Wt/kbd/ӏугъуэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ӏугъуэ

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA ['ʔʷǝʁʷɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[Ӏугъу] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	Ӏугъуэ	Ӏугъуэр	--	Ӏугъуэхэр
Эргативнэ:	Ӏугъуэ	Ӏугъуэм	--	Ӏугъуэхэм
Послеложнэ:	ӀугъуэкӀэ	ӀугъуэмкӀэ	ӀугъуэхэкӀэ	ӀугъуэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	Ӏугъуэу	Ӏугъуэрауэ	Ӏугъуэхэу	Ӏугъуэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Зыгуэр щагъэскӀэ газрэ нэм къыхуэмыубыд сахуэ цӀыкӀухэмрэ зэщӀэту къыхихур.

ЩАПХЪЭХЭР

Аузым щӀыхуфэу гуарцэ Ӏугъуэм зыкъыщеӀэт. Къущхьэ СулътӀан

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

ӏугъуэ: smoke

УРЫСЫБЗЭ

ӏугъуэ: дым

псалъафэ зэпыщӀахэр

Ӏугъуэ гъэун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: have food on the hearth
     Урысыбзэ: иметь пищу на очаге.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЛӀыжьым гукъанэ хэлъу шум жриӀащ: — Неблагъэ, дэри Ӏугъуэ догъэу. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

Ӏугъуэ зыщӀэгъэуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: douse yourself with smoke for medicinal purposes.
     Урысыбзэ: обдать себя дымом с лечебной целью.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэ кърихун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: emit smoke
     Урысыбзэ: испускать дым.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэ къыщӀихын (нэм)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look with anger, malevolently.
     Урысыбзэ: смотреть со злостью, недоброжелательно.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэ пихын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to emit soot.
     Урысыбзэ: испускать копоть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Уэздыгъащхьэри къутати уэнжакъ фӀэмылъу Ӏугъуейр пихт. Щомахуэ Амырхъан

Ӏугъуэ пихун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to emit soot.
     Урысыбзэ: испускать копоть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Къуажэм дэт унэхэм я уэнжакъхэм Ӏугъуэ пӀащӀэр пеху. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр

Ӏугъуэ щӀэгъэуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: douse sb with smoke
     Урысыбзэ: обдать кого-что-л. дымом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэ щӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: smoke, fume
     Урысыбзэ: дымить.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэм итхьэлэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: choke on smoke
     Урысыбзэ: задыхаться от дыма.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэм иуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: get smoky, smudged
     Урысыбзэ: закоптиться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэр ешэхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: inhale smoke (when smoking)
     Урысыбзэ: затянуться дымом (при курении).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Ӏугъуэр къыӀурыцыцыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: exhale a lot of smoke through the mouth (when smoking)
     Урысыбзэ: выпускать много дыма изо рта (при курении).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.