АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
хъы
хъы
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [χǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [хъ] + -ы
СКЛОНЕНЭ
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
|---|---|---|---|---|
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | хъы | хъыр | -- | хъыхэр |
| Эргативнэ: | хъы | хъым | -- | хъыхэм |
| Послеложнэ: | хъыкӀэ | хъымкӀэ | хъыхэкӀэ | хъыхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | хъыуэ | хъырауэ | хъыхэу | хъыхэрауэ |
| еигъэ формэхэр | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| сихъ | уихъ | ихъ | дихъ | фихъ | яхъ |
МЫХЬЭНЭ
- КӀапсэ псыгъуэ зэӀуща, бдзэжьей, бзу, хьэкӀэкхъуэкӀэ къызэраубыд Ӏэмэпсымэ.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
- Бажэ фещэм щыхь къэвукӀыу, хъыкӀэ фещэм Дыщэ къихъэу, ГъащӀэ Ӏыхьэр ефхьэкӀыну НыбжьыщӀэм сынывохъуэхъу. ПащӀэ Бэчмырзэ
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
| Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 114 |
|---|---|---|
| адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
| Кхъухьым хъышхуэ илъщ. | В корабле лежит большая сеть. | On the ships there are huge nets. |
| А хъыр тенджызым куууэ хадзэ. | Эту сеть бросают глубоко в море. | These nets are cast deep in the sea. |
| Хъыр кхъухьым кӀэрыщӀауэ ялъэф. | Корабль таскает эту привязанную к нему сеть. | These nets, tied to the ships, are dragged. |
| Хъыр тенджызым къыхахыж. | Сеть снова вытаскивают из моря. | The net is pulled out of the sea again. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- хъышхуэ
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- хъы: a net (to catch fish, birds and animals)
- хъышхуэ: a big net
УРЫСЫБЗЭEdit
- хъы: сеть (для ловли рыбы, птиц, зверей)
- хъышхуэ: большая сеть
псалъафэ зэпыщӀахэр
ХъыкӀэ уафэ ухуэнEdit
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: talk nonsense
Урысыбзэ: нести околесицу.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хъым иубыдэнEdit
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: not give sb a chance to do sth; to give sb no peace, to pester sb
Урысыбзэ: не давать проходу кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Си анэр хьэжым и хъым ириубыдащи икӀыпӀэ иритыркъым: абы и нэр къыщепхъуэр, щхьэр къегъэутхъуэр. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Wt/kbd/хъы
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [χǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [хъ] + -ы
СКЛОНЕНЭ
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
|---|---|---|---|---|
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | хъы | хъыр | -- | хъыхэр |
| Эргативнэ: | хъы | хъым | -- | хъыхэм |
| Послеложнэ: | хъыкӀэ | хъымкӀэ | хъыхэкӀэ | хъыхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | хъыуэ | хъырауэ | хъыхэу | хъыхэрауэ |
| еигъэ формэхэр | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| сихъ | уихъ | ихъ | дихъ | фихъ | яхъ |
МЫХЬЭНЭ
- Еплъ "псалъафэ зэпыщӀахэр".
ЩАПХЪЭХЭРEdit
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- хъы: See "псалъафэ зэпыщӀахэр"
УРЫСЫБЗЭEdit
- хъы: См. "псалъафэ зэпыщӀахэр"
псалъафэ зэпыщӀахэр
хъы техынEdit
хъы
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: pull back the bride`s veil (part of the wedding ceremony).
Урысыбзэ: снятие вуали с невесты (свадебный обряд).
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хуцэ къыщашам хъы тезыхар ТӀатӀущ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Яхъ зэрытехынEdit
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to disclose, expose, unveil, reveal each other
Урысыбзэ: разоблачать друг друга.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.