Wt/kbd/хьын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [ħǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [хь] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "хьын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	хьын
щымыӀэныгъэ:	мыхьын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	схьын	пхьын	ихьын	тхьын	фхьын	яхьын
щымыӀэныгъэ:	сымыхьын	умыхьын	имыхьын	дымыхьын	фымыхьын	ямыхьын

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	хьы!	фхьы!
щымыӀэныгъэ:	умыхь!	фымыхь!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	срехь	урехь	ирехь	дрехь	фрехь	ирехь
щымыӀэныгъэ:	сремыхь	уремыхь	иремыхь	дремыхь	фремыхь	иремыхь

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сохь(ыр)	уохь(ыр) / бохь(ыр)	ехь(ыр)	дохь(ыр)	фохь(ыр)	яхь(ыр)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	схьыркъым	пхьыркъым	ихьыркъым	тхьыркъым	фхьыркъым	яхьыркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	схьы(р)т	пхьы(р)т	ихьы(р)т	тхьы(р)т	фхьы(р)т	яхьы(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	схьы(р)тэкъым	пхьы(р)тэкъым	ихьы(р)тэкъым	тхьы(р)тэкъым	фхьы(р)тэкъым	яхьы(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьащ	пхьащ	ихьащ	тхьащ	фхьащ	яхьащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	схьакъым	пхьакъым	ихьакъым	тхьакъым	фхьакъым	яхьакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	схьат	пхьат	ихьат	тхьат	фхьат	яхьат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	схьатэкъым	пхьатэкъым	ихьатэкъым	тхьатэкъым	фхьатэкъым	яхьатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	схьыгъащ	пхьыгъащ	ихьыгъащ	тхьыгъащ	фхьыгъащ	яхьыгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	схьыгъакъым	пхьыгъакъым	ихьыгъакъым	тхьыгъакъым	фхьыгъакъым	яхьыгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьыгъат	пхьыгъат	ихьыгъат	тхьыгъат	фхьыгъат	яхьыгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	схьыгъатэкъым	пхьыгъатэкъым	ихьыгъатэкъым	тхьыгъатэкъым	фхьыгъатэкъым	яхьыгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	схьыщ	пхьыщ	ихьщ	тхьыщ	фхьыщ	яхьщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	схьыкъым	пхьыкъым	ихькъым	тхьыкъым	фхьыкъым	яхькъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	схьыт	пхьыт	ихьт	тхьыт	фхьыт	яхьт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	схьытэкъым	пхьытэкъым	ихьтэкъым	тхьытэкъым	фхьытэкъым	яхьтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынщ	пхьынщ	ихьынщ	тхьынщ	фхьынщ	яхьынщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынкъым	пхьынкъым	ихьынкъым	тхьынкъым	фхьынкъым	яхьынкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынущ	пхьынущ	ихьынущ	тхьынущ	фхьынущ	яхьынущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынукъым	пхьынукъым	ихьынукъым	тхьынукъым	фхьынукъым	яхьынукъым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьырэ	пхьырэ	ихьрэ	тхьырэ	фхьырэ	яхьрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	схьыркъэ	пхьыркъэ	ихьыркъэ	тхьыркъэ	фхьыркъэ	яхьыркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	схьы(р)т	пхьы(р)т	ихьы(р)т	тхьы(р)т	фхьы(р)т	яхьы(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	схьы(р)тэкъэ	пхьы(р)тэкъэ	ихь(ыр)тэкъэ	тхьы(р)тэкъэ	фхьы(р)тэкъэ	яхь(ыр)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьа	пхьа	ихьа	тхьа	фхьа	яхьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	схьакъэ	пхьакъэ	ихьакъэ	тхьакъэ	фхьакъэ	яхьакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	схьат	пхьат	ихьат	тхьат	фхьат	яхьат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	схьатэкъэ	пхьатэкъэ	ихьатэкъэ	тхьатэкъэ	фхьатэкъэ	яхьатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	схьыгъа	пхьыгъа	ихьыгъа	тхьыгъа	фхьыгъа	яхьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ:	схьыгъакъэ	пхьыгъакъэ	ихьыгъакъэ	тхьыгъакъэ	фхьыгъакъэ	яхьыгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьыгъат	пхьыгъат	ихьыгъат	тхьыгъат	фхьыгъат	яхьыгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	схьыгъатэкъэ	пхьыгъатэкъэ	ихьыгъатэкъэ	тхьыгъатэкъэ	фхьыгъатэкъэ	яхьыгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	схьы	пхьы	ихь	тхьы	фхьы	яхь
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	схьыкъэ	пхьыкъэ	ихькъэ	тхьыкъэ	фхьыкъэ	яхькъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	схьыт	пхьыт	ихьт	тхьыт	фхьыт	яхьт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	схьытэкъэ	пхьытэкъэ	ихьтэкъэ	тхьытэкъэ	фхьытэкъэ	яхьтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьын	пхьын	ихьын	тхьын	фхьын	яхьын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынкъэ	пхьынкъэ	ихьынкъэ	тхьынкъэ	фхьынкъэ	яхьынкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьыну	пхьыну	ихьыну	тхьыну	фхьыну	яхьыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынукъэ	пхьынукъэ	ихьынукъэ	тхьынукъэ	фхьынукъэ	яхьынукъэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьымэ	пхьымэ	ихьмэ	тхьымэ	фхьымэ	яхьмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьмэ	умыхьмэ	имыхьмэ	дымыхьмэ	фымыхьмэ	ямыхьмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьамэ	пхьамэ	ихьамэ	тхьамэ	фхьамэ	яхьамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьамэ	умыхьамэ	имыхьамэ	дымыхьамэ	фымыхьамэ	ямыхьамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	схьыгъамэ	пхьыгъамэ	ихьыгъамэ	тхьыгъамэ	фхьыгъамэ	яхьыгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьыгъамэ	умыхьыгъамэ	имыхьыгъамэ	дымыхьыгъамэ	фымыхьыгъамэ	ямыхьыгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынмэ	пхьынмэ	ихьынмэ	тхьынмэ	фхьынмэ	яхьынмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынмэ	умыхьынмэ	имыхьынмэ	дымыхьынмэ	фымыхьынмэ	ямыхьынмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынумэ	пхьынумэ	ихьынумэ	тхьынумэ	фхьынумэ	яхьынумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынумэ	умыхьынумэ	имыхьынумэ	дымыхьынумэ	фымыхьынумэ	ямыхьынумэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьытэмэ	пхьытэмэ	ихьтэмэ	тхьытэмэ	фхьытэмэ	яхьтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьтэмэ	умыхьтэмэ	имыхьтэмэ	дымыхьтэмэ	фымыхьтэмэ	ямыхьтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьатэмэ	пхьатэмэ	ихьатэмэ	тхьатэмэ	фхьатэмэ	яхьатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьатэмэ	умыхьатэмэ	имыхьатэмэ	дымыхьатэмэ	фымыхьатэмэ	ямыхьатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	схьыгъатэмэ	пхьыгъатэмэ	ихьыгъатэмэ	тхьыгъатэмэ	фхьыгъатэмэ	яхьыгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьыгъатэмэ	умыхьыгъатэмэ	имыхьыгъатэмэ	дымыхьыгъатэмэ	фымыхьыгъатэмэ	ямыхьыгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынтэмэ	пхьынтэмэ	ихьынтэмэ	тхьынтэмэ	фхьынтэмэ	яхьынтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынтэмэ	умыхьынтэмэ	имыхьынтэмэ	дымыхьынтэмэ	фымыхьынтэмэ	ямыхьынтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынутэмэ	пхьынутэмэ	ихьынутэмэ	тхьынутэмэ	фхьынутэмэ	яхьынутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынутэмэ	умыхьынутэмэ	имыхьынутэмэ	дымыхьынутэмэ	фымыхьынутэмэ	ямыхьынутэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынт	пхьынт	ихьынт	тхьынт	фхьынт	яхьынт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынтэкъым	пхьынтэкъым	ихьынтэкъым	тхьынтэкъым	фхьынтэкъым	яхьынтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынут	пхьынут	ихьынут	тхьынут	фхьынут	яхьынут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	схьынутэкъым	пхьынутэкъым	ихьынутэкъым	тхьынутэкъым	фхьынутэкъым	яхьынутэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьыми	пхьыми	ихьми	тхьыми	фхьыми	яхьми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьми	умыхьми	имыхьми	дымыхьми	фымыхьми	ямыхьми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьами	пхьами	ихьами	тхьами	фхьами	яхьами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьами	умыхьами	имыхьами	дымыхьами	фымыхьами	ямыхьами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	схьыгъами	пхьыгъами	ихьыгъами	тхьыгъами	фхьыгъами	яхьыгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьыгъами	умыхьыгъами	имыхьыгъами	дымыхьыгъами	фымыхьыгъами	ямыхьыгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынми	пхьынми	ихьынми	тхьынми	фхьынми	яхьынми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынми	умыхьынми	имыхьынми	дымыхьынми	фымыхьынми	ямыхьынми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынуми	пхьынуми	ихьынуми	тхьынуми	фхьынуми	яхьынуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынуми	умыхьынуми	имыхьынуми	дымыхьынуми	фымыхьынуми	ямыхьынуми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	схьытэми	пхьытэми	ихьтэми	тхьытэми	фхьытэми	яхьтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьтэми	умыхьтэми	имыхьтэми	дымыхьтэми	фымыхьтэми	ямыхьтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	схьатэми	пхьатэми	ихьатэми	тхьатэми	фхьатэми	яхьатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьатэми	умыхьатэми	имыхьатэми	дымыхьатэми	фымыхьатэми	ямыхьатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	схьыгъатэми	пхьыгъатэми	ихьыгъатэми	тхьыгъатэми	фхьыгъатэми	яхьыгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхьыгъатэми	умыхьыгъатэми	имыхьыгъатэми	дымыхьыгъатэми	фымыхьыгъатэми	ямыхьыгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынтэми	пхьынтэми	ихьынтэми	тхьынтэми	фхьынтэми	яхьынтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынтэми	умыхьынтэми	имыхьынтэми	дымыхьынтэми	фымыхьынтэми	ямыхьынтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	схьынутэми	пхьынутэми	ихьынутэми	тхьынутэми	фхьэнутэми	яхьэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхьынутэми	умыхьынутэми	имыхьынутэми	дымыхьынутэми	фымыхьынутэми	ямыхьынутэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	схьаи	пхьаи	ихьаи	тхьаи	фхьаи	яхьаи
щымыӀэныгъэ:	сымыхьаи	умыхьаи	имыхьаи	дымыхьаи	фымыхьаи	ямыхьаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	схьащэрэт	пхьащэрэт	ихьащэрэт	тхьащэрэт	фхьащэрэт	яхьащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыхьащэрэт	умыхьащэрэт	имыхьащэрэт	дымыхьащэрэт	фымыхьащэрэт	ямыхьащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	схьагъэнщ	пхьагъэнщ	ихьагъэнщ	тхьагъэнщ	фхьагъэнщ	яхьагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнкъым	пхьагъэнкъым	ихьагъэнкъым	тхьагъэнкъым	фхьагъэнкъым	яхьагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	схьагъэнт	пхьагъэнт	ихьагъэнт	тхьагъэнт	фхьагъэнт	яхьагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнтэкъым	пхьагъэнтэкъым	ихьагъэнтэкъым	тхьагъэнтэкъым	фхьагъэнтэкъым	яхьагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	схьагъэн	пхьагъэн	ихьагъэн	тхьагъэн	фхьагъэн	яхьагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнкъэ	пхьагъэнкъэ	ихьагъэнкъэ	тхьагъэнкъэ	фхьагъэнкъэ	яхьагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	схьагъэнт	пхьагъэнт	ихьагъэнт	тхьагъэнт	фхьагъэнт	яхьагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнтэкъэ	пхьагъэнтэкъэ	ихьагъэнтэкъэ	тхьагъэнтэкъэ	фхьагъэнтэкъэ	яхьагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	схьагъэнущ	пхьагъэнущ	ихьагъэнущ	тхьагъэнущ	фхьагъэнущ	яхьагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнукъым	пхьагъэнукъым	ихьагъэнукъым	тхьагъэнукъым	фхьагъэнукъым	яхьагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	схьагъэнут	пхьагъэнут	ихьагъэнут	тхьагъэнут	фхьагъэнут	яхьагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнутэкъым	пхьагъэнутэкъым	ихьагъэнутэкъым	тхьагъэнутэкъым	фхьагъэнутэкъым	яхьагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	схьагъэну	пхьагъэну	ихьагъэну	тхьагъэну	фхьагъэну	яхьагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнукъэ	пхьагъэнукъэ	ихьагъэнукъэ	тхьагъэнукъэ	фхьагъэнукъэ	яхьагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	схьагъэнут	пхьагъэнут	ихьагъэнут	тхьагъэнут	фхьагъэнут	яхьагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	схьагъэнутэкъэ	пхьагъэнутэкъэ	ихьагъэнутэкъэ	тхьагъэнутэкъэ	фхьагъэнутэкъэ	яхьагъэнутэкъэ

Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зыхь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зымыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыхьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыхьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыхьын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыхьын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыхьыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыхьыну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	схьы	пхьы	ихь	тхьы	фхьы	яхь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхь	умыхь	имыхь	дымыхь	фымыхь	ямыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	схьа	пхьа	ихьа	тхьа	фхьа	яхьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьа	умыхьа	имыхьа	дымыхьа	фымыхьа	ямыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	схьыгъа	пхьыгъа	ихьыгъа	тхьыгъа	фхьыгъа	яхьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьыгъа	умыхьыгъа	имыхьыгъа	дымыхьыгъа	фымыхьыгъа	ямыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	схьын	пхьын	ихьын	тхьын	фхьын	яхьын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьын	умыхьын	имыхьын	дымыхьын	фымыхьын	ямыхьын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	схьыну	пхьыну	ихьыну	тхьыну	фхьыну	яхьыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьыну	умыхьыну	имыхьыну	дымыхьыну	фымыхьыну	ямыхьыну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ	хьы
ит зэман - щымыӀэныгъэ	мыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	хьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	хьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	хьын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыхьын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	хьыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыхьыну

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэрысхь	зэрыпхь	зэрихь	зэрытхь	зэрыфхь	зэрахь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыхь	зэрумыхь	зэримыхь	зэрыдмыхь	зэрывмыхь	зэрамыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрысхьа	зэрыпхьа	зэрихьа	зэрытхьа	зэрыфхьа	зэрахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыхьа	зэрумыхьа	зэримыхьа	зэрыдмыхьа	зэрывмыхьа	зэрамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрысхьыгъа	зэрыпхьыгъа	зэрихьыгъа	зэрытхьыгъа	зэрыфхьыгъа	зэрахьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыхьыгъа	зэрумыхьыгъа	зэримыхьыгъа	зэрыдмыхьыгъа	зэрывмыхьыгъа	зэрамыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрысхьын	зэрыпхьын	зэрихьын	зэрытхьын	зэрыфхьын	зэрахьын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыхьын	зэрумыхьын	зэримыхьын	зэрыдмыхьын	зэрывмыхьын	зэрамыхьын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрысхьыну	зэрыпхьыну	зэрихьыну	зэрытхьыну	зэрыфхьыну	зэрахьыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыхьыну	зэрумыхьыну	зэримыхьыну	зэрыдмыхьыну	зэрывмыхьыну	зэрамыхьыну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щысхь	щыпхь	щихь	щытхь	щыфхь	щахь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыхь	щумыхь	щимыхь	щыдмыхь	щывмыхь	щамыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щысхьа	щыпхьа	щихьа	щытхьа	щыфхьа	щахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыхьа	щумыхьа	щимыхьа	щыдмыхьа	щывмыхьа	щамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щысхьыгъа	щыпхьыгъа	щихьыгъа	щытхьыгъа	щыфхьыгъа	щахьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыхьыгъа	щумыхьыгъа	щимыхьыгъа	щыдмыхьыгъа	щывмыхьыгъа	щамыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щысхьын	щыпхьын	щихьын	щытхьын	щыфхьын	щахьын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыхьын	щумыхьын	щимыхьын	щыдмыхьын	щывмыхьын	щамыхьын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щысхьыну	щыпхьыну	щихьыну	щытхьыну	щыфхьыну	щахьыну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыхьыну	щумыхьыну	щимыхьыну	щыдмыхьыну	щывмыхьыну	щамыхьыну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	здэсхь	здэпхь	здихь	здэтхь	здэфхь	здахь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыхь	здумыхь	здимыхь	здэдмыхь	здэвмыхь	здамыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэсхьа	здэпхьа	здихьа	здэтхьа	здэфхьа	здахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыхьа	здумыхьа	здимыхьа	здэдмыхьа	здэвмыхьа	здамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэсхьыгъа	здэпхьыгъа	здихьыгъа	здэтхьыгъа	здэфхьыгъа	здахьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыхьыгъа	здумыхьыгъа	здимыхьыгъа	здэдмыхьыгъа	здэвмыхьыгъа	здамыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэсхьын	здэпхьын	здихьын	здэтхьын	здэфхьын	здахьын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыхьын	здумыхьын	здимыхьын	здэдмыхьын	здэвмыхьын	здамыхьын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэсхьыну	здэпхьыну	здихьыну	здэтхьыну	здэфхьыну	здахьыну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыхьыну	здумыхьыну	здимыхьыну	здэдмыхьыну	здэвмыхьыну	здамыхьыну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щӀэсхь	щӀэпхь	щӀихь	щӀэтхь	щӀэфхь	щӀахь
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыхь	щӀумыхь	щӀимыхь	щӀэдмыхь	щӀэвмыхь	щӀамыхь
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэсхьа	щӀэпхьа	щӀихьа	щӀэтхьа	щӀэфхьа	щӀахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыхьа	щӀумыхьа	щӀимыхьа	щӀэдмыхьа	щӀэвмыхьа	щӀамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэсхьыгъа	щӀэпхьыгъа	щӀихьыгъа	щӀэтхьыгъа	щӀэфхьыгъа	щӀахьыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыхьыгъа	щӀумыхьыгъа	щӀимыхьыгъа	щӀэдмыхьыгъа	щӀэвмыхьыгъа	щӀамыхьыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэсхьын	щӀэпхьын	щӀихьын	щӀэтхьын	щӀэфхьын	щӀахьын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыхьын	щӀумыхьын	щӀимыхьын	щӀэдмыхьын	щӀэвмыхьын	щӀамыхьын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэсхьыну	щӀэпхьыну	щӀихьыну	щӀэтхьыну	щӀэфхьыну	щӀахьэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыхьыну	щӀумыхьыну	щӀимыхьыну	щӀэдмыхьыну	щӀэвмыхьыну	щӀамыхьыну

Деепричастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	схьыуэ	пхьыуэ	ихьу	тхьыуэ	фхьыуэ	яхьу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьу	умыхьу	имыхьу	дымыхьу	фымыхьу	ямыхьу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	схьауэ	пхьауэ	ихьауэ	тхьауэ	фхьауэ	яхьауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхьауэ	умыхьауэ	имыхьауэ	дымыхьауэ	фымыхьауэ	ямыхьауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	схьыурэ	пхьыурэ	ихьурэ	тхьыурэ	фхьыурэ	яхьурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыхьурэ	умыхьурэ	имыхьурэ	дымыхьурэ	фымыхьурэ	ямыхьурэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	узохь	сохь	--	фызохь	сохь(хэ)
уэ	сыбохь	--	уохь / бохь	дыбохь	--	уохь(хэ) / бохь(хэ)
абы	сехь	уехь	ехь	дехь	фехь	ехь(хэ)
дэ	--	удохь	дохь	--	фыдохь	дохь(хэ)
фэ	сывохь	--	фохь	дывохь	--	фохь(хэ)
абыхэм	сахь	уахь	яхь	дахь	фахь	яхь(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	ус[хьрэ]	с[хьырэ]	--	фыс[хьрэ]	с[хьы(хэ)рэ]
уэ	сып[хьрэ]	--	п[хьырэ]	дып[хьрэ]	--	п[хьы(хэ)рэ]
абы	си[хьрэ]	уи[хьрэ]	и[хьрэ]	ди[хьрэ]	фи[хьрэ]	и[хь(хэ)рэ]
дэ	--	ут[хьрэ]	т[хьырэ]	--	фыт[хьрэ]	т[хьы(хэ)рэ]
фэ	сыф[хьрэ]	--	ф[хьырэ]	дыф[хьрэ]	--	ф[хьы(хэ)рэ]
абыхэм	са[хьрэ]	уа[хьрэ]	я[хьрэ]	да[хьрэ]	фа[хьрэ]	я[хь(хэ)рэ]

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хь]ы	[хь]ыр	--	[хь]ыхэр
Эргативнэ:	[хь]ы	[хь]ым	--	[хь]ыхэм
Послеложнэ:	[хь]ыкӀэ	[хь]ымкӀэ	[хь]ыхэкӀэ	[хь]ыхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хь]у	[хь]ырауэ	[хь]ыхэу	[хь]ыхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хь]а	[хь]ар	--	[хь]ахэр
Эргативнэ:	[хь]а	[хь]ам	--	[хь]ахэм
Послеложнэ:	[хь]акӀэ	[хь]амкӀэ	[хь]ахэкӀэ	[хь]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хь]ауэ	[хь]арауэ	[хь]ахэу	[хь]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хь]ын	[хь]ыныр	--	[хь]ынхэр
Эргативнэ:	[хь]ын	[хь]ыным	--	[хь]ынхэм
Послеложнэ:	[хь]ынкӀэ	[хь]ынымкӀэ	[хь]ынхэкӀэ	[хь]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[хь]ыну	[хь]ынырауэ	[хь]ынхэу	[хь]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хь]ыну	[хь]ынур	--	[хь]ынухэр
Эргативнэ:	[хь]ыну	[хь]ынум	--	[хь]ынухэм
Послеложнэ:	[хь]ынукӀэ	[хь]ынумкӀэ	[хь]ынухэкӀэ	[хь]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хь]ынууэ	[хь]ынурауэ	[хь]ынухэу	[хь]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ӀэкӀэ пӀыгъыу е птелъу зыгуэр зыщӀыпӀэ гъэӀэпхъуэн.
2. Зэманыр зыгуэру егъэкӀуэкӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 75
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Абыхэм хадэм яжьэ яхь.	Они несут золу в огород.	They are carrying ash to the garden.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• ДамэкӀэ хьын.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• хьын: 1. carry, haul or transport sth swh 2. spend time in some manner
• ДамэкӀэ хьын: carry on your shoulders

УРЫСЫБЗЭ

• хьын: 1. нести кого-что-л. куда-л. 2. проводить время каким-л. образом
• ДамэкӀэ хьын: нести на плечах

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.