АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
сын
сыныр
--
сынхэр
Эргативнэ:
сын
сыным
--
сынхэм
Послеложнэ:
сынкӀэ
сынымкӀэ
сынхэкӀэ
сынхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
сыну
сынырауэ
сынхэу
сынхэрауэ
МЫХЬЭНЭ
Кхъащхьэм тет, мывэм е пхъэм къыхэщӀыкӀауэ. ЩАПХЪЭХЭР
Инжыдж и шытхым зы сын гуэр лъагэу, и щхьэ дыдэр, пхъэхкӀэ зэгуахам хуэдэу, зэгуэзауэ тетщ. Адыгэ ӀуэрыӀуатэхэр, сборник ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
сын: gravestone, headstone, tombstone, grave marker УРЫСЫБЗЭ
псалъафэ зэпыщӀахэр
Сын гъэжауэ (сын гъэжам хуэдэу) щытын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: stand like a statue, like a monument
Урысыбзэ: стоять как изваяние, как памятник.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Нартхэр сын гъэжауэ зэхэтщ [благъуэм ирамыкуу]. Къэбэрдей поэзием и антологие
Сыным хуэдэу (сыну) жын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: freeze like a statue
Урысыбзэ: застыть как изваяние.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[ФатӀимэт:] - А псалъэр зэрызэхэсхыу сыну сож, зыгуэр лъэщу къызэуа фӀэкӀа умыщӀэну соудэращхъуэ. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "сын"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
сын
щымыӀэныгъэ:
мысын
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сысын
усын
сын
дысын
фысын
сын(хэ)
щымыӀэныгъэ:
сымысын
умысын
мысын
дымысын
фымысын
мысын(хэ)
унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
сы!
фыс!
щымыӀэныгъэ:
умыс!
фымыс!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
срес
урес
ирес
дрес
фрес
ирес
щымыӀэныгъэ:
сремыс
уремыс
иремыс
дремыс
фремыс
иремыс
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сос(ыр)
уос(ыр)
мэс(ыр)
дос(ыр)
фос(ыр)
мэс(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сысыркъым
усыркъым
сыркъым
дысыркъым
фысыркъым
сы(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сысырт
усырт
сырт
дысырт
фысырт
сы(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сысыртэкъым
усыртэкъым
сыртэкъым
дысыртэкъым
фысыртэкъым
сы(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сысащ
усащ
сащ
дысащ
фысащ
са(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сысакъым
усакъым
сакъым
дысакъым
фысакъым
са(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сысат
усат
сат
дысат
фысат
са(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сысатэкъым
усатэкъым
сатэкъым
дысатэкъым
фысатэкъым
са(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сысыгъащ
усыгъащ
сыгъащ
дысыгъащ
фысыгъащ
сыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сысыгъакъым
усыгъакъым
сыгъакъым
дысыгъакъым
фысыгъакъым
сыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сысыгъат
усыгъат
сыгъат
дысыгъат
фысыгъат
сыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сысыгъатэкъым
усыгъатэкъым
сыгъатэкъым
дысыгъатэкъым
фысыгъатэкъым
сыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сысщ
усщ
сыщ
дысщ
фысщ
сы(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыскъым
ускъым
сыкъым
дыскъым
фыскъым
сы(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыст
уст
сыт
дыст
фыст
сы(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыстэкъым
устэкъым
сытэкъым
дыстэкъым
фыстэкъым
сы(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынщ
усынщ
сынщ
дысынщ
фысынщ
сын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынкъым
усынкъым
сынкъым
дысынкъым
фысынкъым
сын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынущ
усынуш
сынущ
дысынущ
фысынущ
сыну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынукъым
усынукъым
сынукъым
дысынукъым
фысынукъым
сыну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сысрэ
усрэ
сырэ
дысрэ
фысрэ
сы(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сысыркъэ
усыркъэ
сыркъэ
дысыркъэ
фысыркъэ
сы(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сысырт
усырт
сырт
дысырт
фысырт
сы(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сысыртэкъэ
усыртэкъэ
сыртэкъэ
дысыртэкъэ
фысыртэкъэ
сы(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыса
уса
са
дыса
фыса
са(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сысакъэ
усакъэ
сакъэ
дысакъэ
фысакъэ
са(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сысат
усат
сат
дысат
фысат
са(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сысатэкъэ
усатэкъэ
сатэкъэ
дысатэкъэ
фысатэкъэ
са(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сысыгъа
усыгъа
сыгъа
дысыгъа
фысыгъа
сыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сысыгъакъэ
усыгъакъэ
сыгъакъэ
дысыгъакъэ
фысыгъакъэ
сыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сысыгъат
усыгъат
сыгъат
дысыгъат
фысыгъат
сыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сысыгъатэкъэ
усыгъатэкъэ
сыгъатэкъэ
дысыгъатэкъэ
фысыгъатэкъэ
сыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыс
ус
сы
дыс
фыс
сы(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыскъэ
ускъэ
сыкъэ
дыскъэ
фыскъэ
сы(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыст
уст
сыт
дыст
фыст
сы(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыстэкъэ
устэкъэ
сытэкъэ
дыстэкъэ
фыстэкъэ
сы(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысын
усын
сын
дысын
фысын
сын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынкъэ
усынкъэ
сынкъэ
дысынкъэ
фысынкъэ
сын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысыну
усыну
сыну
дысыну
фысыну
сыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынукъэ
усынукъэ
сынукъэ
дысынукъэ
фысынукъэ
сыну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сысмэ
усмэ
сымэ
дысмэ
фысмэ
сы(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысмэ
умысмэ
мысмэ
дымысмэ
фымысмэ
мыс(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сысамэ
усамэ
самэ
дысамэ
фысамэ
са(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысамэ
умысамэ
мысамэ
дымысамэ
фымысамэ
мыса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сысыгъамэ
усыгъамэ
сыгъамэ
дысыгъамэ
фысыгъамэ
сыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысыгъамэ
умысыгъамэ
мысыгъамэ
дымысыгъамэ
фымысыгъамэ
мысыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынмэ
усынмэ
сынмэ
дысынмэ
фысынмэ
сын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынмэ
умысынмэ
мысынмэ
дымысынмэ
фымысынмэ
мысын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынумэ
усынумэ
сынумэ
дысынумэ
фысынумэ
сыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынумэ
умысынумэ
мысынумэ
дымысынумэ
фымысынумэ
мысыну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыстэмэ
устэмэ
сытэмэ
дыстэмэ
фыстэмэ
сы(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыстэмэ
умыстэмэ
мыстэмэ
дымыстэмэ
фымыстэмэ
мыс(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сысатэмэ
усатэмэ
сатэмэ
дысатэмэ
фысатэмэ
са(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысатэмэ
умысатэмэ
мысатэмэ
дымысатэмэ
фымысатэмэ
мыса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сысыгъатэмэ
усыгъатэмэ
сыгъатэмэ
дысыгъатэмэ
фысыгъатэмэ
сыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысыгъатэмэ
умысыгъатэмэ
мысыгъатэмэ
дымысыгъатэмэ
фымысыгъатэмэ
мысыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынтэмэ
усынтэмэ
сынтэмэ
дысынтэмэ
фысынтэмэ
сын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынтэмэ
умысынтэмэ
мысынтэмэ
дымысынтэмэ
фымысынтэмэ
мысын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынутэмэ
усынутэмэ
сынутэмэ
дысынутэмэ
фысынутэмэ
сыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынутэмэ
умысынутэмэ
мысынутэмэ
дымысынутэмэ
фымысынутэмэ
мысыну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынт
усынт
сынт
дысынт
фысынт
сын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынтэкъым
усынтэкъым
сынтэкъым
дысынтэкъым
фысынтэкъым
сын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынут
усынут
сынут
дысынут
фысынут
сыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сысынутэкъым
усынутэкъым
сынутэкъым
дысынутэкъым
фысынутэкъым
сыну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сысми
усми
сыми
дысми
фысми
сы(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысми
умысми
мысми
дымысми
фымысми
мыс(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сысами
усами
сами
дысами
фысами
са(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысами
умысами
мысами
дымысами
фымысами
мыса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сысыгъами
усыгъами
сыгъами
дысыгъами
фысыгъами
сыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысыгъами
умысыгъами
мысыгъами
дымысыгъами
фымысыгъами
мысыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынми
усынми
сынми
дысынми
фысынми
сын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынми
умысынми
мысынми
дымысынми
фымысынми
мысын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынуми
усынуми
сынуми
дысынуми
фысынуми
сыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынуми
умысынуми
мысынуми
дымысынуми
фымысынуми
мысыну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыстэми
устэми
сытэми
дыстэми
фыстэми
сы(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыстэми
умыстэми
мыстэми
дымыстэми
фымыстэми
мыс(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сысатэми
усатэми
сатэми
дысатэми
фысатэми
са(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысатэми
умысатэми
мысатэми
дымысатэми
фымысатэми
мыса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сысыгъатэми
усыгъатэми
сыгъатэми
дысыгъатэми
фысыгъатэми
сыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымысыгъатэми
умысыгъатэми
мысыгъатэми
дымысыгъатэми
фымысыгъатэми
мысыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынтэми
усынтэми
сынтэми
дысынтэми
фысынтэми
сын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынтэми
умысынтэми
мысынтэми
дымысынтэми
фымысынтэми
мысын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сысынутэми
усынутэми
сынутэми
дысынутэми
фысынутэми
сыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымысынутэми
умысынутэми
мысынутэми
дымысынутэми
фымысынутэми
мысыну(хэ)тэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сысаи
усаи
саи
дысаи
фысаи
саи
щымыӀэныгъэ:
сымысаи
умысаи
мысаи
дымысаи
фымысаи
мысаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сысащэрэт
усащэрэт
сащэрэт
дысащэрэт
фысащэрэт
сащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымысащэрэт
умысащэрэт
мысащэрэт
дымысащэрэт
фымысащэрэт
мысащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сысагъэнщ
усагъэнщ
сагъэнщ
дысагъэнщ
фысагъэнщ
сагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнкъым
усагъэнкъым
сагъэнкъым
дысагъэнкъым
фысагъэнкъым
сагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сысагъэнт
усагъэнт
сагъэнт
дысагъэнт
фысагъэнт
сагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнтэкъым
усагъэнтэкъым
сагъэнтэкъым
дысагъэнтэкъым
фысагъэнтэкъым
сагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сысагъэн
усагъэн
сагъэн
дысагъэн
фысагъэн
сагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнкъэ
усагъэнкъэ
сагъэнкъэ
дысагъэнкъэ
фысагъэнкъэ
сагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сысагъэнт
усагъэнт
сагъэнт
дысагъэнт
фысагъэнт
сагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнтэкъэ
усагъэнтэкъэ
сагъэнтэкъэ
дысагъэнтэкъэ
фысагъэнтэкъэ
сагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сысагъэнс
усагъэнс
сагъэнс
дысагъэнс
фысагъэнс
сагъэнс
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнукъым
усагъэнукъым
сагъэнукъым
дысагъэнукъым
фысагъэнукъым
сагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сысагъэнут
усагъэнут
сагъэнут
дысагъэнут
фысагъэнут
сагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнутэкъым
усагъэнутэкъым
сагъэнутэкъым
дысагъэнутэкъым
фысагъэнутэкъым
сагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сысагъэну
усагъэну
сагъэну
дысагъэну
фысагъэну
сагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнукъэ
усагъэнукъэ
сагъэнукъэ
дысагъэнукъэ
фысагъэнукъэ
сагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сысагъэнут
усагъэнут
сагъэнут
дысагъэнут
фысагъэнут
сагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сысагъэнутэкъэ
усагъэнутэкъэ
сагъэнутэкъэ
дысагъэнутэкъэ
фысагъэнутэкъэ
сагъэнутэкъэ
Причастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыс
ус
сы
дыс
фыс
сы(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыс
умыс
мыс
дымыс
фымыс
мыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыса
уса
са
дыса
фыса
са(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыса
умыса
мыса
дымыса
фымыса
мыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сысыгъа
усыгъа
сыгъа
дысыгъа
фысыгъа
сыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымысыгъа
умысыгъа
мысыгъа
дымысыгъа
фымысыгъа
мысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сысын
усын
сын
дысын
фысын
сын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымысын
умысын
мысын
дымысын
фымысын
мысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сысыну
усыну
сыну
дысыну
фысыну
сыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымысыну
умысыну
мысыну
дымысыну
фымысыну
мысыну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыс
узэрыс
зэрыс
дызэрыс
фызэрыс
зэрыс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыс
узэрымыс
зэрымыс
дызэрымыс
фызэрымыс
мызэрыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыса
узэрыса
зэрыса
дызэрыса
фызэрыса
зэрыса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыса
узэрымыса
зэрымыса
дызэрымыса
фызэрымыса
зэрымыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрысыгъа
узэрысыгъа
зэрысыгъа
дызэрысыгъа
фызэрысыгъа
зэрысыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымысыгъа
узэрымысыгъа
зэрымысыгъа
дызэрымысыгъа
фызэрымысыгъа
зэрымысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрысын
узэрысын
зэрысын
дызэрысын
фызэрысын
зэрысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымысын
узэрымысын
зэрымысын
дызэрымысын
фызэрымысын
зэрымысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрысыну
узэрысыну
зэрысыну
дызэрысыну
фызэрысыну
зэрысыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымысыну
узэрымысыну
зэрымысыну
дызэрымысыну
фызэрымысыну
зэрымысыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщыс
ущыс
щыс
дыщыс
фыщыс
щыс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыс
ущымыс
щымыс
дыщымыс
фыщымыс
щымыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыса
ущыса
щыса
дыщыса
фыщыса
щыса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыса
ущымыса
щымыса
дыщымыса
фыщымыса
щымыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщысыгъа
ущысыгъа
щысыгъа
дыщысыгъа
фыщысыгъа
щысыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымысыгъа
ущымысыгъа
щымысыгъа
дыщымысыгъа
фыщымысыгъа
щымысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщысын
ущысын
щысын
дыщысын
фыщысын
щысын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымысын
ущымысын
щымысын
дыщымысын
фыщымысын
щымысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщысыну
ущысыну
щысыну
дыщысыну
фыщысыну
щысыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымысыну
ущымысыну
щымысыну
дыщымысыну
фыщымысыну
щымысыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыздэс
уздэс
здэс
дыздэс
фыздэс
здэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыс
уздэмыс
здэмыс
дыздэмыс
фыздэмыс
здэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэса
уздэса
здэса
дыздэса
фыздэса
здэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыса
уздэмыса
здэмыса
дыздэмыса
фыздэмыса
здэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэсыгъа
уздэсыгъа
здэсыгъа
дыздэсыгъа
фыздэсыгъа
здэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмысыгъа
уздэмысыгъа
здэмысыгъа
дыздэмысыгъа
фыздэмысыгъа
здэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэсын
уздэсын
здэсын
дыздэсын
фыздэсын
здэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмысын
уздэмысын
здэмысын
дыздэмысын
фыздэмысын
здэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэсыну
уздэсыну
здэсыну
дыздэсыну
фыздэсыну
здэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмысыну
уздэмысыну
здэмысыну
дыздэмысыну
фыздэмысыну
здэмысыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэс
ущӀэс
щӀэс
дыщӀэс
фыщӀэс
щӀэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыс
ущӀэмыс
щӀэмыс
дыщӀэмыс
фыщӀэмыс
щӀэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэса
ущӀэса
щӀэса
дыщӀэса
фыщӀэса
щӀэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыса
ущӀэмыса
щӀэмыса
дыщӀэмыса
фыщӀэмыса
щӀэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэсыгъа
ущӀэсыгъа
щӀэсыгъа
дыщӀэсыгъа
фыщӀэсыгъа
щӀэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмысыгъа
ущӀэмысыгъа
щӀэмысыгъа
дыщӀэмысыгъа
фыщӀэмысыгъа
щӀэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэсын
ущӀэсын
щӀэсын
дыщӀэсын
фыщӀэсын
щӀэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмысын
ущӀэмысын
щӀэмысын
дыщӀэмысын
фыщӀэмысын
щӀэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэсыну
ущӀэсыну
щӀэсыну
дыщӀэсыну
фыщӀэсыну
щӀэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмысыну
ущӀэмысыну
щӀэмысыну
дыщӀэмысыну
фыщӀэмысыну
щӀэмысыну(хэ)
Деепричастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ
сысу
усу
сыуэ
дысу
фысу
сыуэ / сыхэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымысу
умысу
мысу
дымысу
фымысу
мыс(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сысауэ
усауэ
сауэ
дысауэ
фысауэ
сауэ / сахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымысауэ
умысауэ
мысауэ
дымысауэ
фымысауэ
мысауэ / мысахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
сысурэ
усурэ
сурэ
дысурэ
фысурэ
сы(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымысурэ
умысурэ
мысурэ
дымысурэ
фымысурэ
мыс(хэ)урэ
-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[с]ы
[с]ыр
--
[с]ыхэр
Эргативнэ:
[с]ы
[с]ым
--
[с]ыхэм
Послеложнэ:
[с]ыкӀэ
[с]ымкӀэ
[с]ыхэкӀэ
[с]ыхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[с]ыуэ
[с]ырауэ
[с]ыхэу
[с]ыхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[с]а
[с]ар
--
[с]ахэр
Эргативнэ:
[с]а
[с]ам
--
[с]ахэм
Послеложнэ:
[с]акӀэ
[с]амкӀэ
[с]ахэкӀэ
[с]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[с]ауэ
[с]арауэ
[с]ахэу
[с]ахэрауэ
-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[с]ын
[с]ыныр
--
[с]ынхэр
Эргативнэ:
[с]ын
[с]ыным
--
[с]ынхэм
Послеложнэ:
[с]ынкӀэ
[с]ынымкӀэ
[с]ынхэкӀэ
[с]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[с]ыну
[с]ынырауэ
[с]ынхэу
[с]ынхэрауэ
-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[с]ыну
[с]ынур
--
[с]ынухэр
Эргативнэ:
[с]ыну
[с]ынум
--
[с]ынухэм
Послеложнэ:
[с]ынукӀэ
[с]ынумкӀэ
[с]ынухэкӀэ
[с]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[с]ынууэ
[с]ынурауэ
[с]ынухэу
[с]ынухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
МафӀэ къыщӀэнауэ щытын. ЩАПХЪЭХЭР
Уэздыгъэм ита фэтыджэныр сын иухащ, мафӀэр пӀэнкӀыу ужьыхыжырт. Къэбэрдей, альманах
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ , Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,
«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984
нап. 96
адыгэбзэ
урысыбзэ/русский
инджылыбзэ/English
ФӀамыщӀыр фӀыуэ мэс .
Уголь хорошо горит .
Coal burns well.
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
УРЫСЫБЗЭ
сын: гореть, быть охваченным пламенем
псалъафэ зэпыщӀахэр
[И] гущӀэр сын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: it pains my soul
Урысыбзэ: душа болит
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Напэр сын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: burn with shame
Урысыбзэ: сгорать от стыда
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.