт | Ӏуэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэкъым | уӀуэнтэкъым | Ӏуэнтэкъым | дыӀуэнтэкъым | фыӀуэнтэкъым | Ӏуэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнут | уӀуэнут | Ӏуэнут | дыӀуэнут | фыӀуэнут | Ӏуэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэкъым | уӀуэнутэкъым | Ӏуэнутэкъым | дыӀуэнутэкъым | фыӀуэнутэкъым | Ӏуэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэми | уӀуэми | Ӏуэми | дыӀуэми | фыӀуэми | Ӏуэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэми | умыӀуэми | мыӀуэми | дымыӀуэми | фымыӀуэми | мыӀуэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуами | уӀуами | Ӏуами | дыӀуами | фыӀуами | Ӏуа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуами | умыӀуами | мыӀуами | дымыӀуами | фымыӀуами | мыӀуа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъами | уӀуэгъами | Ӏуэгъами | дыӀуэгъами | фыӀуэгъами | Ӏуэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъами | умыӀуэгъами | мыӀуэгъами | дымыӀуэгъами | фымыӀуэгъами | мыӀуэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнми | уӀуэнми | Ӏуэнми | дыӀуэнми | фыӀуэнми | Ӏуэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнми | умыӀуэнми | мыӀуэнми | дымыӀуэнми | фымыӀуэнми | мыӀуэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнуми | уӀуэнуми | Ӏуэнуми | дыӀуэнуми | фыӀуэнуми | Ӏуэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнуми | умыӀуэнуми | мыӀуэнуми | дымыӀуэнуми | фымыӀуэнуми | мыӀуэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэтэми | уӀуэтэми | Ӏуэтэми | дыӀуэтэми | фыӀуэтэми | Ӏуэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэтэми | умыӀуэтэми | мыӀуэтэми | дымыӀуэтэми | фымыӀуэтэми | мыӀуэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыӀуатэми | уӀуатэми | Ӏуатэми | дыӀуатэми | фыӀуатэми | Ӏуа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуатэми | умыӀуатэми | мыӀуатэми | дымыӀуатэми | фымыӀуатэми | мыӀуа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыӀуэгъатэми | уӀуэгъатэми | Ӏуэгъатэми | дыӀуэгъатэми | фыӀуэгъатэми | Ӏуэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэгъатэми | умыӀуэгъатэми | мыӀуэгъатэми | дымыӀуэгъатэми | фымыӀуэгъатэми | мыӀуэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнтэми | уӀуэнтэми | Ӏуэнтэми | дыӀуэнтэми | фыӀуэнтэми | Ӏуэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнтэми | умыӀуэнтэми | мыӀуэнтэми | дымыӀуэнтэми | фымыӀуэнтэми | мыӀуэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыӀуэнутэми | уӀуэнутэми | Ӏуэнутэми | дыӀуэнутэми | фыӀуэнутэми | Ӏуэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыӀуэнутэми | умыӀуэнутэми | мыӀуэнутэми | дымыӀуэнутэми | фымыӀуэнутэми | мыӀуэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуаи | уӀуаи | Ӏуаи | дыӀуаи | фыӀуаи | Ӏуаи |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуаи | умыӀуаи | мыӀуаи | дымыӀуаи | фымыӀуаи | мыӀуаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыӀуащэрэт | уӀуащэрэт | Ӏуащэрэт | дыӀуащэрэт | фыӀуащэрэт | Ӏуащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сымыӀуащэрэт | умыӀуащэрэт | мыӀуащэрэт | дымыӀуащэрэт | фымыӀуащэрэт | мыӀуащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнщ | уӀуагъэнщ | Ӏуагъэнщ | дыӀуагъэнщ | фыӀуагъэнщ | Ӏуагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнкъым | уӀуагъэнкъым | Ӏуагъэнкъым | дыӀуагъэнкъым | фыӀуагъэнкъым | Ӏуагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнт | уӀуагъэнт | Ӏуагъэнт | дыӀуагъэнт | фыӀуагъэнт | Ӏуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнтэкъым | уӀуагъэнтэкъым | Ӏуагъэнтэкъым | дыӀуагъэнтэкъым | фыӀуагъэнтэкъым | Ӏуагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэн | уӀуагъэн | Ӏуагъэн | дыӀуагъэн | фыӀуагъэн | Ӏуагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнкъэ | уӀуагъэнкъэ | Ӏуагъэнкъэ | дыӀуагъэнкъэ | фыӀуагъэнкъэ | Ӏуагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнт | уӀуагъэнт | Ӏуагъэнт | дыӀуагъэнт | фыӀуагъэнт | Ӏуагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнтэкъэ | уӀуагъэнтэкъэ | Ӏуагъэнтэкъэ | дыӀуагъэнтэкъэ | фыӀуагъэнтэкъэ | Ӏуагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнущ | уӀуагъэнущ | Ӏуагъэнущ | дыӀуагъэнущ | фыӀуагъэнущ | Ӏуагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнукъым | уӀуагъэнукъым | Ӏуагъэнукъым | дыӀуагъэнукъым | фыӀуагъэнукъым | Ӏуагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнут | уӀуагъэнут | Ӏуагъэнут | дыӀуагъэнут | фыӀуагъэнут | Ӏуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнутэкъым | уӀуагъэнутэкъым | Ӏуагъэнутэкъым | дыӀуагъэнутэкъым | фыӀуагъэнутэкъым | Ӏуагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэну | уӀуагъэну | Ӏуагъэну | дыӀуагъэну | фыӀуагъэну | Ӏуагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнукъэ | уӀуагъэнукъэ | Ӏуагъэнукъэ | дыӀуагъэнукъэ | фыӀуагъэнукъэ | Ӏуагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнут | уӀуагъэнут | Ӏуагъэнут | дыӀуагъэнут | фыӀуагъэнут | Ӏуагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыӀуагъэнутэкъэ | уӀуагъэнутэкъэ | Ӏуагъэнутэкъэ | дыӀуагъэнутэкъэ | фыӀуагъэнутэкъэ | Ӏуагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэ | уӀуэ | Ӏуэ | дыӀуэ | фыӀуэ | Ӏуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэ | умыӀуэ | мыӀуэ | дымыӀуэ | фымыӀуэ | мыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуа | уӀуа | Ӏуа | дыӀуа | фыӀуа | Ӏуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуа | умыӀуа | мыӀуа | дымыӀуа | фымыӀуа | мыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэгъа | уӀуэгъа | Ӏуэгъа | дыӀуэгъа | фыӀуэгъа | Ӏуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэгъа | умыӀуэгъа | мыӀуэгъа | дымыӀуэгъа | фымыӀуэгъа | мыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэн | уӀуэн | Ӏуэн | дыӀуэн | фыӀуэн | Ӏуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэн | умыӀуэн | мыӀуэн | дымыӀуэн | фымыӀуэн | мыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэну | уӀуэну | Ӏуэну | дыӀуэну | фыӀуэну | Ӏуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэну | умыӀуэну | мыӀуэну | дымыӀуэну | фымыӀуэну | мыӀуэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэ | узэрыӀуэ | зэрыӀуэ | дызэрыӀуэ | фызэрыӀуэ | зэрыӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэ | узэрымыӀуэ | зэрымыӀуэ | дызэрымыӀуэ | фызэрымыӀуэ | мызэрыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуа | узэрыӀуа | зэрыӀуа | дызэрыӀуа | фызэрыӀуа | зэрыӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуа | узэрымыӀуа | зэрымыӀуа | дызэрымыӀуа | фызэрымыӀуа | зэрымыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэгъа | узэрыӀуэгъа | зэрыӀуэгъа | дызэрыӀуэгъа | фызэрыӀуэгъа | зэрыӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэгъа | узэрымыӀуэгъа | зэрымыӀуэгъа | дызэрымыӀуэгъа | фызэрымыӀуэгъа | зэрымыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэн | узэрыӀуэн | зэрыӀуэн | дызэрыӀуэн | фызэрыӀуэн | зэрыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэн | узэрымыӀуэн | зэрымыӀуэн | дызэрымыӀуэн | фызэрымыӀуэн | зэрымыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыӀуэну | узэрыӀуэну | зэрыӀуэну | дызэрыӀуэну | фызэрыӀуэну | зэрыӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыӀуэну | узэрымыӀуэну | зэрымыӀуэну | дызэрымыӀуэну | фызэрымыӀуэну | зэрымыӀуэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэ | ущыӀуэ | щыӀуэ | дыщыӀуэ | фыщыӀуэ | щыӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэ | ущымыӀуэ | щымыӀуэ | дыщымыӀуэ | фыщымыӀуэ | щымыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуа | ущыӀуа | щыӀуа | дыщыӀуа | фыщыӀуа | щыӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуа | ущымыӀуа | щымыӀуа | дыщымыӀуа | фыщымыӀуа | щымыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэгъа | ущыӀуэгъа | щыӀуэгъа | дыщыӀуэгъа | фыщыӀуэгъа | щыӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэгъа | ущымыӀуэгъа | щымыӀуэгъа | дыщымыӀуэгъа | фыщымыӀуэгъа | щымыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэн | ущыӀуэн | щыӀуэн | дыщыӀуэн | фыщыӀуэн | щыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэн | ущымыӀуэн | щымыӀуэн | дыщымыӀуэн | фыщымыӀуэн | щымыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыӀуэну | ущыӀуэну | щыӀуэну | дыщыӀуэну | фыщыӀуэну | щыӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыӀуэну | ущымыӀуэну | щымыӀуэну | дыщымыӀуэну | фыщымыӀуэну | щымыӀуэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэ | уздэӀуэ | здэӀуэ | дыздэӀуэ | фыздэӀуэ | здэӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэ | уздэмыӀуэ | здэмыӀуэ | дыздэмыӀуэ | фыздэмыӀуэ | здэмыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуа | уздэӀуа | здэӀуа | дыздэӀуа | фыздэӀуа | здэӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуа | уздэмыӀуа | здэмыӀуа | дыздэмыӀуа | фыздэмыӀуа | здэмыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэгъа | уздэӀуэгъа | здэӀуэгъа | дыздэӀуэгъа | фыздэӀуэгъа | здэӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэгъа | уздэмыӀуэгъа | здэмыӀуэгъа | дыздэмыӀуэгъа | фыздэмыӀуэгъа | здэмыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэн | уздэӀуэн | здэӀуэн | дыздэӀуэн | фыздэӀуэн | здэӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэн | уздэмыӀуэн | здэмыӀуэн | дыздэмыӀуэн | фыздэмыӀуэн | здэмыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэӀуэну | уздэӀуэну | здэӀуэну | дыздэӀуэну | фыздэӀуэну | здэӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыӀуэну | уздэмыӀуэну | здэмыӀуэну | дыздэмыӀуэну | фыздэмыӀуэну | здэмыӀуэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэ | ущӀэӀуэ | щӀэӀуэ | дыщӀэӀуэ | фыщӀэӀуэ | щӀэӀуэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэ | ущӀэмыӀуэ | щӀэмыӀуэ | дыщӀэмыӀуэ | фыщӀэмыӀуэ | щӀэмыӀуэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуа | ущӀэӀуа | щӀэӀуа | дыщӀэӀуа | фыщӀэӀуа | щӀэӀуа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуа | ущӀэмыӀуа | щӀэмыӀуа | дыщӀэмыӀуа | фыщӀэмыӀуа | щӀэмыӀуа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэгъа | ущӀэӀуэгъа | щӀэӀуэгъа | дыщӀэӀуэгъа | фыщӀэӀуэгъа | щӀэӀуэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэгъа | ущӀэмыӀуэгъа | щӀэмыӀуэгъа | дыщӀэмыӀуэгъа | фыщӀэмыӀуэгъа | щӀэмыӀуэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэн | ущӀэӀуэн | щӀэӀуэн | дыщӀэӀуэн | фыщӀэӀуэн | щӀэӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэн | ущӀэмыӀуэн | щӀэмыӀуэн | дыщӀэмыӀуэн | фыщӀэмыӀуэн | щӀэмыӀуэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэӀуэну | ущӀэӀуэну | щӀэӀуэну | дыщӀэӀуэну | фыщӀэӀуэну | щӀэӀуэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыӀуэну | ущӀэмыӀуэну | щӀэмыӀуэну | дыщӀэмыӀуэну | фыщӀэмыӀуэну | щӀэмыӀуэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуэу | уӀуэу | Ӏуэу | дыӀуэу | фыӀуэу | Ӏуэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэу | умыӀуэу | мыӀуэу | дымыӀуэу | фымыӀуэу | мыӀуэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыӀуауэ | уӀуауэ | Ӏуауэ | дыӀуауэ | фыӀуауэ | Ӏуауэ / Ӏуа(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыӀуауэ | умыӀуауэ | мыӀуауэ | дымыӀуауэ | фымыӀуауэ | мыӀуауэ(хэ) / мыӀуа(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыӀуэурэ | уӀуэурэ | Ӏуэурэ | дыӀуэурэ | фыӀуэурэ | Ӏуэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сымыӀуэурэ | умыӀуэурэ | мыӀуэурэ | дымыӀуэурэ | фымыӀуэурэ | мыӀуэ(хэ)урэ |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эр | -- | [Ӏу]эхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]э | [Ӏу]эм | -- | [Ӏу]эхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]экӀэ | [Ӏу]эмкӀэ | [Ӏу]эхэкӀэ | [Ӏу]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эуэ | [Ӏу]эрауэ | [Ӏу]эхэу | [Ӏу]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ар | -- | [Ӏу]ахэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]а | [Ӏу]ам | -- | [Ӏу]ахэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]акӀэ | [Ӏу]амкӀэ | [Ӏу]ахэкӀэ | [Ӏу]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]ауэ | [Ӏу]арауэ | [Ӏу]ахэу | [Ӏу]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эныр | -- | [Ӏу]энхэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эн | [Ӏу]эным | -- | [Ӏу]энхэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энкӀэ | [Ӏу]энымкӀэ | [Ӏу]энхэкӀэ | [Ӏу]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энырауэ | [Ӏу]энхэу | [Ӏу]энхэрауэ |
| -энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энур | -- | [Ӏу]энухэр |
| Эргативнэ: | [Ӏу]эну | [Ӏу]энум | -- | [Ӏу]энухэм |
| Послеложнэ: | [Ӏу]энукӀэ | [Ӏу]энумкӀэ | [Ӏу]энухэкӀэ | [Ӏу]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [Ӏу]энууэ | [Ӏу]энурауэ | [Ӏу]энухэу | [Ӏу]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Псалъэ быдэ тын.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ӏуэн: swear, vow, pledge
УРЫСЫБЗЭEdit
- ӏуэн: клясться
псалъафэ зэпыщӀахэр
Адакъэ ӀуэнEdit
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: crow (about a rooster)
Урысыбзэ: петь (о петухе)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Тхьэ ӀуэнEdit
Мыхьэнэ: ЖыпӀэр зыжепӀэм и фӀэщ пщӀын папщӀэ тхьэм и цӀэкӀэ псалъэ быдэ тын.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: swear in the name of God
Урысыбзэ: клясться богом
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.