Wt/kbd/нэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

нэ

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [nɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[н] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	нэ	нэр	--	нэхэр
Эргативнэ:	нэ	нэм	--	нэхэм
Послеложнэ:	нэкӀэ	нэмкӀэ	нэхэкӀэ	нэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	нэуэ	нэрауэ	нэхэу	нэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Зэрыплъэу, зэрилъагъуу цӀыхум, псэущхьэм иӀэр.
Шыбзэ, чымчыр сыт хуэдэхэм я гъуанэ цӀыкӀухэр, безым иӀэ кумбыгъэ цӀыкӀухэр.

ЩАПХЪЭХЭР

Гур мыплъэмэ, нэм илъагъукъым. Псалъэжьхэр

Нэм илъагъур щхьэм и уасэщ. Псалъэжьхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 90
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Бадзэм и нэр жанщ.	У мухи острые глаза.	Flies have got sharp eyes.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Шыбзэм и нэ.
Бжьэм хьэкӀуэм иӀэ нэ цӀыкӀухэм фо иракӀэри и щхьэр безкӀэ яуэжыр.
Мастэм и нэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

нэ: 1. eye 2. opening, hole, eye, cell in sth
Шыбзэм и нэ: the openings of a sieve
Бжьэм хьэкӀуэм иӀэ нэ цӀыкӀухэм фо иракӀэри и щхьэр безкӀэ яуэжыр: bees put the honey in the comb cells and seal them with wax.
Мастэм и нэ: the eye of a needle

УРЫСЫБЗЭ

нэ: 1. глаз 2. отверстие, ячейка, ушко в чём-л.
Шыбзэм и нэ: отверстия сита
Бжьэм хьэкӀуэм иӀэ нэ цӀыкӀухэм фо иракӀэри и щхьэр безкӀэ яуэжыр: пчелы кладут мед в ячейках сот и заделывают воском.
Мастэм и нэ: ушко иголки

псалъафэ зэпыщӀахэр

Нэ гъэцӀуун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: begin shining or sparkling - about eyes
     Урысыбзэ: засиять, заблестеть - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэ дазэкӀэ темыгъэплъэн (емыгъэлъагъун)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: like one’s ears, not to see sb or sth
     Урысыбзэ: не видать как своих ушей кого-чего-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэ джабэкӀэ еплъын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look sideways, crossways at sb
     Урысыбзэ: коситься на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэ жан

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: good eyesight
     Урысыбзэ: хорошее зрение.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     [Анэм:] - Уэ уи нэ цӀыкӀухэр нэ жанщи Зыгуэрхэр плъагъумэ къызжыӀэ.  Акъсырэ Залымхъан

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sharp, penetrating look
     Урысыбзэ: острый, проницательный взгляд.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэ жей къекӀуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: one’s eyes keep closing; be falling to sleep
     Урысыбзэ: глаза слипаются у кого-л.; клонит ко сну.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэ ирегъэщӀыжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: make sb envy sth
     Урысыбзэ: вызвать зависть у кого-л. чем-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Мэремкъаныр нысашэ жиӀэу хэмытыххэнкӀи хъунт и жэгъуэгъум я нэр ирыригъэщӀыжыну имымурадатэмэ.  КӀыщокъуэ Алим

Нэ ищын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: spot, take a liking to sb or sth
     Урысыбзэ: заприметить, облюбовать кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
     Бостейм нэ ищын.
  Щапхъэхэр:

Нэ ищӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to poke or gauge out sb’s eye
     Урысыбзэ: выколоть глаз.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Пэжым нэ ирещӀ.  Псалъэжьхэр

[И] нэ къикӀын (къыхуикӀын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: passionately desire or want sth, long for sth
     Урысыбзэ: страстно желать, хотеть что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Псоми я нэ къикӀырт Матхъэнхэ я щӀапӀэжьыр къаплъыхьыну.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

[И] нэ къимыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: displease sb, incur sb’s dislike
     Урысыбзэ: не понравиться кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэ къитӀэтӀу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: with bulging eyes
     Урысыбзэ: вылупив глаза, выпятив глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэ лейкӀэ еплъын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: treat sb with special care, attention or respect
     Урысыбзэ: с особым вниманием, уважением относиться к кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Музыкауэ цӀыкӀухэм а фызыжьыр Инал и анэу къыщащӀэм, нэхь нэ лейкӀэ еплъ хъуащ.  КӀыщокъуэ Алим

И нэ и псэу илъагъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sincerely love, with all one’s heart and soul
     Урысыбзэ: любить искренне, от всей души.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Фаризэти и нэ и псэу илъагъуу щытащ Хъаничэ тхьэмыщкӀэр.  Щомахуэ Амырхъан

Нэ техуэн (къытехуэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: put a jinx on sb or sth
     Урысыбзэ: сглазили.
  Псалъэ зэпхахэр:
     Сабийм нэ техуащ.
  Щапхъэхэр:

Нэ утхъуа

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: cloudy eyes
     Урысыбзэ: мутные глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Бэрокъуэр къыдэплъейри и нэ утхъуар абы триубыдащ.  Теунэ Хьэчим

Нэ фыгъуэ зытрамыгъаплъэм хуэдэщ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: very beautiful, gorgeous, magnificent
     Урысыбзэ: очень красивый, великолепный.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэ ӀейкӀэ еплъын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ:
        ЛӀыр абы нэ ӀейкӀэ еплъащ. give sb a stern look
     Урысыбзэ: сурово, злобно посмотреть на кого-л.
        ЛӀыр абы нэ ӀейкӀэ еплъащ.
  Псалъэ зэпхахэр:
     ЛӀыр абы нэ ӀейкӀэ еплъащ.
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: dislike sb
     Урысыбзэ: неприязненно относиться к кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Нобэ цӀыхубз къытхыхьэри.. нэхъыжьыр игъэпэжу, нэхъыщӀэм нэ ӀейкӀэ емыплъу.. хъун нысэ тхьэм тхуищӀ.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

НэкӀэ зегъэкӀуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: watch, keep a close eye on sb
     Урысыбзэ: наблюдать, пристально следить за кем-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

НэкӀэ пыджэн (епыджын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: give sb a spiteful, angry look
     Урысыбзэ: злобно, гневно смотреть на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

НэкӀэ уэн (еуэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: give sb a spiteful, angry look
     Урысыбзэ: злобно, гневно смотреть на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЛӀыгъэм зезгъэхьу Унэм ныщесхулӀэкӀэ НэкӀэ укъызоуэ.  Къэбэрдей поэзием и антологие

НэкӀэ шхын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: eat, devour sb with your eyes
     Урысыбзэ: есть, пожирать взглядом, глазами кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look at sb angrily
     Урысыбзэ: со злостью смотреть на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:Big text

НэкӀэ щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: determine sth approximately, by eye
     Урысыбзэ: определить на глаз что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм бжэгъуу (бжэгъукӀэ) щӀэуэн (къыщӀэуэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be a bone in sb's throat; be like an eyesore.
     Урысыбзэ: стать поперёк горла кому-л.; быть как бельмо на глазу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ХьэтӀэкъущокъуэр лӀакъуэлӀэшхэм я нэм бжэгъуу щӀэуэрт, ауэ тхьэмыщкӀэхэр иригушхуэрт.  Къэрмокъуэ Хьэмид

Нэм къегъэжыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: (his) eyes keep running around
     Урысыбзэ: глазки бегают.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Тыкъыр гужьеяуэ и нитӀым адэкӀэмыдэкӀэ кърегъэжыхь.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэм къиубыдым нэс

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: as far as you can see
     Урысыбзэ: насколько хватает глаз.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм къиубыдын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: gaze at sth
     Урысыбзэ: охватывать взглядом, взором.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм къищтэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ:
     Урысыбзэ: gaze at sth
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЗыхуэмышыӀэр Ӏэбжьанэм доплъэ, И лъэр щыувыр и нэм къимыщтэ, Ӏуэхуу къытехьуэм гъунэ имыӀэ.  Къэбэрдей поэзием и антологие

Нэм къищтэр (къиубыдыр, къиплъысыр, къиплъыхьыр)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: everything around; everything the eye can see
     Урысыбзэ: всё вокруг; всё, что охватывает глаз.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм къыфӀэнэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: please, catch sb’s eye 
     Урысыбзэ: приглянуться, понравиться кому-л. (букв. зацепиться за глаза).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Зэрылэ нэм къыфӀэнэу хъуар дурэшплӀэрэшым дигъапщкӀуэу щӀидзащ.  Къашыргъэ ХьэпащӀэ

[И] нэм къыфӀэщӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: seem, appear to sb
     Урысыбзэ: показаться, померещиться кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм къыщипхъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not see anything in front of you (for example, out of anger)
     Урысыбзэ: ничего не видеть перед собой (напр. от гнева).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     И занщӀэр и гъуэгуу шур мажэ, мажэ и нэм къыщипхъуауэ.  ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм

Нэм къыщхьэрипхъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not see anything in front of you (for example, out of anger)
     Урысыбзэ: ничего не видеть перед собой (напр. от гнева).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм къыщӀэуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be obvious, apparent (literally: gauge out your eyes)
     Урысыбзэ: быть очевидным (букв. колоть глаза).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щӀэӀэбэр (къыщӀэӀэбэр) мылъагъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: even if you gouge out your eyes, you can't see anything.
     Урысыбзэ: хоть глаза выколи, ни зги не видать.
  Псалъэ зэпхахэр:
     Нэм къыщӀэӀэбэр умылъагъуу жэщыр кӀыфӀт.
  Щапхъэхэр:

Нэм къыӀуидзэн

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be visible, open up (about a view)
     Урысыбзэ: открываться взору
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be obvious, strike the eye
     Урысыбзэ: бросаться в глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Тафэщ, тафэщ нэм къыӀуидзэр.  Елгъэр Кашиф

Нэм къыӀуимыхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: displease sb, incur sb’s dislike
     Урысыбзэ: не понравиться кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм лыбод трищӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: get bored, fed up, be like an eyesore.
     Урысыбзэ: надоесть, осточертеть, быть как бельмо на глазу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм лъы къытелъэдэн (телъэдэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: (his) eyes became bloodshot.
     Урысыбзэ: глаза кровью налились.
  Псалъэ зэпхахэр:
     ЩӀалэм и нэм лъыр къытелъэдауэ зешхыж.
  Щапхъэхэр:

[И] нэм лъы щӀэгъэупӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: beat sb up hard, cruelly
     Урысыбзэ: сильно, жестоко избить кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм пшагъуэ къытрихьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: everything blurred in smb .'s eyes
     Урысыбзэ: помутилось в глазах у кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Сэры си нэм пшагъуэр къытрихьащи, щӀыӀэ техьэгъуэм сызэщӀиубыда хуэдэщ.  ЛъэбакъуэщӀэхэр, сборник

Нэм пшагъуэ къыщӀихьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: frown, grow angry
     Урысыбзэ: хмуриться, сердиться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм пшатхъуэ къытрихуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: frown, grow angry
     Урысыбзэ: хмуриться, сердиться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм хуэдэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: desired, beloved, dear (literally: similar to one’s eyes).
     Урысыбзэ: желанный, любимый, дорогой (букв.: подобный своим глазам).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     - Ди нэм ухуэдэщ, ди псэм ухуэдэщ! - жаӀэри Гъудэберд жьантӀэм дагъэтӀысхьащ.  Къэрмокъуэ Хьэмид

Нэм хуэмылъагъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: harbour dislike for sb
     Урысыбзэ: питать неприязнь к кому-чему-л..
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм хуэхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: treat sb with sweetness or tenderness
     Урысыбзэ: нежно, ласково относиться к кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм хъуаскӀэ къыщӀихын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: cast thunder and lightning.
     Урысыбзэ: метать громы и молнии.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм цӀу-цӀу къыщӀегъэхын, къыхущӀегъэхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: scold sb, give sb a talking to
     Урысыбзэ: устроить кому-л. взбучку, нагоняй.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм цӀу-цӀу щӀэгъэӀукӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: scold sb, tell sb off
     Урысыбзэ: устроить кому-л. взбучку, нагоняй.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щызу лъагъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: see, get enough of smb.
     Урысыбзэ: насмотреться вдоволь на кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щыщӀэн (кӀэричын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: get worse – about one’s eyesight
     Урысыбзэ: ухудшиться - о зрении.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щӀэбзеен

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: remove sth from sb’s eye with the tongue (a speck)
     Урысыбзэ: удалить языком из чьего-л. глаза (соринку).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм щӀэгъуэнлыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: scold sb, tell sb off
     Урысыбзэ: сделать нагоняй кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щӀэджэгуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be immediately noticeable, conspicuous (about sth bright, colourful)
     Урысыбзэ: бросаться в глаза (о чём-л. ярком, пёстром).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хъыджэбзым дыщэкӀэ дауэ къэдабэ бостей дахэ щыгъти нэм щӀэджагуэрт. Черкес ӀуэрыӀуатэхэр

Нэм щӀэлыдэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be immediately noticeable, conspicuous (about sth bright, colourful)
     Урысыбзэ: бросаться в глаза (о чём-л. ярком, пёстром).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэм щӀэӀэбэу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: right in the eye; candidly, frankly, bluntly
     Урысыбзэ: прямо в глаза, откровенно.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ПащӀэ Бэчмырзэ.. нэм щӀэӀэбэу мыхъумыщӀагъэр игъэлъагъуэу ныкъуэкъуащ.  Къэбэрдей поэзием и антологие

[И] нэм щӀэӀун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: poke sb in the eye
     Урысыбзэ: тыкать в глаза кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэм щӀы имылъагъу(жы)н

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be terribly angry.
     Урысыбзэ: быть страшно разгневанным.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Къурыкъуэ лъэбышэр Хьэмид сымэ щаубыдам, Назыч гуфӀэгъуэшхуэ иӀащ, ауэ ар псэууэ къазэрыӀэщӀэкӀыжар гухэщӀышхуэ хуэхъуауэ и нэм щӀы илъагъужтэкъым.  ДыщэкӀ Мухьэмэд

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not feel your legs under you.
     Урысыбзэ: не чуять под собой ног.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Апхуэдэу, си нэм щӀы имылъагъуу, сыжэурэ, хъэхэм гу къыслъатэри сяужь къихьащ.  Япэу лъэбакъуэ зычахэр, сборник

Нэр гъэджэгун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: play with one’s eyes, flirt
     Урысыбзэ: играть глазами.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр гъэжанын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: gaze, look at sth intently
     Урысыбзэ: пристально смотреть, всматриваться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр гъэплъэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: open the eyes, see
     Урысыбзэ: раскрыть глаза, посмотреть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр гъэупӀэрэпӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: blink
     Урысыбзэ: моргать.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр зэӀыхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: get worse – about eyesight
     Урысыбзэ: ухудшиться - о зрении.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

И нэр ису и псэр хэгъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to get extremely thin, only skin and bones left.
     Урысыбзэ: страшно исхудать, остались кожа да кости.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къэлыдын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: (his) eyes lit up
     Урысыбзэ: глаза загорелись.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къэплъэжын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: come to one's senses, come round, regain consciousness
     Урысыбзэ: прийти в себя
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: breath more freely
     Урысыбзэ: вздохнуть свободнее.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Абы [жылэм] я псыр благъуэм къиутӀыпщыжащ, цӀыхухэм я нэри къэплъэжащ.  Нартхэр

[И] нэр къэпщӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: open up - about the eyes (for example, in a puppy).
     Урысыбзэ: открыться, раскрыться - о глазах (напр. у щенка).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къижын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: gawk, stare, gape
     Урысыбзэ: вытаращить глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Бажэм и нитӀыр къижу зиплъыхьащ.  Дыщэ кӀанэ, сборник

[И] нэр къилэлын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to become dull or numb - about one’s eyes, one’s look.
     Урысыбзэ: осоловеть - о глазах, взгляде.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр къилыдыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: shine, gleam, sparkle – about the eyes
     Урысыбзэ: сверкать, сиять - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къитӀэтӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: bulge out – about the eyes
     Урысыбзэ: выпучиться - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къихун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: knock out an eye.
     Урысыбзэ: выбить глаз.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Джэгу пэтрэ нэ къраху.  Псалъэжьхэр

[И] нэр къипхуу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: candidly, frankly, bluntly, straight in the eye
     Урысыбзэ: честно, прямо, в глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къицӀуукӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sparkle, shine, gleam – about the eyes
     Урысыбзэ: блестеть сверкать - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къицӀыщхъукӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sparkle, shine, gleam – about the eyes
     Урысыбзэ: блестеть сверкать - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къыщипхъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: panic, become panicky
     Урысыбзэ: впасть в панику.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр къыщихун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: (his) eyes bulged out of their sockets (for example, from laughter, pain, fright, etc.).
     Урысыбзэ: глаза вылезли из орбит (напр. от смеха, боли, испуга и т. п.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Шамхъун и нэр къыщихуауэ дыхьэшхырт.  Къэбэрдей, альманах

[И] нэр къыщыпкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: (his) eyes bulged out of their sockets (for example, from laughter, pain, fright, etc.).
     Урысыбзэ: глаза вылезли из орбит (напр. от смеха, боли, испуга и т. п.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр къыщӀэгъэбырдыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look sullenly.
     Урысыбзэ: смотреть исподлобья.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр къыщӀэгъэплъын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look sullenly.
     Урысыбзэ: смотреть исподлобья.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр мыупӀэрэпӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not to bat an eye
     Урысыбзэ: и глазом не моргнуть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр мыгъэплъэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: treat sb badly, mistreat, ill-treat, handle sb without gloves
     Урысыбзэ: держать кого-л. в чёрном теле.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр плъэн

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: see
     Урысыбзэ: видеть
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: have fun, have a good time
     Урысыбзэ: развлечься, приятно провести время.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр плъызын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stare, gaze at a single point
     Урысыбзэ: уставиться, уткнуться в одну точку.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр пӀэпихын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be fascinated by sb or sth
     Урысыбзэ: очаровываться кем-чем-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Розэ зэмыфэгъухэм я къэгъэгъэгъуэщ - узэплъыныр умыщӀэу нэр пӀэпах.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэр тедиен

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: take a look at sb or sth
     Урысыбзэ: остановиться взглядом на ком-чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     НапэӀэлъэщӀым кӀуэцӀылъу абы [Хьэцацэ] иӀыгъым ефэндым и нэр занщӀэу тедиящ.  Жаным Борис

Нэр текӀылэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: dazzles in the eyes, dance before sb’s eyes.
     Урысыбзэ: рябит в глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр темыгъэкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not take your eyes off of sb, keep your eyes on sb
     Урысыбзэ: не спускать глаз с кого-чего-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр темыпыӀэу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: in an instant, the the blink of an eye
     Урысыбзэ: в мгновение ока.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр тенэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: glare at sb or sth., keep your eyes on sb or sth
     Урысыбзэ: впиться глазами в кого, во что-л., не сводить глаз с кого-чего-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Бабыху хъыджэбзым и натӀэм телъ щхьэц топым и нэр тенащ.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэр теплъызэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stare at sb or sth
     Урысыбзэ: уставиться на кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Мусэбий и нэр хъыджэбзым теплъызат.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэр тепщӀыпщӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: dazzles in the eyes, dance before sb’s eyes.
     Урысыбзэ: рябит в глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хьэсанш щауэм и джатэм нэр топщӀыпщӀэ.  Къэбэрдей ӀуэрыӀуатэ, сборник

Нэр теубыдэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: gaze at sb or sth, into sth
     Урысыбзэ: вперить глаза, взгляд, взор в кого, во что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр тӀууэ хуэгъэплъэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: give to sb scolding; put fear in sb
     Урысыбзэ: дать кому-л. нагоняй; навести страх на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр уфӀыцӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: close your eyes.
     Урысыбзэ: зажмурить глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр хуэгъэӀеин

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: look at sb evilly, hostilely
     Урысыбзэ: зло, неприязненно смотреть на кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр хуэуфӀыщӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: close your eyes to sth, look through your fingers at sth
     Урысыбзэ: закрыть глаза, смотреть сквозь пальцы на что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Абы жиӀэр уэ лэжь, ИщӀэр умыщӀэ, Уи нэр хуэуфӀыцӀ.  ПащӀэ Бэчмырзэ

Нэр хъуэпскӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: sparkle – about the eyes
     Урысыбзэ: сверкнуть - о глазах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр щыджылын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: ripple in the eyes (from a bright flame, from light).
     Урысыбзэ: рябить в глазах (от яркого пламени, от света).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Дыхьэрэну мэплъ и нэкӀур, Нэр щоджылыр уӀуплъамэ.  Къэбэрдей поэзием и антологие

Нэр щысыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: blind your eyes
     Урысыбзэ: слепить глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] нэр щыункӀыфӀыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: darkened in the eyes; became ill
     Урысыбзэ: потемнело в глазах, стало дурно.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     А напӀэзыпӀэм Таусэ Трам и нэхэр щыун кӀыфӀыкӀащ.. пхырыху къыфӀэщӀащ.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэр щӀэплъызэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stare at sb or sth
     Урысыбзэ: уставиться на кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хъусин и нэхэр мэз щӀагъым щӀэплъызэурэ зыкъомрэ щыта нэужьым ежьэри зиплъыхьащ.  ЛъэбакъуэщӀэхэр, сборник

Нэр щӀэукъуэнцӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: squint your eyes.
     Урысыбзэ: прищурить глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр щӀэӀуэтыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: rub your eyes
     Урысыбзэ: протереть глаза
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэр щӀегъэлъэфэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: turn, roll (up) your eyes.
     Урысыбзэ: закатывать глаза.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Динэ зэхиуфа и набдзэхэм и нэ фӀыцӀэ лыдхэр щӀригъэлъафэрт.  Зы быну зэкъуэт, сборник

[И] нэр щӀым етауэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: downcast eyes, gaze
     Урысыбзэ: потупив глаза, взор.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     [КӀукӀуэ] хогупсысыхь, и нэр щӀым етами, зытеувэр имылъагъу хуэдэщ.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Нэрэ напӀэрэ я зэхуакум (бзэхын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: instantly, in an instant (disappear).
     Урысыбзэ: мгновенно, в один миг (исчезнуть).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     [Фызыжьым:] - Мастэ сӀыгъар юрэ напӀэрэ я зэхуакум кӀуэдащ.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

Нэрэ налӀэрэ зэхуэмыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: not sleep a wink
     Урысыбзэ: не сомкнуть глаз
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Анусэ цӀыкӀу мыгъуэм жэщ псом нэрэ напӀэрэ зэхуихьакъым..  ХьэхъупащӀэ Амырхъан

Нэрэ Ӏэрэ я зэхуакум

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: instantly, in an instant (disappear).
     Урысыбзэ: мгновенно, в один миг (исчезнуть).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэри пэри хьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: demolish everything, sweep away everything in its path (about a seething stream).
     Урысыбзэ: всё сносить, сметать на своём пути (о бурном потоке).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Нэри пэри зыхь псышхуэм къыхыхьэну зызыгъэхъэзыр щӀалэр.. [Мыхьэмэт и фызымрэ и шыпхъумрэ] ягъэщӀагъуэу уващ.  Къэрмокъуэ Хьэмид

Нэхэр зэблэгъэплъын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: squint your eyes.
     Урысыбзэ: косить глаза, взгляд.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хьэ банэ макъыр зэрызэхихыу, тхьэкӀумэкӀыхь анэжьым и гур къилъэтащ, и напӀэхэр тригъауэри и нэхэр зэблигъэплъащ.  Дыщэ кӀанэ, сборник

[И] нэхэр зэблэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: be dazzled; difficult to choose
     Урысыбзэ: глаза разбежались.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Зыхуэмыубыдыжу абы [Марусхъан] и нэхэр зэблож, гуфӀэу и гур къолъэт.  Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

[Я] нэхэр зэтедиен

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: stare at each other
     Урысыбзэ: уставиться друг на друга.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

(И] нэхэр илэлыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to become dull - about one’s eyes, one’s look.
     Урысыбзэ: осоловеть - о глазах, взгляде.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэхэр къиджэгукӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: play with one’s eyes, flirt
     Урысыбзэ: играть глазами.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

нэ закъуэ

1.

  Мыхьэнэ: Зы нэ фӀэкӀа зимыӀэ (адыгэ таурыхъхэм хэт Иныжьым хужаӀэ)
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: one-eyed (about a giant in Adyghe tales)
     Урысыбзэ: одноглазый (о великане в адыгских сказках) 
  Псалъэ зэпхахэр:
     Иныжь нэ закъуэ.
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: Зы нэ лъэныкъуэр нэф.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: blind in one eye
     Урысыбзэ: одноглазый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Ди унэшхуэр тӀошхэ-щэшхэщ, ди лэгъунэр шхэгъуэ закъуэщ, ди нэ закъуэр пӀэм къыхоплъ.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

нэ зэв

  Мыхьэнэ: Зи нэр зэв.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: narrow-eyed 
     Урысыбзэ: узкоглазый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

нэ кӀуэцӀ: нэ кӀуэцӀ нашэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: cross-eyed
     Урысыбзэ: косоглазый.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

нэ лъэныкъуэ

  Мыхьэнэ: Зи нэ лъэныкъуэр нэф.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: blind in one eye
     Урысыбзэ: одноглазый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

нэ фӀыцӀэ

  Мыхьэнэ: Зи нэр фӀыцӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: black-eyed, with black eyes
     Урысыбзэ: черноглазый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

нэ хъурей

  Мыхьэнэ: Зи нэхэр хъурейуэ щыт (цӀыху).
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: round-eyed, with round eyes
     Урысыбзэ: [человек] с круглыми глазами
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.