Wikimedia Incubator

Wt/kbd/хэлъэн

< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > хэлъэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

    ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

    ЭТИМОЛОГИЕ

    КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

    • IPA [xɐ'ɬɐn]

    ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

    • хэ- + [лъ] + -э + -н

    СПРЯЖЕНЭ

    Глагол лъэмыӏэс "хэлъэн"-м и спряженэ


    Инфинитив (масдар)
    щыӀэныгъэ: хэлъэн
    щымыӀэныгъэ: хэмылъэн
    Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    щыӀэныгъэ: сыхэлъэн ухэлъэн хэлъэн дыхэлъэн фыхэлъэн хэлъэн(хэ)
    щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэн ухэмылъэн хэмылъэн дыхэмылъэн фыхэмылъэн хэмылъэн(хэ)
    унафэ наклоненэ уэ фэ
    щыӀэныгъэ: хэлъэ! фыхэлъэ!
    щымыӀэныгъэ: ухэмылъэ! фыхэмылъэ!
    Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    щыӀэныгъэ: сыхрелъэ ухрелъэ хрелъэ дыхрелъэ фыхрелъэ хрелъэ
    щымыӀэныгъэ: сыхремылъэ ухремылъэ хремылъэ дыхремылъэ фыхремылъэ хремылъэ
    ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхолъэ(р) ухолъэ(р) холъэ(р) дыхолъэ(р) фыхолъэ(р) холъэ(хэ)(р)
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэркъым ухэлъэркъым хэлъэркъым дыхэлъэркъым фыхэлъэркъым хэлъэ(хэ)ркъым
    блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъэрт ухэлъэрт хэлъэрт дыхэлъэрт фыхэлъэрт хэлъэ(хэ)рт
    блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэртэкъым ухэлъэртэкъым хэлъэртэкъым дыхэлъэртэкъым фыхэлъэртэкъым хэлъэ(хэ)ртэкъым
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъащ ухэлъащ хэлъащ дыхэлъащ фыхэлъащ хэлъа(хэ)щ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъакъым ухэлъакъым хэлъакъым дыхэлъакъым фыхэлъакъым хэлъа(хэ)къым
    блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъат ухэлъат хэлъат дыхэлъат фыхэлъат хэлъа(хэ)т
    блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъатэкъым ухэлъатэкъым хэлъатэкъым дыхэлъатэкъым фыхэлъатэкъым хэлъа(хэ)тэкъым
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъащ ухэлъэгъащ хэлъэгъащ дыхэлъэгъащ фыхэлъэгъащ хэлъэгъа(хэ)щ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэгъакъым ухэлъэгъакъым хэлъэгъакъым дыхэлъэгъакъым фыхэлъэгъакъым хэлъэгъа(хэ)къым
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъат ухэлъэгъат хэлъэгъат дыхэлъэгъат фыхэлъэгъат хэлъэгъа(хэ)т
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэгъатэкъым ухэлъэгъатэкъым хэлъэгъатэкъым дыхэлъэгъатэкъым фыхэлъэгъатэкъым хэлъэгъа(хэ)тэкъым
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыхэлъэщ ухэлъэщ хэлъэщ дыхэлъэщ фыхэлъэщ хэлъэ(хэ)щ
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэкъым ухэлъэкъым хэлъэкъым дыхэлъэкъым фыхэлъэкъым хэлъэ(хэ)къым
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыхэлъэт ухэлъэт хэлъэт дыхэлъэт фыхэлъэт хэлъэ(хэ)т
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэтэкъым ухэлъэтэкъым хэлъэтэкъым дыхэлъэтэкъым фыхэлъэтэкъым хэлъэ(хэ)тэкъым
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнщ ухэлъэнщ хэлъэнщ дыхэлъэнщ фыхэлъэнщ хэлъэн(хэ)щ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнкъым ухэлъэнкъым хэлъэнкъым дыхэлъэнкъым фыхэлъэнкъым хэлъэн(хэ)къым
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнущ ухэлъэнущ хэлъэнущ дыхэлъэнущ фыхэлъэнущ хэлъэну(хэ)щ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнукъым ухэлъэнукъым хэлъэнукъым дыхэлъэнукъым фыхэлъэнукъым хэлъэну(хэ)къым
    ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэрэ ухэлъэрэ хэлъэрэ дыхэлъэрэ фыхэлъэрэ хэлъэ(хэ)рэ
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэркъэ ухэлъэркъэ хэлъэркъэ дыхэлъэркъэ фыхэлъэркъэ хэлъэ(хэ)ркъэ
    блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъэрт ухэлъэрт хэлъэрт дыхэлъэрт фыхэлъэрт хэлъэ(хэ)рт
    блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэртэкъэ ухэлъэртэкъэ хэлъэртэкъэ дыхэлъэртэкъэ фыхэлъэртэкъэ хэлъэ(хэ)ртэкъэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъа ухэлъа хэлъа дыхэлъа фыхэлъа хэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъакъэ ухэлъакъэ хэлъакъэ дыхэлъакъэ фыхэлъакъэ хэлъа(хэ)къэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъат ухэлъат хэлъат дыхэлъат фыхэлъат хэлъа(хэ)т
    блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъатэкъэ ухэлъатэкъэ хэлъатэкъэ дыхэлъатэкъэ фыхэлъатэкъэ хэлъа(хэ)тэкъэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъа ухэлъэгъа хэлъэгъа дыхэлъэгъа фыхэлъэгъа хэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэгъакъэ ухэлъэгъакъэ хэлъэгъакъэ дыхэлъэгъакъэ фыхэлъэгъакъэ хэлъэгъа(хэ)къэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъат ухэлъэгъат хэлъэгъат дыхэлъэгъат фыхэлъэгъат хэлъэгъа(хэ)т
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэгъатэкъэ ухэлъэгъатэкъэ хэлъэгъатэкъэ дыхэлъэгъатэкъэ фыхэлъэгъатэкъэ хэлъэгъа(хэ)тэкъэ
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыхэлъэ ухэлъэ хэлъэ дыхэлъэ фыхэлъэ хэлъэ(хэ)
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэкъэ ухэлъэкъэ хэлъэкъэ дыхэлъэкъэ фыхэлъэкъэ хэлъэ(хэ)къэ
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыхэлъэт ухэлъэт хэлъэт дыхэлъэт фыхэлъэт хэлъэ(хэ)т
    блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэтэкъэ ухэлъэтэкъэ хэлъэтэкъэ дыхэлъэтэкъэ фыхэлъэтэкъэ хэлъэ(хэ)тэкъэ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэн ухэлъэн хэлъэн дыхэлъэн фыхэлъэн хэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнкъэ ухэлъэнкъэ хэлъэнкъэ дыхэлъэнкъэ фыхэлъэнкъэ хэлъэн(хэ)къэ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэну ухэлъэну хэлъэну дыхэлъэну фыхэлъэну хэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнукъэ ухэлъэнукъэ хэлъэнукъэ дыхэлъэнукъэ фыхэлъэнукъэ хэлъэну(хэ)къэ
    условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэмэ ухэлъэмэ хэлъэмэ дыхэлъэмэ фыхэлъэмэ хэлъэ(хэ)мэ
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэмэ ухэмылъэмэ хэмылъэмэ дыхэмылъэмэ фыхэмылъэмэ хэмылъэ(хэ)мэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъамэ ухэлъамэ хэлъамэ дыхэлъамэ фыхэлъамэ хэлъа(хэ)мэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъамэ ухэмылъамэ хэмылъамэ дыхэмылъамэ фыхэмылъамэ мылъа(хэ)мэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъамэ ухэлъэгъамэ хэлъэгъамэ дыхэлъэгъамэ фыхэлъэгъамэ хэлъэгъа(хэ)мэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэгъамэ ухэмылъэгъамэ хэмылъэгъамэ дыхэмылъэгъамэ фыхэмылъэгъамэ хэмылъэгъа(хэ)мэ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнмэ ухэлъэнмэ хэлъэнмэ дыхэлъэнмэ фыхэлъэнмэ хэлъэн(хэ)мэ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнмэ ухэмылъэнмэ хэмылъэнмэ дыхэмылъэнмэ фыхэмылъэнмэ хэмылъэн(хэ)мэ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнумэ ухэлъэнумэ хэлъэнумэ дыхэлъэнумэ фыхэлъэнумэ хэлъэну(хэ)мэ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнумэ ухэмылъэнумэ хэмылъэнумэ дыхэмылъэнумэ фыхэмылъэнумэ хэмылъэну(хэ)мэ
    условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэтэмэ ухэлъэтэмэ хэлъэтэмэ дыхэлъэтэмэ фыхэлъэтэмэ хэлъэ(хэ)тэмэ
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэтэмэ ухэмылъэтэмэ хэмылъэтэмэ дыхэмылъэтэмэ фыхэмылъэтэмэ хэмылъэ(хэ)тэмэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъатэмэ ухэлъатэмэ хэлъатэмэ дыхэлъатэмэ фыхэлъатэмэ хэлъа(хэ)тэмэ
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъатэмэ ухэмылъатэмэ хэмылъатэмэ дыхэмылъатэмэ фыхэмылъатэмэ хэмылъа(хэ)тэмэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъатэмэ ухэлъэгъатэмэ хэлъэгъатэмэ дыхэлъэгъатэмэ фыхэлъэгъатэмэ хэлъэгъа(хэ)тэмэ
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэгъатэмэ ухэмылъэгъатэмэ хэмылъэгъатэмэ дыхэмылъэгъатэмэ фыхэмылъэгъатэмэ хэмылъэгъа(хэ)тэмэ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнтэмэ ухэлъэнтэмэ хэлъэнтэмэ дыхэлъэнтэмэ фыхэлъэнтэмэ хэлъэн(хэ)тэмэ
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнтэмэ ухэмылъэнтэмэ хэмылъэнтэмэ дыхэмылъэнтэмэ фыхэмылъэнтэмэ хэмылъэн(хэ)тэмэ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнутэмэ ухэлъэнутэмэ хэлъэнутэмэ дыхэлъэнутэмэ фыхэлъэнутэмэ хэлъэну(хэ)тэмэ
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнутэмэ ухэмылъэнутэмэ хэмылъэнутэмэ дыхэмылъэнутэмэ фыхэмылъэнутэмэ хэмылъэну(хэ)тэмэ
    сослагательнэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнт ухэлъэнт хэлъэнт дыхэлъэнт фыхэлъэнт хэлъэн(хэ)т
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнтэкъым ухэлъэнтэкъым хэлъэнтэкъым дыхэлъэнтэкъым фыхэлъэнтэкъым хэлъэн(хэ)тэкъым
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнут ухэлъэнут хэлъэнут дыхэлъэнут фыхэлъэнут хэлъэну(хэ)т
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэлъэнутэкъым ухэлъэнутэкъым хэлъэнутэкъым дыхэлъэнутэкъым фыхэлъэнутэкъым хэлъэну(хэ)тэкъым
    уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэми ухэлъэми хэлъэми дыхэлъэми фыхэлъэми хэлъэ(хэ)ми
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэми ухэмылъэми хэмылъэми дыхэмылъэми фыхэмылъэми хэмылъэ(хэ)ми
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъами ухэлъами хэлъами дыхэлъами фыхэлъами хэлъа(хэ)ми
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъами ухэмылъами хэмылъами дыхэмылъами фыхэмылъами хэмылъа(хэ)ми
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъами ухэлъэгъами хэлъэгъами дыхэлъэгъами фыхэлъэгъами хэлъэгъа(хэ)ми
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэгъами ухэмылъэгъами хэмылъэгъами дыхэмылъэгъами фыхэмылъэгъами хэмылъэгъа(хэ)ми
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнми ухэлъэнми хэлъэнми дыхэлъэнми фыхэлъэнми хэлъэн(хэ)ми
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнми ухэмылъэнми хэмылъэнми дыхэмылъэнми фыхэмылъэнми хэмылъэн(хэ)ми
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнуми ухэлъэнуми хэлъэнуми дыхэлъэнуми фыхэлъэнуми хэлъэну(хэ)ми
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнуми ухэмылъэнуми хэмылъэнуми дыхэмылъэнуми фыхэмылъэнуми хэмылъэну(хэ)ми
    уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэтэми ухэлъэтэми хэлъэтэми дыхэлъэтэми фыхэлъэтэми хэлъэ(хэ)тэми
    ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэтэми ухэмылъэтэми хэмылъэтэми дыхэмылъэтэми фыхэмылъэтэми хэмылъэ(хэ)тэми
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэлъатэми ухэлъатэми хэлъатэми дыхэлъатэми фыхэлъатэми хэлъа(хэ)тэми
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъатэми ухэмылъатэми хэмылъатэми дыхэмылъатэми фыхэмылъатэми хэмылъа(хэ)тэми
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэлъэгъатэми ухэлъэгъатэми хэлъэгъатэми дыхэлъэгъатэми фыхэлъэгъатэми хэлъэгъа(хэ)тэми
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэгъатэми ухэмылъэгъатэми хэмылъэгъатэми дыхэмылъэгъатэми фыхэмылъэгъатэми хэмылъэгъа(хэ)тэми
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнтэми ухэлъэнтэми хэлъэнтэми дыхэлъэнтэми фыхэлъэнтэми хэлъэн(хэ)тэми
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнтэми ухэмылъэнтэми хэмылъэнтэми дыхэмылъэнтэми фыхэмылъэнтэми хэмылъэн(хэ)тэми
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэлъэнутэми ухэлъэнутэми хэлъэнутэми дыхэлъэнутэми фыхэлъэнутэми хэлъэну(хэ)тэми
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэмылъэнутэми ухэмылъэнутэми хэмылъэнутэми дыхэмылъэнутэми фыхэмылъэнутэми хэмылъэну(хэ)тэми
    гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    щыӀэныгъэ: сыхэлъаи ухэлъаи хэлъаи дыхэлъаи фыхэлъаи хэлъаи
    щымыӀэныгъэ: сыхэлъакъыми ухэлъакъыми хэлъакъыми дыхэлъакъыми фыхэлъакъыми хэлъакъыми
    фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    щыӀэныгъэ: сыхэлъащэрэт ухэлъащэрэт хэлъащэрэт дыхэлъащэрэт фыхэлъащэрэт хэлъащэрэт
    щымыӀэныгъэ: сыхэмылъащэрэт ухэмылъащэрэт хэмылъащэрэт дыхэмылъащэрэт фыхэмылъащэрэт хэмылъащэрэт
    шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнщ ухэлъагъэнщ хэлъагъэнщ дыхэлъагъэнщ фыхэлъагъэнщ хэлъагъэнщ
    гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнкъым ухэлъагъэнкъым хэлъагъэнкъым дыхэлъагъэнкъым фыхэлъагъэнкъым хэлъагъэнкъым
    гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнт ухэлъагъэнт хэлъагъэнт дыхэлъагъэнт фыхэлъагъэнт хэлъагъэнт
    гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнтэкъым ухэлъагъэнтэкъым хэлъагъэнтэкъым дыхэлъагъэнтэкъым фыхэлъагъэнтэкъым хэлъагъэнтэкъым
    гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэн ухэлъагъэн хэлъагъэн дыхэлъагъэн фыхэлъагъэн хэлъагъэн
    гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнкъэ ухэлъагъэнкъэ хэлъагъэнкъэ дыхэлъагъэнкъэ фыхэлъагъэнкъэ хэлъагъэнкъэ
    гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнт ухэлъагъэнт хэлъагъэнт дыхэлъагъэнт фыхэлъагъэнт хэлъагъэнт
    гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнтэкъэ ухэлъагъэнтэкъэ хэлъагъэнтэкъэ дыхэлъагъэнтэкъэ фыхэлъагъэнтэкъэ хэлъагъэнтэкъэ
    гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнущ ухэлъагъэнущ хэлъагъэнущ дыхэлъагъэнущ фыхэлъагъэнущ хэлъагъэнущ
    гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнукъым ухэлъагъэнукъым хэлъагъэнукъым дыхэлъагъэнукъым фыхэлъагъэнукъым хэлъагъэнукъым
    гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнут ухэлъагъэнут хэлъагъэнут дыхэлъагъэнут фыхэлъагъэнут хэлъагъэнут
    гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнутэкъым ухэлъагъэнутэкъым хэлъагъэнутэкъым дыхэлъагъэнутэкъым фыхэлъагъэнутэкъым хэлъагъэнутэкъым
    гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэну ухэлъагъэну хэлъагъэну дыхэлъагъэну фыхэлъагъэну хэлъагъэну
    гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнукъэ ухэлъагъэнукъэ хэлъагъэнукъэ дыхэлъагъэнукъэ фыхэлъагъэнукъэ хэлъагъэнукъэ
    гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнут ухэлъагъэнут хэлъагъэнут дыхэлъагъэнут фыхэлъагъэнут хэлъагъэнут
    гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэлъагъэнутэкъэ ухэлъагъэнутэкъэ хэлъагъэнутэкъэ дыхэлъагъэнутэкъэ фыхэлъагъэнутэкъэ хэлъагъэнутэкъэ
    Причастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    Зылэжь (субъектнэ) причастие
    ит зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъэ ухэлъэ хэлъэ дыхэлъэ фыхэлъэ хэлъэ(хэ)
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэ ухэмылъэ хэмылъэ дыхэмылъэ фыхэмылъэ хэмылъэ(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъа ухэлъа хэлъа дыхэлъа фыхэлъа хэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъа ухэмылъа хэмылъа дыхэмылъа фыхэмылъа хэмылъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъэгъа ухэлъэгъа хэлъэгъа дыхэлъэгъа фыхэлъэгъа хэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэгъа ухэмылъэгъа хэмылъэгъа дыхэмылъэгъа фыхэмылъэгъа хэмылъэгъа(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъэн ухэлъэн хэлъэн дыхэлъэн фыхэлъэн хэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэн ухэмылъэн хэмылъэн дыхэмылъэн фыхэмылъэн хэмылъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъэну ухэлъэну хэлъэну дыхэлъэну фыхэлъэну хэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэну ухэмылъэну хэмылъэну дыхэмылъэну фыхэмылъэну хэмылъэну(хэ)
    Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
    ит зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэлъэ узэрыхэлъэ зэрыхэлъэ дызэрыхэлъэ фызэрыхэлъэ зэрыхэлъэ(хэ)
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сызэрыхэмылъэ узэрыхэмылъэ зэрыхэмылъэ дызэрыхэмылъэ фызэрыхэмылъэ зэрыхэмылъэ(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэлъа узэрыхэлъа зэрыхэлъа дызэрыхэлъа фызэрыхэлъа зэрыхэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрыхэмылъа узэрыхэмылъа зэрыхэмылъа дызэрыхэмылъа фызэрыхэмылъа зэрыхэмылъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэлъэгъа узэрыхэлъэгъа зэрыхэлъэгъа дызэрыхэлъэгъа фызэрыхэлъэгъа зэрыхэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрыхэмылъэгъа узэрыхэмылъэгъа зэрыхэмылъэгъа дызэрыхэмылъэгъа фызэрыхэмылъэгъа зэрыхэмылъэгъа(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэлъэн узэрыхэлъэн зэрыхэлъэн дызэрыхэлъэн фызэрыхэлъэн зэрыхэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрыхэмылъэн узэрыхэмылъэн зэрыхэмылъэн дызэрыхэмылъэн фызэрыхэмылъэн зэрыхэмылъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэлъэну узэрыхэлъэну зэрыхэлъэну дызэрыхэлъэну фызэрыхэлъэну зэрыхэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрыхэмылъэну узэрыхэмылъэну зэрыхэмылъэну дызэрыхэмылъэну фызэрыхэмылъэну зэрыхэмылъэну(хэ)
    Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
    ит зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэлъэ ущыхэлъэ щыхэлъэ дыщыхэлъэ фыщыхэлъэ щыхэлъэ(хэ)
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщыхэмылъэ ущыхэмылъэ щыхэмылъэ дыщыхэмылъэ фыщыхэмылъэ щыхэмылъэ(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэлъа ущыхэлъа щыхэлъа дыщыхэлъа фыщыхэлъа щыхэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщыхэмылъа ущыхэмылъа щыхэмылъа дыщыхэмылъа фыщыхэмылъа щыхэмылъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэлъэгъа ущыхэлъэгъа щыхэлъэгъа дыщыхэлъэгъа фыщыхэлъэгъа щыхэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщыхэмылъэгъа ущыхэмылъэгъа щыхэмылъэгъа дыщыхэмылъэгъа фыщыхэмылъэгъа щыхэмылъэгъа(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэлъэн ущыхэлъэн щыхэлъэн дыщыхэлъэн фыщыхэлъэн щыхэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщыхэмылъэн ущыхэмылъэн щыхэмылъэн дыщыхэмылъэн фыщыхэмылъэн щыхэмылъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэлъэну ущыхэлъэну щыхэлъэну дыщыхэлъэну фыщыхэлъэну щыхэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщыхэмылъэну ущыхэмылъэну щыхэмылъэну дыщыхэмылъэну фыщыхэмылъэну щыхэмылъэну(хэ)
    ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
    ит зэман - щыӀэныгъэ сыздыхэлъэ уздыхэлъэ здыхэлъэ дыздыхэлъэ фыздыхэлъэ здыхэлъэ(хэ)
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сыздыхэмылъэ уздыхэмылъэ здыхэмылъэ дыздыхэмылъэ фыздыхэмылъэ здыхэмылъэ(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздыхэлъа уздыхэлъа здыхэлъа дыздыхэлъа фыздыхэлъа здыхэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздыхэмылъа уздыхэмылъа здыхэмылъа дыздыхэмылъа фыздыхэмылъа здыхэмылъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздыхэлъэгъа уздыхэлъэгъа здыхэлъэгъа дыздыхэлъэгъа фыздыхэлъэгъа здыхэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздыхэмылъэгъа уздыхэмылъэгъа здыхэмылъэгъа дыздыхэмылъэгъа фыздыхэмылъэгъа здыхэмылъэгъа(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздыхэлъэн уздыхэлъэн здыхэлъэн дыздыхэлъэн фыздыхэлъэн здыхэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздыхэмылъэн уздыхэмылъэн здыхэмылъэн дыздыхэмылъэн фыздыхэмылъэн здыхэмылъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздыхэлъэну уздыхэлъэну здыхэлъэну дыздыхэлъэну фыздыхэлъэну здыхэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздыхэмылъэну уздыхэмылъэну здыхэмылъэну дыздыхэмылъэну фыздыхэмылъэну здыхэмылъэну(хэ)
    Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
    ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀыхэлъэ ущӀыхэлъэ щӀыхэлъэ дыщӀыхэлъэ фыщӀыхэлъэ щӀыхэлъэ(хэ)
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀыхэмылъэ ущӀыхэмылъэ щӀыхэмылъэ дыщӀыхэмылъэ фыщӀыхэмылъэ щӀыхэмылъэ(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀыхэлъа ущӀыхэлъа щӀыхэлъа дыщӀыхэлъа фыщӀыхэлъа щӀыхэлъа(хэ)
    блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀыхэмылъа ущӀыхэмылъа щӀыхэмылъа дыщӀыхэмылъа фыщӀыхэмылъа щӀыхэмылъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀыхэлъэгъа ущӀыхэлъэгъа щӀыхэлъэгъа дыщӀыхэлъэгъа фыщӀыхэлъэгъа щӀыхэлъэгъа(хэ)
    блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀыхэмылъэгъа ущӀыхэмылъэгъа щӀыхэмылъэгъа дыщӀыхэмылъэгъа фыщӀыхэмылъэгъа щӀыхэмылъэгъа(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀыхэлъэн ущӀыхэлъэн щӀыхэлъэн дыщӀыхэлъэн фыщӀыхэлъэн щӀыхэлъэн(хэ)
    къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀыхэмылъэн ущӀыхэмылъэн щӀыхэмылъэн дыщӀыхэмылъэн фыщӀыхэмылъэн щӀыхэмылъэн(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀыхэлъэну ущӀыхэлъэну щӀыхэлъэну дыщӀыхэлъэну фыщӀыхэлъэну щӀыхэлъэну(хэ)
    къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀыхэмылъэну ущӀыхэмылъэну щӀыхэмылъэну дыщӀыхэмылъэну фыщӀыхэмылъэну щӀыхэмылъэну(хэ)
    Деепричастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
    ит зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъэу ухэлъэу хэлъэу дыхэлъэу фыхэлъэу хэлъэ(хэ)у
    ит зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэу ухэмылъэу хэмылъэу дыхэмылъэу фыхэмылъэу хэмылъэ(хэ)у
    блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэлъауэ ухэлъауэ хэлъауэ дыхэлъауэ фыхэлъауэ хэлъауэ / хэлъа(хэ)у
    блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыхэмылъауэ ухэмылъауэ хэмылъауэ дыхэмылъауэ фыхэмылъауэ хэмылъауэ(хэ) / хэмылъа(хэ)у
    жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сыхэлъэурэ ухэлъэурэ хэлъэурэ дыхэлъэурэ фыхэлъэурэ хэлъэ(хэ)урэ
    жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сыхэмылъэурэ ухэмылъэурэ хэмылъэурэ дыхэмылъэурэ фыхэмылъэурэ хэмылъэ(хэ)урэ

    Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ

    Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ

    сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
    Подлежащэ
    сэ -- сыпхолъэ сыхолъэ -- сыфхолъэ сахолъэ
    уэ усхолъэ -- ухолъэ утхолъэ -- уахолъэ
    ар схолъэ пхолъэ холъэ тхолъэ фхолъэ яхолъэ
    дэ -- дыпхолъэ дыхолъэ -- дыфхолъэ дахолъэ
    фэ фысхолъэ -- фыхолъэ фытхолъэ -- фахолъэ
    ахэр схолъэ(хэ) пхолъэ(хэ) холъэ(хэ) тхолъэ(хэ) фхолъэ(хэ) яхолъэ(хэ)
    -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
    Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
    Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
    Именительнэ: [лъ]э [лъ]эр -- [лъ]эхэр
    Эргативнэ: [лъ]э [лъ]эм -- [лъ]эхэм
    Послеложнэ: [лъ]экӀэ [лъ]эмкӀэ [лъ]эхэкӀэ [лъ]эхэмкӀэ
    Обстоятельственнэ: [лъ]эуэ [лъ]эрауэ [лъ]эхэу [лъ]эхэрауэ
    -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
    Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
    Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
    Именительнэ: [лъ]а [лъ]ар -- [лъ]ахэр
    Эргативнэ: [лъ]а [лъ]ам -- [лъ]ахэм
    Послеложнэ: [лъ]акӀэ [лъ]амкӀэ [лъ]ахэкӀэ [лъ]ахэмкӀэ
    Обстоятельственнэ: [лъ]ауэ [лъ]арауэ [лъ]ахэу [лъ]ахэрауэ
    -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
    Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
    Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
    Именительнэ: [лъ]эн [лъ]эныр -- [лъ]энхэр
    Эргативнэ: [лъ]эн [лъ]эным -- [лъ]энхэм
    Послеложнэ: [лъ]энкӀэ [лъ]энымкӀэ [лъ]энхэкӀэ [лъ]энхэмкӀэ
    'Обстоятельственнэ: [лъ]эну [лъ]энырауэ [лъ]энхэу [лъ]энхэрауэ
    -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
    Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
    Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
    Именительнэ: [лъ]эну [лъ]энур -- [лъ]энухэр
    Эргативнэ: [лъ]эну [лъ]энум -- [лъ]энухэм
    Послеложнэ: [лъ]энукӀэ [лъ]энумкӀэ [лъ]энухэкӀэ [лъ]энухэмкӀэ
    Обстоятельственнэ: [лъ]энууэ [лъ]энурауэ [лъ]энухэу [лъ]энухэрауэ

    МЫХЬЭНЭ

    1. Улъэу зыгуэрым хэпкӀэн.

    ЩАПХЪЭХЭР

    • Хьэсанш и шым тетӀысхьэри псым хэлъащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

    ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

    • Хьэуазэм хэлъэн.
    • хэлъэжын (холъэж)

    НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

    ИНДЖЫЛЫБЗЭ
    • хэлъэн: jump, spring swh (amidst sth, into some mass)
    • Хьэуазэм хэлъэн: jump into the straw
    • хэлъэжын (холъэж) = jump back into sth
    УРЫСЫБЗЭ
    • хэлъэн: прыгнуть куда-л. (в какую-л. массу)
    • Хьэуазэм хэлъэн: прыгнуть в солому
    • хэлъэжын (холъэж) = прыгнуть обратно во что-л.

    БИБЛИОГРАФИЕ

    • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
    • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
    • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
    • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
    • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
    • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
    • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
    • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
    • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
    Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/хэлъэн&oldid=5768157"