АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
щхьэ
-
щхьэ
-
щхьэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ɕħɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [щхь] + -э
СКЛОНЕНЭ
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
|---|---|---|---|---|
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | щхьэ | щхьэр | -- | щхьэхэр |
| Эргативнэ: | щхьэ | щхьэм | -- | щхьэхэм |
| Послеложнэ: | щхьэкӀэ | щхьэмкӀэ | щхьэхэкӀэ | щхьэхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | щхьэуэ | щхьэрауэ | щхьэхэу | щхьэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЦӀыхум, псэущхьэм я пкъым щыщу нэ, пэ, жьэ, тхьэкӀумэ с. ху. хыхьэу пщэм фӀэтыр.
- Ӏэщым ехьэлӀауэ къыщагъэсэбэпым деж бжыгъэцӀэхэм ядэщӀыгъуу къапсэлъ хабзэ псалъэ.
- Зыгуэрым и щӀыӀу лъэныкъуэ.
- Уэшх, уэс с. ху. щихъумэу псэуалъэм тращӀыхьыр.
ЩАПХЪЭХЭР
- ЩӀалэ цӀыкӀухэр пабжьэм хэсщ я щхьэр къыхагъэжри. КӀыщокъуэ Алим
- Ди кхъуей кӀадэм и щхьэр тевмыч. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
| Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 67 |
|---|---|---|
| адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
| Жыгхэр кусэ дахэу, щхьэ баринэу хадэм итщ. | Деревья стоят в саду красивыми рядами и с кудрявыми головами. | The trees are standing in the orchard in pretty curly-headed rows. |
| нап. 77 | ||
| Шордакъхэм укъихьэмэ, къалэри бгы щхьэ хужьхэри уи пащхьэм къоувэ. | Если выйдешь на балкон, перед тобой встают город и белые вершины гор. | If you come out onto the balcony, the city and the white-headed mountains rise before you. |
| нап. 86 | ||
| Пхъыр хьэсэм щхьэ баринэу тетщ. | Морковь стоит с кудрявой головой на грядке. | The carrots stand curly-headed in the plot. |
| нап. 112 | ||
| Зы Ӏыхьэм щхьэ телъщ. | Одна часть покрыта крышей. | One part is covered with a roof. |
| Адрейм щхьэ телъкъым. | Другая часть без крыши. | The other part has no roof. |
| нап. 113 | ||
| Бэкхъым щхьэ телъщ. | Коровник покрыт крышей. | There is a roof on the cowshed. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Щхьэ бжыгъэ.
- Щхьэ дапщэ хъурэ мэл хъушэр?
- Шкафым и щхьэ.
- Унэм щхьэ телъхьэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- щхьэ: 1. head (human, animal) 2. head (unit for counting livestock) 3. the top, cover or lid of sth 4. roof
- Щхьэ бжыгъэ: the humber of head (of cattle)
- Щхьэ дапщэ хъурэ мэл хъушэр?: how many head of sheep in the flock?
- Шкафым и щхьэ: the top of the cupboard
- Унэм щхьэ телъхьэн: put a roof on the house.
УРЫСЫБЗЭ
- щхьэ: 1. голова (человека, животного) 2. голова (единица счёта скота) 3. верх чего-л.; крышка 4. крыша
- Щхьэ бжыгъэ: кличество голов (скота)
- Щхьэ дапщэ хъурэ мэл хъушэр?: сколько голов овец в стаде?
- Шкафым и щхьэ: верх шкафа
- Унэм щхьэ телъхьэн: ставить крышу на дом.
НЭГЪУЭЩӀ БЗЭХЭР:
- адыгеибзэ (кӀахыбзэ) (ady): шъхьэ
- азэрбайджаныбзэ (az): baş
- башкирыбзэ (ba): баш (baş)
- армяныбзэ (ермэлыбзэ) (hy): գլուխ
- грузиныбзэ (куржыбзэ, сонэбзэ) (ka): თავი
- иврит (he): רֹאשׁ
- къэрэшей-балъкъэрыбзэ (kbc): баш
- нэмыцэбзэ (de): Kopf, Haupt
- персыбзэ (fa): سَر, کله
- тыркубзэ (tr): baş, kafa
- французыбзэ (франджыбзэ) (fr): tête
- хьэрыпыбзэ (ar): رَأْس
псалъафэ зэпыщӀахэр
Игурэ и щхьэрэ ззтелъын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be sure of oneself
Урысыбзэ: быть урененным в себе
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Псом ящхьэ (ящхьэж)
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: the main, the most important
Урысыбзэ: самое главное, самое важное
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ бадзэ трихужыфын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be independent, know how to take care of yourself
Урысыбзэ: быть самостоятельным, уметь заботиться о себе.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ емыпэсын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: consider sth beneath your dignity
Урысыбзэ: считать что-л. ниже своего достоинства.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ и жагъуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be in a bad mood; feel bad
Урысыбзэ: быть в плохом настроении; чувствовать себя неважно.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ ириусыгъуджэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: consider sb or sth to be unworthy of yourself
Абы дэ къытхыхьэн и щхьэ иреусыгъуджэ. He considers us unworthy being in his company.
Урысыбзэ: считать кого-что-л. недостойным себя.
Абы дэ къытхыхьэн и щхьэ иреусыгъуджэ. Он считает нас недостойными быть в его обществе.
Псалъэ зэпхахэр:
Абы дэ къытхыхьэн и щхьэ иреусыгъуджэ.
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ зэрыхьщ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go to hell! may the devil take you!
Урысыбзэ: пропади пропадом, черт с тобой.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Языныкъуэхэм Мурат и телъхьэу, адрейхэр Щэныбэ къыдэщӀу, зыкъомри, я щхьэ зэрыхьщ, жаӀэу щытт. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
[И] щхьэ къэкӀуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: think of sth, occur to sb, come to sb’s mind
Урысыбзэ: прийти в голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ къемыгъэӀэтын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: not give sb freedom
Урысыбзэ: не давать кому-л. свободы.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
(И] щхьэ къыхуэщтэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take sth
Урысыбзэ: взять что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take sth for yourself
Урысыбзэ: взять что-л. для себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ лъапӀэныгъэу лъытэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: consider sth an honour, a virtue for yourself
Урысыбзэ: считать что-л. честью, достоинством для себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ мыгъуагъэ хуихьыжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: feel pitiful, humiliated
Урысыбзэ: чувствовать себя жалким, униженным.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
И щхьэ мыгъуагъэ хуихьыжауэ, нэпсым итхьэлэу хьыджэбзыр докӀыж еджапӀэ пщӀантӀэм. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] щхьэ и пӀалъэ щӀэжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: know your capabilities
Урысыбзэ: знать свои возможности.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Тыкъыр адэмыгу гуэрт, ауэ зи щхьэ и пӀалъэ зымыщӀэж пэдэгъэзейт. Къэбэрдей, альманах
И щхьэ тримычу
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: beat around the bush (speaking about sth)
Урысыбзэ: вокруг да около (говорить о чем-л.)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Зытепсэлъыхьым и щхьэ тримычу Бэлаци къэпсэлъащ. КӀыщокъуэ Алим
Щхьэ фӀэхыным хуекӀуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go to extremes (in sth)
Урысыбзэ: доходить до крайности в чём-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ хуэпсэлъэн (хуэпсэлъэжын)
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: talk to yourself
ЛӀыжьыр и щхьэ хуэпсалъэу, гъумэтӀымэу пщӀантӀэм дэтт. The old man stood in the courtyard talking to himself and grumbling.
Урысыбзэ: разговаривать с самим собой.
ЛӀыжьыр и щхьэ хуэпсалъэу, гъумэтӀымэу пщӀантӀэм дэтт.
Псалъэ зэпхахэр:
ЛӀыжьыр и щхьэ хуэпсалъэу, гъумэтӀымэу пщӀантӀэм дэтт. Старик стоял посреди двора, разговаривая с самим собой и ворча.
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ хуэпсэужын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: live for your own sake, for yourself
Урысыбзэ: жить для себя, ради себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ хуэфӀын зехуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: do sth useful for yourself
Урысыбзэ: заниматься полезным для себя делом.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ хуэщӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: nod hello
Урысыбзэ: кивком поздороваться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
И щхьэ хуэӀущэщэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: mumble sth under your breath
Урысыбзэ: бормотать что-л. себе под нос.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ хужиӀэн (хужиӀэжын)
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: talk to yourself
Урысыбзэ: разговаривать с самим собой.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ шхыгъуэ ихуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: live to an old age
Урысыбзэ: дожить до старости.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэ щытхъужын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: praise yourself
Урысыбзэ: восхвалять себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Уи щхьэ ущымытхъуж - уфӀмэ, укъащӀэнщ. Псалъэжьхэр
[Уи] щхьэ Ӏуэху зехуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go about your own business
Урысыбзэ: заниматься своими делами.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЩхьэкӀэ лэжьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: do mental work
Урысыбзэ: заниматься умственным трудом
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм бжьэ еуэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go to your head (for example, about wine)
Урысыбзэ: ударить в голову (напр. о вине)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be upset, worried
Урысыбзэ: огорчиться, разволноваться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм дыгъэ еуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have or get sunstroke
Урысыбзэ: получить солнечный удар.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм елъытын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: imagine yourself in someone else's shoes, imagine yourself in someone else's position.
Урысыбзэ: поставить себя на чьё-л. место, представить себя в положении кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм епхъуэжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: become desparate because of sth; clutch your head because of sth
Урысыбзэ: прийти в отчаяние от чего-л., схватиться за голову от чего-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм еуэжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: repent
Урысыбзэ: раскаяться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм жьы щызепщэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be flighty, frivolous (about a person).
Урысыбзэ: быть ветренным, легкомысленным (о человеке).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм илъыр щӀэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: know what’s on sb’s mind
Урысыбзэ: знать, что на уме, в голове у кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Абы ищхьэ илъ сыткӀэ пщӀэн, иджыри сабийщ. Къэбэрдей, альманах
[И] щхьэм имыкӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: not stop thinking about sth
Урысыбзэ: из головы (из ума) не выходить.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм иригъэжэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take offense, thinking sth to be about you.
Урысыбзэ: обидеться, приняв что-л. на свой счёт.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм ихьэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be deeply disappointed, very upset
Урысыбзэ: сильно огорчиться
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: understand, figure sth out
Урысыбзэ: понять, разобраться в чём-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Уи] щхьэм куэд телъхьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to boast without reason, to brag a lot.
Урысыбзэ: кичиться без основания, много брать на себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм къэсу
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: extremely; “up to here”
Урысыбзэ: по горло.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм къизэрыхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take sth into one’s head
Урысыбзэ: взбрести в голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм къимытӀэсэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: it doesn’t make any sense; it boggles my brain
Урысыбзэ: не укладывается в голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм къитӀэсэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: understand, clarify sth
Урысыбзэ: понимать, уяснить что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм къихьэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: come to mind, occur to sb
Урысыбзэ: прийти в голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: get smart, wise up
Урысыбзэ: набраться ума.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм къищхьэрыуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take it into your head; have a wild idea
Урысыбзэ: взбрести в голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм къыщыщӀэдзауэ лъакъуэм нэс
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: from head to foot
Урысыбзэ: с головы до ног.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Уи] щхьэм темылъ телъхьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to boast without reason, to brag a lot.
Урысыбзэ: кичиться без основания, много брать на себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Уи] щхьэм фӀэхын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: absolve oneself of responsibility, not take responsibility for sth
Урысыбзэ: снять с себя ответственность.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм хуэхьыжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take offense, thinking sth to be about you.
Урысыбзэ: обидеться, приняв что-л. на свой счёт.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм хуэмыгъэфэщэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: consider sth beneath your dignity
Урысыбзэ: считать что-л. ниже своего достоинства.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм цӀацӀу щызопщэ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: flighty, frivolous
Урысыбзэ: ветер в голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэм щӀэмытӀахъуэу псэун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: live in need of nothing
Урысыбзэ: жить, не испытывая нужды.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэбэтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: chat, fool sb
Урысыбзэ: болтать; морочить голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэвэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: chat, fool sb
Урысыбзэ: болтать; морочить голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэкӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: show off, put on airs
Урысыбзэ: кичиться, важничать.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэкӀэрэхъуэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: shake your head (expressing disagreement)
Урысыбзэ: мотать головой (выражая несогласие)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: shake your head (in admiration, surprise, etc.).
Урысыбзэ: покачать головой (от восхищения, удивления и т. п.).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Уи] щхьэр гъэпсэужын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: live independently, live by yourself, support yourself
Урысыбзэ: жить самостоятельно, самому содержать себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэпудын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: compromise yourself
Урысыбзэ: компрометировать себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр гъэузын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: fool sb
Урысыбзэ: морочить голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр дэхын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go anywhere; go home
Урысыбзэ: уйти куда глаза глядят, уйти восвояси.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
МэжэщӀалӀи сыхъуауэ сылӀапэ щыхьум, си щхьэр дэсхри сежьэжащ. Адыгэ ӀуэрыӀуатэхэр, сборник
Щхьэри джатэри ӀэмыщӀэм илъщ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be in sb’s hands, in sb’s power, under sb’s will.
Урысыбзэ: находиться в руках, во власти, в воле кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр джэрэзын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: start spinning – about your head
Урысыбзэ: закружиться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр егухын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hang your head in shame,
Урысыбзэ: опустить голову от стыда, позора.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр егъэужэгъун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: get bored, fed up
Урысыбзэ: надоесть, осточертеть.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр ехьэлӀэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: trust someone, entrust your fate to someone.
Урысыбзэ: довериться кому-л., вверить кому-л. свою судьбу.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр и жагъуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be in a bad mood, be depressed
Урысыбзэ: быть в плохом настроении, в подавленном состоянии.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр зэгуэудын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a splitting headache
Урысыбзэ: раскалываться, разламываться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр зэкӀуэкӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go crazy, lose your mind
Урысыбзэ: тронуться умом.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр зэтечын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a splitting headache
Урысыбзэ: раскалываться, разламываться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр зехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be desperate
Урысыбзэ: быть в отчаянии.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Ар губгъуэ нэщӀым къинащ, мэкъугъ, и щхьэр зэрехьэ. Дыщэ кӀанэ, сборник
Щхьэр зыфӀэудыжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: engage in self-flagellation.
Урысыбзэ: заниматься самобичеванием.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
И щхьэр ихьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: go swh
Урысыбзэ: пойти куда-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр кудэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: fill your head with sth
Урысыбзэ: забить голову чем-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр кӀэрэхъуэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: start spinning – about your head
Урысыбзэ: закружиться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: lose your head
Урысыбзэ: потерять голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр къэвэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: fool sb
Урысыбзэ: морочить голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Уи| щхьэр къэгъэпцӀэжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: deceive yourself.
Урысыбзэ: обмануть самого себя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: come, arrive (literally: bring your head)
Урысыбзэ: прийти (букв. принести свою голову)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къэшэхужын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: buy off, pay off
Урысыбзэ: откупиться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къэӀэтын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: grow insolent.
Урысыбзэ: обнаглеть.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр кърихьэлӀэжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: return at last
Урысыбзэ: наконец вернуться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къыдэпхъуэтеин
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: quickly raise one’s head, throw up one’s head
Урысыбзэ: вскинуть голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къыфӀэхун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hang your head, become desperate (from grief or shame)
Урысыбзэ: поникнуть головой, прийти в отчаяние (от горя или позора).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Уи щхьэр къыфӀыкӀэ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: may the devil take him, to hell with him
Урысыбзэ: чёрт бы его побрал.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр къутэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a splitting headache
Урысыбзэ: раскалываться, разламываться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: cut up, divide up the head (of a ram, goat, etc. at a wedding).
Урысыбзэ: делить голову (барана, козы напр. на свадьбе).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэр и лажьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a lot of (one’s own) cares, worries, troubles
Урысыбзэ: иметь множество [своих] забот.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр лъагэ хъун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be honored by someone.
Урысыбзэ: быть в чести у кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр лъапӀэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be honored by someone.
Урысыбзэ: быть в чести у кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр мафӀэм хэлъын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be very busy, be up to your neck in work.
Урысыбзэ: быть очень занятым, быть по горло в работе.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[Си] щхьэр позгъэупщӀынщ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: I bet my life on it
Урысыбзэ: даю голову на отсечение.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр пылъэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hang sb (execute)
Урысыбзэ: повесить кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр тегъэун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have fun
Урысыбзэ: развлекаться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр течын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: expose sb, bring sb to light, bring sb into the open
Урысыбзэ: вывести на чистую воду кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр удэгун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: fool sb
Урысыбзэ: морочить голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр ужэгъун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: get exhausted
Урысыбзэ: измучиться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр унэзэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: spin – about sb’s head
Урысыбзэ: кружиться - о голове
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: lose one’s head
Урысыбзэ: потерять голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр фӀэудыжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be very sorry for sth, repent strongly
Урысыбзэ: сильно раскаиваться в чем-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр фӀэхун
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hang your head, become desperate (from grief or shame)
Урысыбзэ: поникнуть головой, прийти в отчаяние (от горя или позора).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр фӀэчын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: rip sb’s head off, punish sb severely
Урысыбзэ: сорвать голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр фӀэӀуэнтӀыкӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: rip sb’s head off, punish sb severely
Урысыбзэ: сорвать голову кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр фӀихын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a splitting headache
Урысыбзэ: трещать, раскалываться - о голове.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр хэлъхьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: pay with your head for sth
Урысыбзэ: поплатиться головой за что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр хэхын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be carried away
Урысыбзэ: унести голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр хуэгъэлъэхъшэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be humiliated in front of sb, to bow down to sb or sth.
Урысыбзэ: унижаться перед кем-л., преклоняться перед кем-чем-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Дыщэм а уи щхьэр хуумыгъэлъахъшэ, Ар дыщэ минхэм я лъапӀэщ. ПащӀэ Бэчмырзэ
[И] щхьэр хэӀуа зэпыту
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be constantly busy, loaded down with work
Урысыбзэ: быть всё время занятым, загруженным работой.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр хуэгъэтӀылъын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: trusing sb, ask them for sth
Урысыбзэ: доверившись кому-л., просить его о чём-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр хуэщӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: nod your head (for example, as a sign of agreement)
Урысыбзэ: кивнуть головой кому-л. (напр. в знак согласия).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр щӀэгуэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hang your head
Урысыбзэ: понурить голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр щӀэхьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: run helter-skelter, go in any direction
Урысыбзэ: уйти, сбежать куда глаза глядят.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр щӀэӀуауэ
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hanging your head
Урысыбзэ: понурив голову.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Мышэ лъэныкъуэкӀэ зыӀуидзри и щхьэр щӀэӀуауэ уэрамыр зэпиупщӀащ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hard, tirelessly
Урысыбзэ: не покладая рук.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр щӀегъэхьэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: run sb ragged
Урысыбзэ: загонять кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: harass or bait sb
Урысыбзэ: затравить кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Дзыгъуэм я щхьэ щӀригъыхьэу Ар [джэдур] макъейуэ къэпщӀэуащ. ХьэхъупащӀэ Амырхъан
Щхьэр щӀыжын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: have a drink to releave a hangover
Урысыбзэ: опохмелиться.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр щӀын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: shake your head
Урысыбзэ: покачать головой.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр Ӏэтын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: grow insolent.
Урысыбзэ: обнаглеть.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ баринэ
1.
Мыхьэнэ: Зи щхьэцыр утӀэрэза
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: curly-haired (person)
Хъыджэбз щхьэ баринэ. A curly-haired girl
Урысыбзэ: кучерявый, кудрявый (о человеке)
Хъыджэбз щхьэ баринэ. Кудрявая девушка
Псалъэ зэпхахэр:
Хъыджэбз щхьэ баринэ.
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ: Зи къудамэхэр, щхьэкӀэр зэхуэдэу ихъуреягъкӀэ дахэу зэбгрыкӀыкӀа, зэбгрыпхъа (жыг).
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: with a round crown, branched (about a tree)
Жыг щхьэ баринэ. A tree with a round crown, a branched tree
Урысыбзэ: с круглой кроной, ветвистый (о дереве)
Жыг щхьэ баринэ. Ветвистое дерево, с круглой короной
Псалъэ зэпхахэр:
Жыг щхьэ баринэ.
Щапхъэхэр:
щхьэ бжыгъэ
Мыхьэнэ: Ӏэщ ябжыр зэрыхъу бжыгъэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: head (quantity of cattle)
Ӏэщ щхьэ бжыгъэм хэгъэхъуэн. Increase the headcount of cattle
Урысыбзэ: поголовье (скота)
Ӏэщ щхьэ бжыгъэм хэгъэхъуэн. Увеличить поголовье скота
Псалъэ зэпхахэр:
Ӏэщ щхьэ бжыгъэм хэгъэхъуэн.
Щапхъэхэр:
щхьэ гъум
Мыхьэнэ: Гъуму, ину щыт щхьэ зиӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: having a big head, big-headed
Урысыбзэ: головастый
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Жьынду хуэдэу я нэхьыжь щхьэ гъумыр къыщӀэкӀат. Къэбэрдей поэзием и антологие
щхьэ закъуагъэ
Мыхьэнэ: Щхьэ закъуэ псалъэм къытекӀа щыӀэцӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: lonliness, solitude
Урысыбзэ: одиночество
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ закъуагъэ гупсысэм Нэфисэт зэщӀиубыдэрт. КӀэрашэ Тембот
щхьэ закъуэ
1.
Мыхьэнэ: Псэуэгъу, щхьэгъусэ, бын зимыӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: alone, without a partner, wife or family (about a person)
Урысыбзэ: одинокий (о человеке)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Дэбэч щхьэ закъуэт, гум и ныкъуакъуэр и хьэщӀэт, щӀыр игъэсысу ар лъащэрт. Нартхэр
2.
Мыхьэнэ: Зым и закъуэ ей, бгъэдэлъ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: private, individual, personal
Щхьэ закъуэ мылъку. Private property
Урысыбзэ: частный, индивидуальный
Щхьэ закъуэ мылъку. Частная собственность
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэ закъуэ мылъку.
Щапхъэхэр:
щхьэ закъуэрылажьэ
Мыхьэнэ: ЗыхэмытыӀауэ и закъуэу лажьэ (мэкъумэшыщӀэ).
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: individual farmer
Урысыбзэ: единоличник
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ куцӀ
Мыхьэнэ: Щхьэ къупщхьэм илъ куцӀ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: brain
Урысыбзэ: головной мозг
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ куцӀыншэ
Мыхьэнэ: Акъыл зимыӀэ, акъылыншэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: brainless, mindless (about a person)
Урысыбзэ: безмозглый (о человеке)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Жинхэм щхьэ куцӀыншэм сагъэщӀащ гуэныхь. КӀуащ БетӀал
щхьэ кӀыхь
Мыхьэнэ: Хуэбгъузэ кӀыхьу щыт щхьэ зиӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: with an oblong skull
Урысыбзэ: с продолговатым черепом
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ къуацэ
Мыхьэнэ: Щхьэц кӀыр зытет щхьэ зиӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: with a shaggy, tousled head of hair
ЩӀалэ цӀыкӀу щхьэ къуацэ. A shaggy-haired boy
Урысыбзэ: с лохматой, взъерошенной головой
ЩӀалэ цӀыкӀу щхьэ къуацэ. Лохматый, взъерошенный мальчик
Псалъэ зэпхахэр:
ЩӀалэ цӀыкӀу щхьэ къуацэ.
Щапхъэхэр:
щхьэ къуий
Мыхьэнэ: Къуийуэ щыт щхьэ зиӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: bald-headed
Урысыбзэ: с плешивой головой
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Си щхьэцыр гуащэ щхьэ къуийм есщащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
щхьэ къупщхьэ
Мыхьэнэ: Щхьэм хэлъ къупщхьэр зэрыщыту.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: skull
Урысыбзэ: череп
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ мажьэ
Мыхьэнэ: Щхьэр зэражь, щхьэцыр зэкӀэщӀэмыхуу иӀыгъын папщӀэ хэӀуауэ кърахьэкӀ мажьэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: comb, scallop (of a shell or carapace)
Щхьэ мажьэ къэсщэхуащ. I bought a comb
Урысыбзэ: гребень, гребешок (напр. панцирный)
Щхьэ мажьэ къэсщэхуащ. Я купил гребёнку (расчёску).
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэ мажьэ къэсщэхуащ.
Щапхъэхэр:
щхьэ нэщӀащэ
Мыхьэнэ: Щхьэм щыщу нэмрэ нэм къегъэщӀылӀа Ӏыхьэмрэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: the part of the head where the eyes are located
Урысыбзэ: часть головы, где расположен глаз
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Тхьэмадэм щхьэ щӀэлъэныкъуэр икъутэри, щхьэ нэщӀащэр къыбгъэдэсым иритащ. Таурыхъхэмрэ хъыбархэмрэ, сборник
щхьэ папцӀэ
Мыхьэнэ: ПапцӀэу щыт щхьэщыгу зиӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: with a pointed top, peaked
Къурш щхьэ папцӀэ. A peaked mountain range
Урысыбзэ: островерхий
Къурш щхьэ папцӀэ. Островерхий горный хребет
Псалъэ зэпхахэр:
Къурш щхьэ папцӀэ.
Щапхъэхэр:
щхьэ пылъапӀэ
Мыхьэнэ: ЩхьэпылъэкӀэ яукӀыну зи суд ящӀэхэм я щхьэр зэрыпалъэ кӀапсэр зыфӀэщӀа, пкъоуитӀкӀэ Ӏэта пхъэшыкъу.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: a gallows
Урысыбзэ: виселица
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Даутокъуэм.. цӀыхухэр щхьэ пылъапӀэм деж щызэхуихусат. Советскэ Къэбэрдейм и ӀуэрыӀуатэхэр
щхьэ уасэ
Мыхьэнэ: Зыгуэр хуит кърагъэщӀыжын е езым зыӀэрагъэхьэн щхьэкӀэ щӀат пщӀэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: ransom (for example for a prisoner)
Щхьэ уасэ тын. Pay a ransom
Урысыбзэ: выкуп (напр. за пленника)
Щхьэ уасэ тын. Платать выкуп
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэ уасэ тын.
Щапхъэхэр:
щхьэ уз
Мыхьэнэ: Щхьэр узыныгъэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: headache
Урысыбзэ: головная боль
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэ узыр ехьэлӀэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: trust sb, put your trust in sb
Урысыбзэ: довериться кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ умэ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: having a big head, big-headed
Урысыбзэ: головастый
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
щхьэ уназэ
Мыхьэнэ: И пӀэм имытыжыфу, псори къекӀэрэхъуэкӀ хуэдэу къыфӀэщӀу зыщӀ узыфэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: vertigo, dizziness, spinning head,
Щхьэ уназэ иӀэн. Be, feel dizzy
Щхьэ уназэ хъун. Become dizzy
Урысыбзэ: головокружение
Щхьэ уназэ иӀэн. Иметь головокружение
Щхьэ уназэ хъун. Закружиться (о голове)
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэ уназэ иӀэн.
Щхьэ уназэ хъун.
Щапхъэхэр:
щхьэ цӀакӀэ
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: nit
Щхьэм щхьэ цӀакӀэ хищӀэн. Have nits in your hair
Урысыбзэ: гнида
Щхьэм щхьэ цӀакӀэ хищӀэн. Завестись (о гниде в волосах).
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэм щхьэ цӀакӀэ хищӀэн.
Щапхъэхэр:
щхьэ щӀэлъэныкъуэ
Мыхьэнэ: Нэхъыжь Ӏыхьэу Ӏэнэм тралъхьэ Ӏэщ цӀыкӀум и щхьэм и ныкъуэ гъэвар, жьэ къупщхьэр хэмыту.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: boiled half-head of small livestock (e.g. a sheep), served as an honour to the senior person at the table
Щхьэ щӀэлъэныкъуэр къутэн. Divide up the head of honour.
Урысыбзэ: отваренная половина головы мелкого скота (напр. овцы), подаваемая как почетная доля старшему за столом
Щхьэ щӀэлъэныкъуэр къутэн. Разрезать голову скота в честь старшего гостя.
Псалъэ зэпхахэр:
Щхьэ щӀэлъэныкъуэр къутэн.
Щапхъэхэр:
щхьэ щӀыб
Мыхьэнэ: Щхьэм и щӀыбагъ лъэныкъуэ.
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: the back of the head, nape, occiput
Урысыбзэ: затылок
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Абы [лӀым] и щхьэ щӀыбым зы дыркъуэ иӀэщ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЗЭРЫУПЩӀЭ ЦӀЭПАПЩӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ɕħɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [щхь] + -э
МЫХЬЭНЭ
- Ӏуэхугъуэ гуэрым и щхьэусыгъуэр къащӀэн щхьэкӀэ зэрыщӀэупщӀэ цӀэпапщӀэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Уэ, Хьэцацэ дахэ, щхьэ упагэ? Къэбэрдей поэзием и антологие
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
| Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 72 |
|---|---|---|
| адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
| Псори щхьэ хуэарэзы Ӏэминат? | Почему все довольны Аминат? | Why is everybody pleased with Aminat? |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- щхьэ: why, for what reason?
УРЫСЫБЗЭ
- щхьэ: почему?
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.