АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ПЛЪЫФЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['ɕɑ:bɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [щаб] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | щабэ | щабэр | -- | щабэхэр |
Эргативнэ: | щабэ | щабэм | -- | щабэхэм |
Послеложнэ: | щабэкӀэ | щабэмкӀэ | щабэхэкӀэ | щабэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | щабэу | щабэрауэ | щабэхэу | щабэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Мыбыдэ, пкъы зыщӀэмыт, хэкъузэгъуафӀэ, хэушкумбэгъуафӀэу щыт.
- Мыпхъашэ (Ӏэпкълъэпкъ, абы и Ӏыхьэ гуэр).
- Мыбыдэ, зыгуэр къыхэпщӀыкӀынкӀэ тыншу щыт гуэрым (п. п. гъущӀым, пхъэм с. ху.) хужаӀэ.
- Хьэдзэ пхъашагъэ лъэпкъ хэмылъыжу зэхэхьэжам хуэдэ.
- ТкӀуэпс е хьэдзэ жьгъей дыдэурэ зэхэт (уэшх, уэс с. ху. хужаӀэ).
- Нейуэ зэӀуща, мыпхъашэ (кхъузанэ).
- Бзаджагъэ зыхэмылъ, къытегъэхьэгъуафӀэ къыдэшэхыгъуафӀэ (цӀыху).
ЩАПХЪЭХЭР
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 69 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Абы хьэсэр щабэ ищӀащ. | Он разрыхлил грядку. | He has made the plot soft (hoed). |
нап. 88 | ||
Хъун щабэм Ӏэщыр пшэр щохъу. | Скот становится толстым от мягкой луговой травы. | The livestock get fat there on the soft meadow grass. |
нап. 102 | ||
Бжьыхьэм къаща цыр лъэкӀыхьщ икӀи щабэщ. | Шерсть, постриженная осенью длинноволокнистая и мягкая. | Wool shorn in autumn is long-fibred and soft. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Шэнт щабэ.
- ЩӀакхъуэ щабэ.
- Щхьэц щабэ.
- Ӏэ щабэ.
- ГъущӀ щабэ.
- Пхъэ щабэ.
- Хьэжыгъэ щабэ.
- Уэшх щабэ.
- Кхъузанэ щабэ.
- Хьэл щабэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- щабэ: 1. soft, not hard; not stale, fresh 2. soft, tender, plump (about a body) 3. soft (about metal, wood, etc.) 4. soft, powdery 5. light (about rain) 6. with small mesh, cells, fine-mesh 7. цith a soft character (about a person)
- Шэнт щабэ: a soft chair
- ЩӀакхъуэ щабэ: fresh (soft) bread
- Щхьэц щабэ: soft hair
- Ӏэ щабэ: a soft hand
- ГъущӀ щабэ: soft metal
- Пхъэ щабэ: soft wood
- Хьэжыгъэ щабэ: soft flour
- Уэшх щабэ: a light rain
- Кхъузанэ щабэ: a fine-mesh sieve
- Хьэл щабэ: a soft character
УРЫСЫБЗЭ
- щабэ: 1. мягкий, нежёсткий; нечёрствый, свежий 2. мягкий, нежный, пухлый (о теле) 3. мягкий (о металле, дереве и т. д.) 4. мягкий, порошкообразный 5. мягкий (напр. о дожде) 6. мелкосетчатый, с мелкими ячейками 7. мягкий (о человеке)
- Шэнт щабэ: мягкий стул
- ЩӀакхъуэ щабэ: свежий (мягкий) хлеб
- Щхьэц щабэ: мягкие волосы
- Ӏэ щабэ: мягкая рука
- ГъущӀ щабэ: мягкий металл
- Пхъэ щабэ: мягкое дерево
- Хьэжыгъэ щабэ: мягкая мука
- Уэшх щабэ: легкий дождь
- Кхъузанэ щабэ: мелкосетчатое сито
- Хьэл щабэ: мягкий характер
псалъафэ зэпыщӀахэр
Гу щабэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: soft-hearted Урысыбзэ: мягкосердечный Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ЦӀыху щабэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a person with a soft character Урысыбзэ: мягкий человек Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.