АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ɕħɐdɐpsɐɬǝ'xǝn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- щхьэ- + дэ- + [псэлъ] + -ы + -х + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "щхьэдэпсэлъыхын"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | щхьэдэпсэлъыхын |
| щымыӀэныгъэ: | щхьэдэмыпсэлъыхын |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхын | ущхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын | дыщхьэдэпсэлъыхын | фыщхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхын | ущхьэдэмыпсэлъыхын | щхьэдэмыпсэлъыхын | дыщхьэдэмыпсэлъыхын | фыщхьэдэмыпсэлъыхын | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | щхьэдэпсэлъых! | фыщхьэдэпсэлъых! |
| щымыӀэныгъэ: | ущхьэдэмыпсэлъых! | фыщхьэдэмыпсэлъых! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыщхьэдрепсэлъых | ущхьэдрепсэлъых | щхьэдрепсэлъых | дыщхьэдрепсэлъых | фыщхьэдрепсэлъых | щхьэдрепсэлъых |
| щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдремыпсэлъых | ущхьэдремыпсэлъых | щхьэдремыпсэлъых | дыщхьэдремыпсэлъых | фыщхьэдремыпсэлъых | щхьэдремыпсэлъых |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдопсэлъых(ыр) | ущхьэдопсэлъых(ыр) | щхьэдопсэлъых(ыр) | дыщхьэдопсэлъых(ыр) | фыщхьэдопсэлъых(ыр) | щхьэдопсэлъых(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыркъым | ущхьэдэпсэлъыхыркъым | щхьэдэпсэлъыхыркъым | дыщхьэдэпсэлъыхыркъым | фыщхьэдэпсэлъыхыркъым | щхьэдэпсэлъыхы(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | ущхьэдэпсэлъых(ыр)т | щхьэдэпсэлъых(ыр)т | дыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | фыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | щхьэдэпсэлъых(ыр)т / щхьэдэпсэлъыххэ(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым | ущхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым | щхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым | дыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым | фыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым | щхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъым / щхьэдэпсэлъыххэ(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхащ | ущхьэдэпсэлъыхащ | щхьэдэпсэлъыхащ | дыщхьэдэпсэлъыхащ | фыщхьэдэпсэлъыхащ | щхьэдэпсэлъыха(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхакъым | ущхьэдэпсэлъыхакъым | щхьэдэпсэлъыхакъым | дыщхьэдэпсэлъыхакъым | фыщхьэдэпсэлъыхакъым | щхьэдэпсэлъыха(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхат | ущхьэдэпсэлъыхат | щхьэдэпсэлъыхат | дыщхьэдэпсэлъыхат | фыщхьэдэпсэлъыхат | щхьэдэпсэлъыха(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхатэкъым | ущхьэдэпсэлъыхатэкъым | щхьэдэпсэлъыхатэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхатэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхатэкъым | щхьэдэпсэлъыха(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъащ | ущхьэдэпсэлъыхыгъащ | щхьэдэпсэлъыхыгъащ | дыщхьэдэпсэлъыхыгъащ | фыщхьэдэпсэлъыхыгъащ | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъакъым | ущхьэдэпсэлъыхыгъакъым | щхьэдэпсэлъыхыгъакъым | дыщхьэдэпсэлъыхыгъакъым | фыщхьэдэпсэлъыхыгъакъым | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъат | ущхьэдэпсэлъыхыгъат | щхьэдэпсэлъыхыгъат | дыщхьэдэпсэлъыхыгъат | фыщхьэдэпсэлъыхыгъат | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъым | ущхьэдэпсэлъыхыгъатэкъым | щхьэдэпсэлъыхыгъатэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъым | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхщ | ущхьэдэпсэлъыхщ | щхьэдэпсэлъыхщ | дыщхьэдэпсэлъыхщ | фыщхьэдэпсэлъыхщ | щхьэдэпсэлъых(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхкъым | ущхьэдэпсэлъыхкъым | щхьэдэпсэлъыхкъым | дыщхьэдэпсэлъыхкъым | фыщхьэдэпсэлъыхкъым | щхьэдэпсэлъых(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхт | ущхьэдэпсэлъыхт | щхьэдэпсэлъыхт | дыщхьэдэпсэлъыхт | фыщхьэдэпсэлъыхт | щхьэдэпсэлъых(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхтэкъым | ущхьэдэпсэлъыхтэкъым | щхьэдэпсэлъыхтэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхтэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхтэкъым | щхьэдэпсэлъых(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынщ | ущхьэдэпсэлъыхынщ | щхьэдэпсэлъыхынщ | дыщхьэдэпсэлъыхынщ | фыщхьэдэпсэлъыхынщ | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынкъым | ущхьэдэпсэлъыхынкъым | щхьэдэпсэлъыхынкъым | дыщхьэдэпсэлъыхынкъым | фыщхьэдэпсэлъыхынкъым | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынущ | ущхьэдэпсэлъыхынущ | щхьэдэпсэлъыхынущ | дыщхьэдэпсэлъыхынущ | фыщхьэдэпсэлъыхынущ | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынукъым | ущхьэдэпсэлъыхынукъым | щхьэдэпсэлъыхынукъым | дыщхьэдэпсэлъыхынукъым | фыщхьэдэпсэлъыхынукъым | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхрэ | ущхьэдэпсэлъыхрэ | щхьэдэпсэлъыхрэ | дыщхьэдэпсэлъыхрэ | фыщхьэдэпсэлъыхрэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыркъэ | ущхьэдэпсэлъыхыркъэ | щхьэдэпсэлъыхыркъэ | дыщхьэдэпсэлъыхыркъэ | фыщхьэдэпсэлъыхыркъэ | щхьэдэпсэлъыхыркъэ / щхьэдэпсэлъыххэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | ущхьэдэпсэлъых(ыр)т | щхьэдэпсэлъых(ыр)т | дыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | фыщхьэдэпсэлъых(ыр)т | щхьэдэпсэлъых(ыр)т / щхьэдэпсэлъыххэ(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ | ущхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ | щхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ | дыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ | фыщхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ | щхьэдэпсэлъых(ыр)тэкъэ / щхьэдэпсэлъыххэ(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыха | ущхьэдэпсэлъыха | щхьэдэпсэлъыха | дыщхьэдэпсэлъыха | фыщхьэдэпсэлъыха | щхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхакъэ | ущхьэдэпсэлъыхакъэ | щхьэдэпсэлъыхакъэ | дыщхьэдэпсэлъыхакъэ | фыщхьэдэпсэлъыхакъэ | щхьэдэпсэлъыха(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхат | ущхьэдэпсэлъыхат | щхьэдэпсэлъыхат | дыщхьэдэпсэлъыхат | фыщхьэдэпсэлъыхат | щхьэдэпсэлъыха(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхатэкъэ | ущхьэдэпсэлъыхатэкъэ | щхьэдэпсэлъыхатэкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхатэкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхатэкъэ | щхьэдэпсэлъыха(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъа | ущхьэдэпсэлъыхыгъа | щхьэдэпсэлъыхыгъа | дыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъакъэ | ущхьэдэпсэлъыхыгъакъэ | щхьэдэпсэлъыхыгъакъэ | дыщхьэдэпсэлъыхыгъакъэ | фыщхьэдэпсэлъыхыгъакъэ | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъат | ущхьэдэпсэлъыхыгъат | щхьэдэпсэлъыхыгъат | дыщхьэдэпсэлъыхыгъат | фыщхьэдэпсэлъыхыгъат | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъэ | ущхьэдэпсэлъыхыгъатэкъэ | щхьэдэпсэлъыхыгъатэкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхыгъатэкъэ | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъых | ущхьэдэпсэлъых | щхьэдэпсэлъых | дыщхьэдэпсэлъых | фыщхьэдэпсэлъых | щхьэдэпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхкъэ | ущхьэдэпсэлъыхкъэ | щхьэдэпсэлъыхкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхкъэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхт | ущхьэдэпсэлъыхт | щхьэдэпсэлъыхт | дыщхьэдэпсэлъыхт | фыщхьэдэпсэлъыхт | щхьэдэпсэлъых(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхтэкъэ | ущхьэдэпсэлъыхтэкъэ | щхьэдэпсэлъыхтэкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхтэкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхтэкъэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхын | ущхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын | дыщхьэдэпсэлъыхын | фыщхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынкъэ | ущхьэдэпсэлъыхынкъэ | щхьэдэпсэлъыхынкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхынкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхынкъэ | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыну | ущхьэдэпсэлъыхыну | щхьэдэпсэлъыхыну | дыщхьэдэпсэлъыхыну | фыщхьэдэпсэлъыхыну | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынукъэ | ущхьэдэпсэлъыхынукъэ | щхьэдэпсэлъыхынукъэ | дыщхьэдэпсэлъыхынукъэ | фыщхьэдэпсэлъыхынукъэ | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхмэ | ущхьэдэпсэлъыхмэ | щхьэдэпсэлъыхмэ | дыщхьэдэпсэлъыхмэ | фыщхьэдэпсэлъыхмэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхмэ | щхьэдэмыпсэлъыхмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхмэ | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхамэ | ущхьэдэпсэлъыхамэ | щхьэдэпсэлъыхамэ | дыщхьэдэпсэлъыхамэ | фыщхьэдэпсэлъыхамэ | щхьэдэпсэлъыха(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхамэ | ущхьэдэмыпсэлъыхамэ | щхьэдэмыпсэлъыхамэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхамэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхамэ | щхьэдэмыпсэлъыха(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъамэ | ущхьэдэпсэлъыхыгъамэ | щхьэдэпсэлъыхыгъамэ | дыщхьэдэпсэлъыхыгъамэ | фыщхьэдэпсэлъыхыгъамэ | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхыгъамэ | ущхьэдэмыпсэлъыхыгъамэ | щхьэдэмыпсэлъыхыгъамэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхыгъамэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхыгъамэ | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынмэ | ущхьэдэпсэлъыхынмэ | щхьэдэпсэлъыхынмэ | дыщхьэдэпсэлъыхынмэ | фыщхьэдэпсэлъыхынмэ | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхынмэ | щхьэдэмыпсэлъыхынмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхынмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхынмэ | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынумэ | ущхьэдэпсэлъыхынумэ | щхьэдэпсэлъыхынумэ | дыщхьэдэпсэлъыхынумэ | фыщхьэдэпсэлъыхынумэ | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынумэ | ущхьэдэмыпсэлъыхынумэ | щхьэдэмыпсэлъыхынумэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхынумэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхынумэ | щхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхтэмэ | ущхьэдэпсэлъыхтэмэ | щхьэдэпсэлъыхтэмэ | дыщхьэдэпсэлъыхтэмэ | фыщхьэдэпсэлъыхтэмэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхтэмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхтэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхтэмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхтэмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхтэмэ | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхатэмэ | ущхьэдэпсэлъыхатэмэ | щхьэдэпсэлъыхатэмэ | дыщхьэдэпсэлъыхатэмэ | фыщхьэдэпсэлъыхатэмэ | щхьэдэпсэлъыха(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхатэмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхатэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхатэмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхатэмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхатэмэ | щхьэдэмыпсэлъыха(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъатэмэ | ущхьэдэпсэлъыхыгъатэмэ | щхьэдэпсэлъыхыгъатэмэ | дыщхьэдэпсэлъыхыгъатэмэ | фыщхьэдэпсэлъыхыгъатэмэ | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхыгъатэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхыгъатэмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынтэмэ | ущхьэдэпсэлъыхынтэмэ | щхьэдэпсэлъыхынтэмэ | дыщхьэдэпсэлъыхынтэмэ | фыщхьэдэпсэлъыхынтэмэ | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынтэмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхынтэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхынтэмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхынтэмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхынтэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынутэмэ | ущхьэдэпсэлъыхынутэмэ | щхьэдэпсэлъыхынутэмэ | дыщхьэдэпсэлъыхынутэмэ | фыщхьэдэпсэлъыхынутэмэ | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынутэмэ | ущхьэдэмыпсэлъыхынутэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхынутэмэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхынутэмэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхынутэмэ | щхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынт | ущхьэдэпсэлъыхынт | щхьэдэпсэлъыхынт | дыщхьэдэпсэлъыхынт | фыщхьэдэпсэлъыхынт | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынтэкъым | ущхьэдэпсэлъыхынтэкъым | щхьэдэпсэлъыхынтэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхынтэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхынтэкъым | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынут | ущхьэдэпсэлъыхынут | щхьэдэпсэлъыхынут | дыщхьэдэпсэлъыхынут | фыщхьэдэпсэлъыхынут | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынутэкъым | ущхьэдэпсэлъыхынутэкъым | щхьэдэпсэлъыхынутэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхынутэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхынутэкъым | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхми | ущхьэдэпсэлъыхми | щхьэдэпсэлъыхми | дыщхьэдэпсэлъыхми | фыщхьэдэпсэлъыхми | щхьэдэпсэлъых(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхми | ущхьэдэмыпсэлъыхми | щхьэдэмыпсэлъыхми | дыщхьэдэмыпсэлъыхми | фыщхьэдэмыпсэлъыхми | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхами | ущхьэдэпсэлъыхами | щхьэдэпсэлъыхами | дыщхьэдэпсэлъыхами | фыщхьэдэпсэлъыхами | щхьэдэпсэлъыха(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхами | ущхьэдэмыпсэлъыхами | щхьэдэмыпсэлъыхами | дыщхьэдэмыпсэлъыхами | фыщхьэдэмыпсэлъыхами | щхьэдэмыпсэлъыха(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъами | ущхьэдэпсэлъыхыгъами | щхьэдэпсэлъыхыгъами | дыщхьэдэпсэлъыхыгъами | фыщхьэдэпсэлъыхыгъами | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхыгъами | ущхьэдэмыпсэлъыхыгъами | щхьэдэмыпсэлъыхыгъами | дыщхьэдэмыпсэлъыхыгъами | фыщхьэдэмыпсэлъыхыгъами | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынми | ущхьэдэпсэлъыхынми | щхьэдэпсэлъыхынми | дыщхьэдэпсэлъыхынми | фыщхьэдэпсэлъыхынми | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынми | ущхьэдэмыпсэлъыхынми | щхьэдэмыпсэлъыхынми | дыщхьэдэмыпсэлъыхынми | фыщхьэдэмыпсэлъыхынми | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынуми | ущхьэдэпсэлъыхынуми | щхьэдэпсэлъыхынуми | дыщхьэдэпсэлъыхынуми | фыщхьэдэпсэлъыхынуми | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынуми | ущхьэдэмыпсэлъыхынуми | щхьэдэмыпсэлъыхынуми | дыщхьэдэмыпсэлъыхынуми | фыщхьэдэмыпсэлъыхынуми | щхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхтэми | ущхьэдэпсэлъыхтэми | щхьэдэпсэлъыхтэми | дыщхьэдэпсэлъыхтэми | фыщхьэдэпсэлъыхтэми | щхьэдэпсэлъых(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхтэми | ущхьэдэмыпсэлъыхтэми | щхьэдэмыпсэлъыхтэми | дыщхьэдэмыпсэлъыхтэми | фыщхьэдэмыпсэлъыхтэми | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхатэми | ущхьэдэпсэлъыхатэми | щхьэдэпсэлъыхатэми | дыщхьэдэпсэлъыхатэми | фыщхьэдэпсэлъыхатэми | щхьэдэпсэлъыха(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхатэми | ущхьэдэмыпсэлъыхатэми | щхьэдэмыпсэлъыхатэми | дыщхьэдэмыпсэлъыхатэми | фыщхьэдэмыпсэлъыхатэми | щхьэдэмыпсэлъыха(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхыгъатэми | ущхьэдэпсэлъыхыгъатэми | щхьэдэпсэлъыхыгъатэми | дыщхьэдэпсэлъыхыгъатэми | фыщхьэдэпсэлъыхыгъатэми | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэми | ущхьэдэмыпсэлъыхыгъатэми | щхьэдэмыпсэлъыхыгъатэми | дыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэми | фыщхьэдэмыпсэлъыхыгъатэми | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынтэми | ущхьэдэпсэлъыхынтэми | щхьэдэпсэлъыхынтэми | дыщхьэдэпсэлъыхынтэми | фыщхьэдэпсэлъыхынтэми | щхьэдэпсэлъыхын(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынтэми | ущхьэдэмыпсэлъыхынтэми | щхьэдэмыпсэлъыхынтэми | дыщхьэдэмыпсэлъыхынтэми | фыщхьэдэмыпсэлъыхынтэми | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхынутэми | ущхьэдэпсэлъыхынутэми | щхьэдэпсэлъыхынутэми | дыщхьэдэпсэлъыхынутэми | фыщхьэдэпсэлъыхынутэми | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхынутэми | ущхьэдэмыпсэлъыхынутэми | щхьэдэмыпсэлъыхынутэми | дыщхьэдэмыпсэлъыхынутэми | фыщхьэдэмыпсэлъыхынутэми | щхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхаи | ущхьэдэпсэлъыхаи | щхьэдэпсэлъыхаи | дыщхьэдэпсэлъыхаи | фыщхьэдэпсэлъыхаи | щхьэдэпсэлъыхаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхакъыми | ущхьэдэпсэлъыхакъыми | щхьэдэпсэлъыхакъыми | дыщхьэдэпсэлъыхакъыми | фыщхьэдэпсэлъыхакъыми | щхьэдэпсэлъыхакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхащэрэт | ущхьэдэпсэлъыхащэрэт | щхьэдэпсэлъыхащэрэт | дыщхьэдэпсэлъыхащэрэт | фыщхьэдэпсэлъыхащэрэт | щхьэдэпсэлъыхащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэмыпсэлъыхащэрэт | ущхьэдэмыпсэлъыхащэрэт | щхьэдэмыпсэлъыхащэрэт | дыщхьэдэмыпсэлъыхащэрэт | фыщхьэдэмыпсэлъыхащэрэт | щхьэдэмыпсэлъыхащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнщ | ущхьэдэпсэлъыхагъэнщ | щхьэдэпсэлъыхагъэнщ | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнщ | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнщ | щхьэдэпсэлъыхагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъым | ущхьэдэпсэлъыхагъэнкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнкъым | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъым | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | ущхьэдэпсэлъыхагъэнт | щхьэдэпсэлъыхагъэнт | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | щхьэдэпсэлъыхагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым | ущхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэн | ущхьэдэпсэлъыхагъэн | щхьэдэпсэлъыхагъэн | дыщхьэдэпсэлъыхагъэн | фыщхьэдэпсэлъыхагъэн | щхьэдэпсэлъыхагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ | ущхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | ущхьэдэпсэлъыхагъэнт | щхьэдэпсэлъыхагъэнт | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнт | щхьэдэпсэлъыхагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ | ущхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых | ущхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых | щхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых | щхьэдэпсэлъыхагъэнпсэлъых |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъым | ущхьэдэпсэлъыхагъэнукъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнукъым | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъым | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | ущхьэдэпсэлъыхагъэнут | щхьэдэпсэлъыхагъэнут | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | щхьэдэпсэлъыхагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым | ущхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым | щхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэну | ущхьэдэпсэлъыхагъэну | щхьэдэпсэлъыхагъэну | дыщхьэдэпсэлъыхагъэну | фыщхьэдэпсэлъыхагъэну | щхьэдэпсэлъыхагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ | ущхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | ущхьэдэпсэлъыхагъэнут | щхьэдэпсэлъыхагъэнут | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнут | щхьэдэпсэлъыхагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ | ущхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ | дыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ | фыщхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ | щхьэдэпсэлъыхагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъых | ущхьэдэпсэлъых | щхьэдэпсэлъых | дыщхьэдэпсэлъых | фыщхьэдэпсэлъых | щхьэдэпсэлъых(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъых | ущхьэдэмыпсэлъых | щхьэдэмыпсэлъых | дыщхьэдэмыпсэлъых | фыщхьэдэмыпсэлъых | щхьэдэмыпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыха | ущхьэдэпсэлъыха | щхьэдэпсэлъыха | дыщхьэдэпсэлъыха | фыщхьэдэпсэлъыха | щхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыха | ущхьэдэмыпсэлъыха | щхьэдэмыпсэлъыха | дыщхьэдэмыпсэлъыха | фыщхьэдэмыпсэлъыха | щхьэдэмыпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхыгъа | ущхьэдэпсэлъыхыгъа | щхьэдэпсэлъыхыгъа | дыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | ущхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа | дыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | фыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхын | ущхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын | дыщхьэдэпсэлъыхын | фыщхьэдэпсэлъыхын | щхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхын | ущхьэдэмыпсэлъыхын | щхьэдэмыпсэлъыхын | дыщхьэдэмыпсэлъыхын | фыщхьэдэмыпсэлъыхын | щхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхыну | ущхьэдэпсэлъыхыну | щхьэдэпсэлъыхыну | дыщхьэдэпсэлъыхыну | фыщхьэдэпсэлъыхыну | щхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхыну | ущхьэдэмыпсэлъыхыну | щхьэдэмыпсэлъыхыну | дыщхьэдэмыпсэлъыхыну | фыщхьэдэмыпсэлъыхыну | щхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэпсэлъых | узэрыщхьэдэпсэлъых | зэрыщхьэдэпсэлъых | дызэрыщхьэдэпсэлъых | фызэрыщхьэдэпсэлъых | зэрыщхьэдэпсэлъых(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэмыпсэлъых | узэрыщхьэдэмыпсэлъых | зэрыщхьэдэмыпсэлъых | дызэрыщхьэдэмыпсэлъых | фызэрыщхьэдэмыпсэлъых | зэрыщхьэдэмыпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэпсэлъыха | узэрыщхьэдэпсэлъыха | зэрыщхьэдэпсэлъыха | дызэрыщхьэдэпсэлъыха | фызэрыщхьэдэпсэлъыха | зэрыщхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэмыпсэлъыха | узэрыщхьэдэмыпсэлъыха | зэрыщхьэдэмыпсэлъыха | дызэрыщхьэдэмыпсэлъыха | фызэрыщхьэдэмыпсэлъыха | зэрыщхьэдэмыпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа | узэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа | зэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа | дызэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фызэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа | зэрыщхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | узэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | дызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | фызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэпсэлъыхын | узэрыщхьэдэпсэлъыхын | зэрыщхьэдэпсэлъыхын | дызэрыщхьэдэпсэлъыхын | фызэрыщхьэдэпсэлъыхын | зэрыщхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэмыпсэлъыхын | узэрыщхьэдэмыпсэлъыхын | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхын | дызэрыщхьэдэмыпсэлъыхын | фызэрыщхьэдэмыпсэлъыхын | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэпсэлъыхыну | узэрыщхьэдэпсэлъыхыну | зэрыщхьэдэпсэлъыхыну | дызэрыщхьэдэпсэлъыхыну | фызэрыщхьэдэпсэлъыхыну | зэрыщхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну | узэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну | дызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну | фызэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну | зэрыщхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэпсэлъых | ущыщхьэдэпсэлъых | щыщхьэдэпсэлъых | дыщыщхьэдэпсэлъых | фыщыщхьэдэпсэлъых | щыщхьэдэпсэлъых(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэмыпсэлъых | ущыщхьэдэмыпсэлъых | щыщхьэдэмыпсэлъых | дыщыщхьэдэмыпсэлъых | фыщыщхьэдэмыпсэлъых | щыщхьэдэмыпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэпсэлъыха | ущыщхьэдэпсэлъыха | щыщхьэдэпсэлъыха | дыщыщхьэдэпсэлъыха | фыщыщхьэдэпсэлъыха | щыщхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэмыпсэлъыха | ущищхьэдэмыпсэлъыха | щыщхьэдэмыпсэлъыха | дыщыщхьэдэмыпсэлъыха | фыщыщхьэдэмыпсэлъыха | щыщхьэдэмыпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэпсэлъыхыгъа | ущыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щыщхьэдэпсэлъыхыгъа | дыщыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фыщыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щыщхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | ущыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | дыщыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | фыщыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэпсэлъыхын | ущыщхьэдэпсэлъыхын | щыщхьэдэпсэлъыхын | дыщыщхьэдэпсэлъыхын | фыщыщхьэдэпсэлъыхын | щыщхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэмыпсэлъыхын | ущыщхьэдэпсэлъыхын | щыщхьэдэмыпсэлъыхын | дыщыщхьэдэмыпсэлъыхын | фыщыщхьэдэмыпсэлъыхын | щыщхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэпсэлъыхыну | ущыщхьэдэпсэлъыхыну | щыщхьэдэпсэлъыхыну | дыщыщхьэдэпсэлъыхыну | фыщыщхьэдэпсэлъыхыну | щыщхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыщхьэдэмыпсэлъыхыну | ущыщхьэдэмыпсэлъыхыну | щыщхьэдэмыпсэлъыхыну | дыщыщхьэдэмыпсэлъыхыну | фыщыщхьэдэмыпсэлъыхыну | щыщхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэпсэлъых | уздыщхьэдэпсэлъых | здыщхьэдэпсэлъых | дыздыщхьэдэпсэлъых | фыздыщхьэдэпсэлъых | здыщхьэдэпсэлъых(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэмыпсэлъых | уздыщхьэдэмыпсэлъых | здыщхьэдэмыпсэлъых | дыздыщхьэдэмыпсэлъых | фыздыщхьэдэмыпсэлъых | здыщхьэдэмыпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэпсэлъыха | уздыщхьэдэпсэлъыха | здыщхьэдэпсэлъыха | дыздыщхьэдэпсэлъыха | фыздыщхьэдэпсэлъыха | здыщхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэмыпсэлъыха | уздыщхьэдэмыпсэлъыха | здыщхьэдэмыпсэлъыха | дыздыщхьэдэмыпсэлъыха | фыздыщхьэдэмыпсэлъыха | здыщхьэдэмыпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэпсэлъыхыгъа | уздыщхьэдэпсэлъыхыгъа | здыщхьэдэпсэлъыхыгъа | дыздыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фыздыщхьэдэпсэлъыхыгъа | здыщхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | уздыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | здыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | дыздыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | фыздыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | здыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэпсэлъыхын | уздыщхьэдэпсэлъыхын | здыщхьэдэпсэлъыхын | дыздыщхьэдэпсэлъыхын | фыздыщхьэдэпсэлъыхын | здыщхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэмыпсэлъыхын | уздыщхьэдэмыпсэлъыхын | здыщхьэдэмыпсэлъыхын | дыздыщхьэдэмыпсэлъыхын | фыздыщхьэдэмыпсэлъыхын | здыщхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэпсэлъыхыну | уздыщхьэдэпсэлъыхыну | здыщхьэдэпсэлъыхыну | дыздыщхьэдэпсэлъыхыну | фыздыщхьэдэпсэлъыхыну | здыщхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыщхьэдэмыпсэлъыхыну | уздыщхьэдэмыпсэлъыхыну | здыщхьэдэмыпсэлъыхыну | дыздыщхьэдэмыпсэлъыхыну | фыздыщхьэдэмыпсэлъыхыну | здыщхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэпсэлъых | ущӀыщхьэдэпсэлъых | щӀыщхьэдэпсэлъых | дыщӀыщхьэдэпсэлъых | фыщӀыщхьэдэпсэлъых | щӀыщхьэдэпсэлъых(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэмыпсэлъых | ущӀыщхьэдэмыпсэлъых | щӀыщхьэдэмыпсэлъых | дыщӀыщхьэдэмыпсэлъых | фыщӀыщхьэдэмыпсэлъых | щӀыщхьэдэмыпсэлъых(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэпсэлъыха | ущӀыщхьэдэпсэлъыхӀэпсэлъыха | щӀыщхьэдэпсэлъыха | дыщӀыщхьэдэпсэлъыха | фыщӀыщхьэдэпсэлъыха | щӀыщхьэдэпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэмыпсэлъыха | ущӀыщхьэдэмыпсэлъыха | щӀыщхьэдэмыпсэлъыха | дыщӀыщхьэдэмыпсэлъыха | фыщӀыщхьэдэмыпсэлъыха | щӀыщхьэдэмыпсэлъыха(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа | ущӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа | дыщӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа | фыщӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа | щӀыщхьэдэпсэлъыхыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | ущӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | дыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | фыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэпсэлъыхын | ущӀыщхьэдэпсэлъыхын | щӀыщхьэдэпсэлъыхын | дыщӀыщхьэдэпсэлъыхын | фыщӀыщхьэдэпсэлъыхын | щӀыщхьэдэпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхын | ущӀыщхьэдэмыпсэлъыхын | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхын | дыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхын | фыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхын | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэпсэлъыхыну | ущӀыщхьэдэпсэлъыхыну | щӀыщхьэдэпсэлъыхыну | дыщӀыщхьэдэпсэлъыхыну | фыщӀыщхьэдэпсэлъыхыну | щӀыщхьэдэпсэлъыхыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну | ущӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну | дыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну | фыщӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну | щӀыщхьэдэмыпсэлъыхыну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхыу | ущхьэдэпсэлъыхыу | щхьэдэпсэлъыхыу | дыщхьэдэпсэлъыхыу | фыщхьэдэпсэлъыхыу | щхьэдэпсэлъых(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхыу | ущхьэдэмыпсэлъыхыу | щхьэдэмыпсэлъыхыу | дыщхьэдэмыпсэлъыхыу | фыщхьэдэмыпсэлъыхыу | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхауэ | ущхьэдэпсэлъыхауэ | щхьэдэпсэлъыхауэ | дыщхьэдэпсэлъыхауэ | фыщхьэдэпсэлъыхауэ | щхьэдэпсэлъыхауэ / щхьэдэпсэлъыхахэу |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхауэ | ущхьэдэмыпсэлъыхауэ | щхьэдэмыпсэлъыхауэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхауэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхауэ | щхьэдэмыпсэлъыхауэ / щхьэдэмыпсэлъыхахэу |
| -урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыщхьэдэпсэлъыхыурэ | ущхьэдэпсэлъыхыурэ | щхьэдэпсэлъыхыурэ | дыщхьэдэпсэлъыхыурэ | фыщхьэдэпсэлъыхыурэ | щхьэдэпсэлъых(хэ)урэ |
| -урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыщхьэдэмыпсэлъыхыурэ | ущхьэдэмыпсэлъыхыурэ | щхьэдэмыпсэлъыхыурэ | дыщхьэдэмыпсэлъыхыурэ | фыщхьэдэмыпсэлъыхыурэ | щхьэдэмыпсэлъых(хэ)урэ |
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ |
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыпщхьэдопсэлъых | сыщхьэдопсэлъых | -- | сыфщхьэдопсэлъых | сащхьэдопсэлъых |
| уэ | усщхьэдопсэлъых | -- | ущхьэдопсэлъых | утщхьэдопсэлъых | -- | уащхьэдопсэлъых |
| ар | сщхьэдопсэлъых | пщхьэдопсэлъых | щхьэдопсэлъых | тщхьэдопсэлъых | фщхьэдопсэлъых | ящхьэдопсэлъых |
| дэ | -- | дыпщхьэдопсэлъых | дыщхьэдопсэлъых | -- | дыфщхьэдопсэлъых | дащхьэдопсэлъых |
| фэ | фысщхьэдопсэлъых | -- | фыщхьэдопсэлъых | фытщхьэдопсэлъых | -- | фащхьэдопсэлъых |
| ахэр | сщхьэдопсэлъых(хэ) | пщхьэдопсэлъых(хэ) | щхьэдопсэлъых(хэ) | тщхьэдопсэлъых(хэ) | фщхьэдопсэлъых(хэ) | ящхьэдопсэлъых(хэ) |
| -ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [псэлъых] | [псэлъых]ыр | -- | [псэлъых]хэр |
| Эргативнэ: | [псэлъых] | [псэлъых]ым | -- | [псэлъых]хэм |
| Послеложнэ: | [псэлъых]кӀэ | [псэлъых]ымкӀэ | [псэлъых]хэкӀэ | [псэлъых]хэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [псэлъых]ыу | [псэлъых]ырауэ | [псэлъых]хэу | [псэлъых]хэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [псэлъых]а | [псэлъых]ар | -- | [псэлъых]ахэр |
| Эргативнэ: | [псэлъых]а | [псэлъых]ам | -- | [псэлъых]ахэм |
| Послеложнэ: | [псэлъых]акӀэ | [псэлъых]амкӀэ | [псэлъых]ахэкӀэ | [псэлъых]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [псэлъых]ауэ | [псэлъых]арауэ | [псэлъых]ахэу | [псэлъых]ахэрауэ |
| -ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [псэлъых]ын | [псэлъых]ыныр | -- | [псэлъых]ынхэр |
| Эргативнэ: | [псэлъых]ын | [псэлъых]ыным | -- | [псэлъых]ынхэм |
| Послеложнэ: | [псэлъых]ынкӀэ | [псэлъых]ынымкӀэ | [псэлъых]ынхэкӀэ | [псэлъых]ынхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [псэлъых]ыну | [псэлъых]ынырауэ | [псэлъых]ынхэу | [псэлъых]ынхэрауэ |
| -ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [псэлъых]ыну | [псэлъых]ынур | -- | [псэлъых]ынухэр |
| Эргативнэ: | [псэлъых]ыну | [псэлъых]ынум | -- | [псэлъых]ынухэм |
| Послеложнэ: | [псэлъых]ынукӀэ | [псэлъых]ынумкӀэ | [псэлъых]ынухэкӀэ | [псэлъых]ынухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [псэлъых]ынууэ | [псэлъых]ынурауэ | [псэлъых]ынухэу | [псэлъых]ынухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЛъагапӀэ гуэрым адэкӀэ щыт зыгуэрым епсэлъэн.
- Ӏуэхум щымыщ гуэр жыӀэн.
ЩАПХЪЭХЭР
- Мэрем Ӏуэхум щыщ жиӀэркъым, щхьэдопсэлъых. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Пхъэшыкъум щхьэдэпсэлъыхын.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- щхьэдэпсэлъыхын: 1. talk through sth (for example through a fence) 2. talk about sth irrelevant
- Пхъэшыкъум щхьэдэпсэлъыхын: speak through the the railing.
УРЫСЫБЗЭ
- щхьэдэпсэлъыхын: 1. говорить через что-л. (напр. через забор) 2. говорить о чём-л., не относящемся к делу
- Пхъэшыкъум щхьэдэпсэлъыхын: говорить через перила.
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.