АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [wǝˈzǝʁʷɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [уз] + -ы + -гъу + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | узыгъуэ | узыгъуэр | -- | узыгъуэхэр |
Эргативнэ: | узыгъуэ | узыгъуэм | -- | узыгъуэхэм |
Послеложнэ: | узыгъуэкӀэ | узыгъуэмкӀэ | узыгъуэхэкӀэ | узыгъуэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | узыгъуэу | узыгъуэрауэ | узыгъуэхэу | узыгъуэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Игъэгуауэшхьэуэу, щхьэлажьэ, къарууншэ ищӀу цӀыхум е псэущхьэм ӀэпкълъэпкъкӀэ, кӀуэцӀкӀэ игъуэт ныкъусаныгъэ, уз.
ЩАПХЪЭХЭР
- А лым щыщ пшхым [хъыджэбзым], уи узыгъуэр кӀуэдынущ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- узыгъуэ: pain, illness, sickness, disease
УРЫСЫБЗЭ
- узыгъуэ: боль; болезнь
псалъафэ зэпыщӀахэр
Узыгъуэ [кӀапцӀэ ] етын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: punish sb Урысыбзэ: наказать кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Зи узыгъуэ кӀуэдын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: may all your illnesses disappear (a polite form of address) Урысыбзэ: да сгинут твои болезни (вежливая форма обращения). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Узыгъуэм ихьын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: the devil take you! to hell with you! Урысыбзэ: холера тебя возьми. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Узыгъуэр кӀуэцӀыгъэхъэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: punish sb Урысыбзэ: наказать кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Узыгъуэр кӀуэцӀыхуэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: the devil take you! to hell with you! Урысыбзэ: холера тебя возьми. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.